Inwokacje księdza Jana Twardowskiego w znaczkowej oprawie
- Szczegóły
- Opublikowano: piątek, 29, maj 2015 11:34
Z największą radością i przyjemnością przypominamy, w dniu wejścia do obiegu znaczka pocztowego i FDC z wizerunkiem ks. Jana Twardowskiego, artykuł zamieszczony w Filateliście Małopolskim" nr 3-4/2012 pod tytułem: "Inwokacje księdza Jana Twardowskiego w znaczkowej oprawie". Autorzy artykułu, lat temu trzy!, nie przypuszczali, że wizerunek tego niezwykłego i wspaniałego poety znajdzie się na znaczku Poczty Polskiej. Autorzy chcieli dać przez artykuł upust swojemu zainteresowaniu twórczością ks. Twardowskiego i pragnęli zainteresować kolekcjonerów pomysłem łączenia poezji z filatelistyką. Walory filatelistyczne stanowiły tło dla trafnie dobranych, subtelnych i pełnych miłości inwokacji. Stanowią one zaledwie maleńką cząstkę twórczości Księdza Jana, a piękno jego poezji może być źródłem zauroczenia kolejnych kolekcjonerów i prób łącznia filatelistyki z poezją. Artykuł będący przypomnieniem zawiera jedynie tekst bez ilustracji znaczkowych. Dlatego zachęcamy do zapoznania się z nim w wersji "papierowej" czyli w cytowanym już "Filateliście Małopolskim".
Administrator
Jerzy Duda
Władysław Andreasik
Inwokacje księdza Jana Twardowskiego w znaczkowej oprawie
„Matko Pięknej Miłości
na znaczkach pocztowych
z listami wysyłana
módl się za nami”
/Jan Twardowski; Polska Litania/
„Polska Litania” jest dziełem wyjątkowym, które powstawało w latach 1960 – 2003 i składa się z inwokacji pisanych przez ks. Jana Twardowskiego z różnych okazji i wydarzeń także dramatycznych, na temat obrazów Matki Boskiej znajdujących się w polskich kościołach i sanktuariach. Ostatnia inwokacja została napisana przez księdza Jana w 2003 roku po akcie profanacji sanktuarium w Wysokolu i kradzieży wotów Matki Boskiej Wysokolskiej. Pierwsze trzydzieści cztery inwokacje ukazały się w „Tygodniku Powszechnym” w 1960 roku. Trzydzieści dwie z nich znalazły się w cytowanym druczku bibliofilskim z 1988 roku. Później liczba wezwań do Matki Boskiej rosła, ale nie wszystkie mogły być publikowane ze względu na cenzurę. Kolejne wydania polskiej litanii następowały w 1994, 2002 roku ( wówczas odnotowano 82 inwokacje) oraz w 2003. W 2007 roku ukazał się to tom wierszy zebranych pt. „Zaufałem drodze” ( Dom wydawniczy Bellona, Warszawa 2007), w którym – jak pisze dr Aleksandra Iwanowska – wydrukowana została „Polska litania” w jej pełnej wersji, bowiem zawiera wszystkie inwokacje, uwzględniające wszelkie autopoprawki i uzupełnienia”.
W archiwum Rycerskiego Zakonu Bibliofilskiego z Kapitułą Orderu Białego Kruka w Krakowie znajduje się bibliofilska ciekawostka , a mianowicie egzemplarz nr CXIX „Polskiej Litanii” ks. Jana Twardowskiego z ilustracjami Jerzego Skąpskiego. Egzemplarz został przekazany przez inicjatora publikacji Leszka Rzeszowskiego wraz z życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia Kazimierzowi Eugeniuszowi Witkiewiczowi i jego żonie Urszuli Walerii w 1988 roku. W kolofonie druczku bibliofilskiego napisano m. innymi „ W X-lecie pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II ukazuje się z inicjatywy Arcybractwa Bibliofilów, Loży Białego Kruka nakładem Społecznego Instytutu Wydawniczego ZNAK w Krakowie, bibliofilskie wydanie „Polskiej Litanii”…Zgodnie z tradycją egzemplarz opatrzony nr 1 przesyłamy Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II.”. Nie jest to jedyne bibliofilskie wydanie wierszy ks. Jana Twardowskiego. Również wiersz pt. „Ojcze Święty – powitanie Jana Pawła II przez dzieci 2 czerwca 1979 na lotnisku Okęcie w Warszawie” został wydany jako druczek bibliofilski przez Doświadczalną Oficynę Graficzną PSB, Biblioteka Anińska Jerzego Zbigniewa Golskiego nr 8.
Pełne uroku i wdzięku teksty inwokacji, przystępne dla każdego skojarzenia łączące wizerunki Madonn z miejscami pobytu obrazów, historią ich powstawania oraz ludową, ale nie tylko, religijnością do której odwołuje się autor wiersza, inspirowały twórców, artystów i muzyków do wykorzystania tekstu w bardzo różnorodny sposób. Tworzono dzieła muzyczne, spektakle teatralne, organizowano wieczory poetyckie oraz konkursy recytatorskie. Tekst „ Polskiej litanii” stał się przedmiotem baczniejszej uwagi także wśród zbierających znaki pocztowe, szczególnie po 1993 roku. W tamtym bowiem roku Poczta Polska zainicjowała wydawanie rok rocznie znaczka lub znaczków z cyklu „Sanktuaria Maryjne”. Matka Boska określana mianem Madonny stała się interesującym tematem w filatelistyce, a zbiory powstawały w oparciu o materiał filatelistyczny wydawany przez Pocztę Polską jak i poczty innych krajów.
Po 1945 roku Poczta Polska dopiero w roku 1971 wydała znaczek przedstawiający wizerunek madonny – nieznanego autora - w serii pt. witraże polskie. W 1973 roku emitowano serię znaczków pt. „Arcydzieła sztuki polskiej”, a w niej m. in. dwa znaczki przedstawiające; głowę „Madonny z Krużlowej” z polichromowanej rzeźby oraz wizerunek postaci Madonny ze Skalbmierza . Kolejną emisją Poczty Polskiej o tematyce maryjnej było wprowadzenie do obiegu w 1985 roku bloczka z reprodukcją obrazu „Madonna z Dzieciątkiem, ze św. Janem Chrzcicielem i aniołem”. W 1986 roku w serii „Skarby Jasnej Góry” jeden ze znaczków przedstawia postać Matki Boskiej z haftowanego ornatu. W 1992 roku Poczta Polska emitowała starannie wydrukowany blok z wizerunkiem „ Matki Boskiej Częstochowskiej w płaszczu hetmańskim.
Rok 1993 przyniósł zapowiedź stałego cyklu emisji Poczty Polskiej, z wizerunkami Matki Boskiej, o których pisał ks. Jan „..mamy Jej w Polsce obrazy cudowne/ wielkie średnie małe/ więcej niż na zawsze/ dłużej niż na stałe…”
Wizerunki ukazywały się zarówno na znaczkach pocztowych jak i na kartkach pocztowych , a także wykorzystywane są na datownikach i okolicznościowych stemplach. Dzięki temu „Polska litania” inicjuje powstawanie zbiorów filatelistycznych łączących inwokacje z poezją.
Jak przystało na Warszawiaka , inwokacje „Polskiej litanii” , ks. Jan Twardowski rozpoczyna od …Krakowa, od zwrócenia się do Matki Bożej Bolesnej zwanej „Smętną Dobrodziejką Krakowa” znajdującej się w Bazylice OO. Franciszkanów w Krakowie.
Smętna Dobrodziejko
z krakowskich ołtarzy
z hejnałem jak srebrną trąbką
z pełnymi Polski oczami / módl się za nami/
Wizerunku Matki Bożej Bolesnej nie ma na znaczku pocztowym. Znalazł się jedynie w części ilustracyjnej kartki beznominałowej wydanej przez Centrum Poczty OR w Krakowie z okazji Okręgowej wystawy Filatelistycznej w 2008 roku. Pięknym uzupełnieniem kartki jest okolicznościowy datownik na którym znalazł się również fragment wizerunku ( fot. 1)
Bogactwo materiału filatelistycznego odnosi się do Matki Boskiej do której zwraca się autor” Polskiej litanii” w krótkiej trzywierszowej inwokacji:
Co Jasnej bronisz Częstochowy
łącz zakochanych
szczęścia obrączkami / módl się za nami/
Poczta Polska emitowała w 1982 roku bloczek z okazji 600 lecia obecności Obrazu Jasnogórskiego ( fot. 2), następnie w 1993 wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej emitowany był z okazji 200 rocznicy ustanowienia orderu wojennego Virtuti Militari ( fot. 3). Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej znalazł się na znaczku wspólnej Polsko – Watykańskiej emisji z okazji 80 rocznicy urodzin papieża Jana Pawła II ( dzisiaj błogosławionego). Na fot. 4 jubileuszowy karnet z wydaniami znaczków Poczt Watykanu i Polski. Kolejny znaczek pocztowy wydany z wizerunkiem Matki Bożej Jasnogórskiej został przez Pocztę Polska w 2004 roku w ramach emisji cyklu „Sanktuaria Maryjne”. Na fot. 5 FDC tego wydania. Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej znalazł się również na znakach opłaty kartek pocztowych wydanych z okazji Międzynarodowego Kongresu Mariologicznego w 1996 ( fot. 6), również z okazji obrad Rady Konferencji Biskupów Europy w 1997 roku ( fot. 7). Nie zabrakło również wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej na datownikach. Przykładami są: odcisk datownika okolicznościowego stosowanego w urzędzie pocztowym Częstochowa 1 z okazji Krajowej Wystawy Filatelistycznej w 1982 roku oraz odcisk datownika stosowanego, również w UP Częstochowa 1, w czasie pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II na Jasnej Górze 19. VI. 1993.
Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej był wykorzystany przez poczty kilku krajów w tym m. in. Poczty Watykanu ( dwukrotnie) , Brazylii, Ekwadoru i Paragwaj. Poczta Watykanu emitowała w 1956 roku serię trzech znaczków z wizerunkiem „Czarnej Madonny” z okazji Roku Mariologicznego w Polsce ( fot. 8). Kolejny raz wizerunek Matki Boskiej ukazał się w serii wydanej przez Pocztę Watykanu w 1963 roku na jubileusz 1000 lecia chrześcijaństwa w Polsce. Znaczek ten na karcie maksimum pokazany jest na fot. 9. Również Poczta Brazylii wykorzystała wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej na znaczku wydanym w 1967 roku upamiętniającym tysiąclecie chrześcijaństwa w Polsce.( fot. 10). Do ciekawostek zaliczyć należy niewątpliwie bloczek wydany przez Pocztę Ekwadoru z okazji wizyty w tym kraju papieża Jana Pawła II w 1985 roku. Na fot. 11 bloczek z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej umieszczonym w owalu w części bocznej bloczka. Równie interesującym wydaniem jest emisja Poczty Paragwaju z 1988 roku z okazji wizyty Ojca Świętego w tym kraju. Znaczki wydane w pasku zawierają wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej ( fot. 12), a dodatkowo na FDC jest okolicznościowy datownik również z wizerunkiem Matki Boskiej (fot. 13).
Wspomnieć należy również o interesującym wydaniu Włoskiej Wytwórni Papierów Wartościowych w Rzymie w 1946 roku. Stowarzyszenie Pomocy Katolickiej Polaków , za zgodą Dowództwa 2 Korpusu wydało nalepki, które używane były na korespondencji w lokalnym ruchu pocztowym w Osiedlach Polskich we Włoszech. Na jednym ze znaczków jest wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej w otoczeniu dwóch aniołów oraz napis: Królowo Korony Polskiej . Pod Twa Obronę Uciekamy Się”. Na nalepkach znalazł się również nadruk „Szanuj cztery wolności”, który jest produktem prywatnym. Oba znaczki pokazane są na fot. 14. Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej znalazł się również na znaczkach wydanych przez jeńców wojennych w ramach Poczty Obozowej na terenie obozu II C Woldenberg ( słowiańska nazwa Dobiegniew) ( fot. 15)
Wśród najkrótszych inwokacji znajdują się wezwania do modlitwy do Matki Boskiej m. in. z ołtarza Wita Stwosza znajdującego się w Kościele Mariackim w Krakowie, do Matki Boskiej z bazyliki w Kalwarii Zebrzydowskiej, Matki Bożej z kościoła pod wezwaniem św. Doroty w Licheniu Starym, Matki Boskiej z Opactwa OO. Cystersów w Szczyrzycu.
Zasypiająca
w drzewie rzeźbiona tysiącletnim
Wita Stwosza dłutami /módl się za nami/
Przypomnieć tutaj należy ilustracje z kartek pocztowych wydanych w 1933 roku z okazji 400 lecia śmierci Wita Stwosza. Na jednej z nich jest przedstawiony fragment głównej części ołtarza przedstawiający scenę zaśnięcia Matki Boskiej. ( fot.16). Scena ta jest również prezentowana na bloczku wydanym w 1963 roku ( fot. 17).
Zebrzydowska z Kalwarii
między męki Pańskiej stacjami / módl się za nami/
W 1994 roku ukazał się znaczek wydany przez Pocztę Polską z wizerunkiem Matki Boskiej Kalwaryjskiej ( fot 18) oraz FDC
Bolesna Królowo Polski
u świętej Doroty w Licheniu / módl się za nami/
Poczta Polska wydała w 2000 roku znaczek z wizerunkiem Matki Bożej Licheńskiej oraz FDC ilustrowaną widokiem kościoła św. Doroty ( fot. 19)
Dobrotliwa Matko Boża Szczyrzycka
od wieków wspomagająca dzieło cystersów / módl się za nami/
W 1984 roku, w 750 rocznicę utworzenia Opactwa OO Cystersów w Szczyrzycu Poczta Polska wydała kartkę pocztową, której znakiem opłaty była reprodukcja obrazu Matki Boskiej Szczyrzyckiej. W części ilustracyjnej kartki znajduje się widok bramy i zabudować opactwa.
W „ Polskiej Litanii” są również inwokacje bardziej rozbudowane i do nich należą wezwania do modlitwy przed gotycką rzeźbą Matki Bożej w Ludźmierzu, wizerunkiem Matki Bożej w Górce Duchownej i Matki Bożej w Lubaczowie, Matki Bożej z Piekar Śląskich .
Podhalańska Gaździno Królowo Podhala
Pani szarotek owiec i wrzosów
co w Ludźmierzu
podałaś swe berło Następcy Piotra / módl się za nami/
Wizerunek Matki Boskiej Ludźmierskiej znalazł się na znaczku pocztowym wydanym przez Pocztę Polska w 2001 roku. Na części ilustracyjnej FDC jest rysunek Bazyliki Mniejszej Wniebowstąpienia NMP, a na datowniku papieski ołtarz.
Matko Pocieszenia w Górce Duchownej
u której modlił się Stanisław Kostka
i błogosławiony Edmund Bojanowski / módl się z benedyktynami/
Obraz Matki Bożej Pocieszenia znajduje się w kościele Matki Bożej Pocieszenia i św. Michała Archanioła w Górce Duchownej. Na FDC wydanym w 1997 roku jest znaczek z wizerunkiem Matki Bożej oraz widok kościoła. ( fot. 22) Górka Duchowna to szczególne miejsce dla kolekcjonerów znaków pocztowych o treści chrześcijańskiej. W 1957 roku odbył się w sanktuarium zjazd założycielski Stowarzyszenia Filatelistów Polskich pod wezwaniem Świętego Archanioła Gabriela, które nie uzyskało od ówczesnych władz zgody na zarejestrowanie stowarzyszenia. Oficjalną działalność podjęta została 24 października 1981 roku pod nazwa Klub Zbieraczy Znaków Pocztowych o Tematyce Religijnej „Święty Gabriel”. Klub działa do dzisiaj , organizuje krajowe i międzynarodowe spotkania, wydaje Informator Klubowy. W 2007 roku Klub obchodził swoje 50 lecie z okazji którego wydana została przez Pocztę Polską kartka ze znakiem na którym jest wizerunek Matki Bożej Pocieszenia, a na części ilustracyjnej rysunek kościoła Matki Bożej Pocieszenia i św. Michała Archanioła.( fot. 23). W 2001 roku , z okazji 20. rocznicy reaktywowania Klubu wydana został kartka beznominałowa z widokiem okładki Informatora Święty Gabriel z 1997 roku na której był reprodukowany znaczek z wizerunkiem Matki Bożej Pocieszenia. (fot. 24). Warto zwrócić uwagę zarówno na okolicznościowy datownik jak i na znaczek na którym jest wizerunek Matki Bożej Pięknej Miłości. Inwokacja ks. Jana do tej Matki Bożej stanowi motto artykułu.
Matko Łaskawa
nasza świętości
w czerwonej sukni płaszczu zielonym
pełna uroku
świadku ślubów Jana Kazimierza
z panorama miasta wśród lwowskich obłoków
co w Lubaczowie przyjmujesz swych gości / módl się za nami/
W 2004 roku Poczta Polska wydała znaczek na którym jest reprodukcja obrazu Matki Bożej Łaskawej, zwanej w archidiecezji lwowskiej , której jest patronką, Śliczną Gwiazdą miasta Lwowa. Wydano także FDC z ilustracją przedstawiającą Konkatedrę św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz śś. Piotra i Pawła( fot. 25). W datowniku są rysunki dwóch koron. Są to korony papieskie z 1776 roku. Po Drugiej wojnie światowej, obraz został przywieziony przez abp Eugeniusza Baziaka ze Lwowa do Krakowa. W 1974 umieszczono kopię obrazu w ołtarzu prokatedry w Lubaczowie.
Gospodyni Śląska z Piekar
co opiekujesz się górnikami
synowie węgiel przynoszą rekami
aby wciąż śpiewał psalm nad fajerkami / módl się z pielgrzymami/
W czasie drugiej wizyty Ojca Świętego w Polsce w 1983 roku Poczta Polska wydała 7 kartek pocztowych oraz stosowano okolicznościowe datowniki. Jedna z kartek ma na znaku opłaty reprodukcję obrazu Matki Bożej Piekarskiej z XVII wieku. W części ilustracyjnej znalazł się rysunek kościoła drewnianego św. Bartłomieja z Piekar Śląskich, będący fragmentem obrazu za murze. W czasie pobytu Ojca Świętego w Katowicach stosowano okolicznościowy datownik z wizerunkiem papieża. ( fot. 26). Wizerunek Matki Bożej Piekarskiej jest również na znaczku wydanym przez Pocztę Polską w 2004 roku. Ilustracje na FDC i na datowniku przedstawiają widok bazyliki pod wezwaniem Imienia Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja Apostoła.
Oddzielną grupę w „Polskiej Litanii” stanowią inwokacje do modlitw zanoszonych do Matki Bożej, świadka naszej najnowszej historii, martyrologii narodu i czasu zniewolenia. Są to inwokacje inspirowane wizerunkami m. in. Matki Bożej Kozielskiej, Matki Bożej Katyńskiej , Matki Bożej Wysiedlonej czy Matki Bożej Patronki Sybiraków.
Matko Boża tylekroć rzeźbiona w Kozielsku
świadku męczeństwa i poniewierki żołnierzy
za to tylko że byli Polakami
ostatni darze rozstrzelanego ojca dla syna
znaku niezłomnej wiary / opiekuj się i dziś polskimi /
Poczta Polska emitowała po 1990 roku zarówno znaczki jak i kartki pocztowe o motywach związanych z martyrologią na Wschodzie. Do szczególnych należą znaczki wydane w 1999 roku na których przedstawiono widoki rzeźbionych w drewnie, w formie płaskorzeźb, wizerunków Matki Bożej Katyńskiej i Matki Bożej Kozielskiej.( fot. 27 i 28). W tym samym roku została wydana kartka pocztowa z wizerunkiem Matki Bożej Zwycięskiej Kozielskiej na znaku opłaty oraz fotografią przedstawiającą Ojca Świętego Jana Pawła II pochylonego nad płaskorzeźbą trzymaną przez śp. Zdzisława Peszkowskiego , kapelana Rodzin Katyńskich.( fot. 29)
Na zakończenie, krótkiego, ilustrowanego materiałem filatelistycznym, przeglądu inwokacji ks. Jana, proponujemy dwie dotyczące Warszawy. Jedna z nich jest wezwaniem do modlitwy przy obrazie Matki Bożej Tęskniącej z Powsina.
Tęskniąca
Za czym Ty tęsknisz w pociesznym Powsinie
Uśmiech Jezusa był mi nabożeństwem
A wy straszycie smutnymi minami / módl się za nami/
Wizerunki Matki Bożej Tęskniącej znalazły się na znaczku wydanym w 1998 roku przez Pocztę Polską oraz FDC ( fot. 30), a także na znaku opłaty kartki pocztowej ( fot. 31), na której znalazł się widok kościoła parafialnego pw. Św. Elżbiety w Powsinie – Warszawie.
Druga inwokacja skierowana jest do Patronki Warszawy to znaczy do Matki Bożej Łaskawej.
Łaskawa ze Świętojańskiej w Warszawie
nad gniewu Bożego połamanymi strzałami / módl się za nami/
Wizerunek Matki Bożej Łaskawej przywiózł w 1651 roku nuncjusz papieża Innocentego X i ofiarował Janowi Kazimierzowi. W tym samym roku obraz został ukoronowany złotą koroną, darem miasta Warszawy. Była to pierwsza koronacja obrazu Matki Bożej w Polsce. Od 1973 roku Matka Boża Łaskawa jest patronką Warszawy. W 2001 roku Poczta Polska wydała kartkę z wizerunkiem Matki Bożej na znaku opłaty i fotografią Sanktuarium przy ul. Świętojańskiej w Warszawie ( fot. 20)
Przedstawiliśmy kilkanaście inwokacji z 96 napisanych przez ks. Jana Twardowskiego i zamieszczonych w wierszu pt. „Polska litania ” wykorzystując do zilustrowania dzieła materiał filatelistyczny. Stanowi to – naszym zdaniem - sugestywny „dodatek” zarówno uzupełniający dzieło poetyckie o nowe doznania dla Czytelnika jak i wprowadza dodatkowe emocje u odbiorcy. . Ta pierwsza próba, daleka od doskonałości, będzie stanowić podstawę do dalszych przemyśleń i kolejnych prac nad udoskonaleniem formy łączenia poezji ze znakami pocztowymi.
Wielkanocne świętowanie na polskich znaczkach pocztowych (cz. 2)
- Szczegóły
- Opublikowano: piątek, 03, kwiecień 2015 08:45
Wielkanoc roku 2002 była wyjątkowo wczesna bowiem przypadała 31 marca (Niedziela) i 1 kwietnia (Poniedziałek). Jak wynika z moich zapisków, pogoda w dni świąteczne była znakomita, świeciło słońce i było ciepło. Aura poprawiała nastroje ludzi, nastrajała świątecznie i optymistycznie. W dniu 8 marca (tradycyjne Święto Kobiet), Poczta Polska wprowadziła do obiegu dwa znaczki w serii „Wielkanoc” (fot. 8). Znaczki wyróżniają się formatem, w układzie pionowym mają wymiary 32 x 52 mm oraz żywymi kolorami na jakie zasługują prezentowane tematy. A tematami są: fragment wielkanocnej palmy oraz stadko żółciutkich kurczaków. Palma, która nigdy nie traci liści od starożytności była symbolem chwały, zwycięstwa i nieśmiertelności. Chodzi tutaj o jedną z gatunków palm, może nawet o palmę daktylową. Projektant znaczków, art. plastyk Andrzej Gosik zaprezentował natomiast fragment palmy jaką znamy w Polsce, wykonanej tradycyjnie w zależności od regionu kraju, albo z pnia ściętego drzewka albo pęku witek wierzbowych lub wiklinowych ozdobionych kwiatami, ziołami itp. Kurczaki pokazane są naturalistycznie i sprawiają miłe wrażenie dla oka.
fot.8
Rok później, w 2003 roku, Wielkanoc wypadała z kolei późno bo w dniach 20 – 21 kwietnia. Znaczki z serii „Wielkanoc” Poczta Polska wprowadziła do obiegu pocztowego już 28 marca (fot. 9). Projektantka znaczków Małgorzata Osa wykorzystała ludowe rzeźby w tym Chrystusa Frasobliwego oraz Chrystusa Zmartwychwstałego jako tematy obu znaczków.
fot.9
Rok 2004 zapisał się w dziejach Polski wyjątkowo. Od 1 maja tamtego roku Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej wraz z 9 innymi krajami Europy. Święta Wielkanocne były w dniach 11 i 12 kwietnia, a więc były obchodzone jeszcze przed akcesją. Poczta Polska wprowadziła do obiegu pocztowego dwa znaczki małego formatu w dniu 12 marca 2004 roku (fot. 10). Tematem znaczków, projektowanych przez T. Bogusławskiego, są wielkanocne baranki udekorowane baziami. Jeden robi wrażenie baranka z foremki wypiekanego z ciasta, a drugi robi wrażenie wykonanego z cukru lub gipsu. Na obu znaczkach jest również napis „Wielkanoc”.
fot.10
Kolejne święta Wielkiej Nocy przypadały w dniach 27 i 28 kwietnia 2005 roku, ale Poczta Polska już 1 marca wprowadziła do obiegu dwa znaczki małego formatu na których znalazły się symboliczne dla tych świąt widoki zająca i kurczaka. Są one wkomponowane w formy graficzne przypominające kwiaty na łące (fot. 11). Projektantką znaczków jest A. Bobczyńska.
fot.11
W roku 2006 roku Poczta Polska emitowała z okazji Świat Wielkanocnych dwa znaczki małego formatu, bez napisu „Wielkanoc” przedstawiające kobiety w strojach ludowych z palmami oraz scenę śmigusa – dyngusa (fot. 12). Projektant znaczków A. Sancewicz miał zapewne dobry pomysł z doborem tematów ale w tak małym formacie jakie mają znaczki uzyskano mizerny efekt. Widać to szczególnie na znaczku przedstawiającym widoki dwóch młodzieńców oblewających wodą pannę. Na dodatek zrezygnowano z napisu „Wielkanoc” na znaczkach, co nie pomaga w ich percepcji.
fot.12
W kolejnym roku Poczta Polska zdecydowała się zwiększyć format znaczków wydanych z okazji Świąt Wielkanocnych oraz pozostawić napis „Wielkanoc”. W dniu 8 marca 2007 roku wprowadzono do obiegu dwa znaczki o tematyce związanej ze świętami Na znaczkach znajdują się reprodukcje fotografii baranka i kurczaka, które to zwierzątka są wykonane ze słomy i drewna zapewne przez artystów ludowych. Jak przypuszczam wyroby te sprzedawane były na ludowych kiermaszach i w sklepach „Cepelii” (fot. 13).
fot.13
Rok 2008 był dwunastym rokiem kontynuowania serii znaczków pt. Wielkanoc emitowanych przez Pocztę Polską przed świętem Wielkiej Nocy. W dniu 29 lutego wprowadzono do obiegu pocztowego dwa znaczki projektowane przez znaną projektantkę znaczków Marzannę Dąbrowską (fot. 14). Znaczki są większego formatu (31 x 43 mmm) w układzie pionowym. Przedstawiają kompozycję składającą się z pisanek ułożonych na papierowej wycinance jak na talerzu.
fot.14
W roku 2009 Poczta Polska wydała przed Wielkanocą dwa znaczki małego formatu (31,25 x 25,5 mm) z reprodukcjami obrazów Szymona Czechowicza, malarza barokowego, autora obrazów religijnych urodzonego w 1689 roku w Krakowie (zmarł w Warszawie w 1775 roku). Na znaczkach reprodukowane są dwa obrazy, jeden pod tytułem Złożenie do grobu, a drugi Chrystus zmartwychwstały (fot. 15). Trudno znaleźć odpowiedź na pytanie dlaczego obrazy reprodukowane są na znaczkach o tak małym formacie skoro wcześniej był stosowany większy format. Przy większym formacie znaczków można było uzyskać zdecydowanie lepszy efekt odbioru przez kolekcjonera reprodukowanych dzieł.
fot.15
W roku 2010, na którym kończę przypominanie młodym i nieco starszym kolekcjonerom wydań znaczków Poczty Polskiej o tematyce związanej z Wielkanocą, powrócono do prezentowania na emitowanych znaczkach symbolicznych elementów kojarzących się ze świętami Wielkiej Nocy. Są nimi: wielkanocny baranek z chorągiewką i zaznaczonym na niej krzyżem oraz koszyk pełen jajek. Wszystko pokazane na zielonej, wiosennej trawie i z napisem Wielkanoc (fot. 16).
fot.16
W kolejnych emisjach znaczków Poczty Polskiej wydawanych przed świętami Wielkiej Nocy, głównymi tematami znaczków stają się są tradycyjne symbole tych świąt czyli jajko, zając, kurczak. Dyskusyjne jest czy te tradycyjne, ludowe symbole w pełni oddają sens i znaczenie najstarszego i najważniejszego święta chrześcijan obchodzonego przez wiele Kościołów ale to pozostaje w gestii właściwych organów współuczestniczących w tworzeniu polityki emisyjnej Poczty Polskiej.
Jest również druga sprawa, a mianowicie wykorzystanie „znaczków wielkanocnych” do frankowania świątecznej korespondencji szczególnie do frankowania okolicznościowych, ilustrowanych kart o tematyce związanej ze świętami wielkanocnymi służących do przesyłania świątecznych życzeń. O takiej kolekcji warto pomyśleć.
Jerzy Duda
Wielkanocne świętowanie na polskich znaczkach pocztowych (cz. 1)
- Szczegóły
- Opublikowano: poniedziałek, 30, marzec 2015 13:04
Jak zawsze przed świętami wielkanocnymi rośnie tłok na pocztach, wydłużają się kolejki do okienek, zwiększa się zapotrzebowanie na okolicznościowe, świąteczne kartki widokowe, a przede wszystkim wielkie zainteresowanie wzbudzają znaczki pocztowe wydane przez Pocztę Polską na okoliczność Świąt Wielkanocnych. Warto przypomnieć, szczególnie młodym kolekcjonerom, pierwsze edycje znaczków wydanych przez Pocztę Polską o tematyce świątecznej. Historia tych wydawnictw sięga roku 1995, a więc liczy sobie zaledwie 20 lat. Pomimo tego, nawet wytrawni kolekcjonerzy, których zapytaliśmy o rok wydania pierwszych „znaczków wielkanocnych”, albo nie pamiętali tego wydarzenia albo podawali różne lata z mniejszym lub większym błędem.
Zanim przypomnę świąteczno wielkanocne wydania Poczty Polskiej wrócę do roku 1960 w którym, dnia 20 września, wprowadzono do obiegu pocztowego serię znaczków z blokiem zatytułowaną Ołtarz Wita Stwosza. Jak powszechnie wiadomo ołtarz znajduje się w kościele Mariackim w Krakowie. Na znaczku o wartości nominalnej 60 groszy jest reprodukcja sceny z ołtarza pt. „Zmartwychwstanie Chrystusa (fot.1). Jest to scena, która znajduje się po lewej stronie szafy głównej ołtarza i jest widoczna po jego otwarciu. Jest ona zaliczona do 6. scen tzw. Radości Maryi. Scena zmartwychwstania w ołtarzu pokazana jest realistycznie i sugestywnie. Również jej reprodukcja na znaczku jest czytelna i efektowna co według mnie zasługuje na najwyższą ocenę wśród znaczków z motywami wielkanocnymi, chociaż znaczek był emitowany w zupełnie innej okazji.
fot.1
A teraz przegląd pierwszych wydań znaczków, których motyw kojarzony jest ze Świętami Wielkanocnymi. Pierwszym wydaniem jest seria czterech znaczków emitowanych w 1995 roku, wprowadzonych do obiegu pocztowego 16 marca 1995 roku (fot. 2). Na znaczkach znalazły się widoki zestawów pisanek będących najważniejszym atrybutem świąt Wielkiej Nocy.
fot.2
W chrześcijaństwie jajko wielkanocne jest znakiem nowego życia, przezwyciężenia śmierci i jest związane z motywem zmartwychwstania Chrystusa symbolizując nadzieję na życie wieczne. Na znaczkach przedstawione zostały zestawy polskich pisanek ze Śląska Opolskiego, Podlasia, z okolic Opoczna oraz z Kurpiów. Trzeba odnotować, że znaczki wprowadzone zostały na miesiąc przed Wielkanocą (w 1995 roku święta wypadały w dniu 16 kwietnia (Niedziela) i 17 kwietnia (Poniedziałek) co umożliwiało wykorzystanie ich do frankowania korespondencji świątecznej.
W 1996 roku nie wydano okolicznościowych znaczków z okazji Świąt Wielkanocnych natomiast od 1997 roku Poczta Polska rozpoczęła cykl wydawniczy pod tytułem „Wielkanoc”. W dniu 14 marca 1997 roku wprowadzono do obiegu pocztowego 4 znaczki (fot. 3). Na znaczkach pokazano polskie zwyczaje wielkanocne do których zalicza się „święcenie palm” ; „malowanie pisanek”; święcenie pokarmów” oraz „śmigus – dyngus”. Projektantką znaczków jest M. Dziekańska, która zwyczaje przedstawiła w barwnych rysunkach z postaciami w strojach ludowych co sugeruje, że zwyczaje wielkanocne mają charakter ludowy.
fot.3
W kolejnym roku, 1998, emitowano dwa znaczki z okazji Świąt Wielkiej Nocy i wprowadzono je do obiegu pocztowego 12 marca na miesiąc przez terminem świąt, które przypadały wówczas na 12 (Niedziela) i 13 (Poniedziałek) kwietnia (fot. 4). Projektantem znaczków jest A. Pągowski, dla którego Wielkanoc jest Świętem głęboko symbolicznym. Na jednym ze znaczków przedstawiony jest widok leżącego baranka w nimbie z chorągiewką umieszczony na tle krzyża. Odnosi się to symbolicznego przedstawienia Chrystusa jako Baranka. Na drugim znaczku jest alegoria zmartwychwstania Chrystusa.
fot.4
W 1999 roku, trzecim roku wydawania przez Pocztę Polską znaczków pod tytułem „Wielkanoc”, wprowadzono dnia 5 marca do obiegu pocztowego serię składającą się z czterech znaczków na których znalazły się reprodukcje dzieł sztuki. Na trzech znaczkach znajdują się reprodukcje scen z XIV wiecznego Poliptyku Grudziądzkiego (malarz pomorski z ok.1390 roku), który jest obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie (fot. 5). Poszczególne znaczki przedstawiają : „Modlitwę w Ogrojcu”; „Dźwignięcie krzyża” i „Zmartwychwstanie”. Na jednym ze znaczków przedstawiono reprodukcję obrazu nieznanego XV wiecznego malarza małopolskiego pt. „Pieta z Tubądzina” (znaczek o wartości nominalnej 1,00 zł).
fot.5
Wielkanoc w 2000 roku, kończącym XX wiek, wypadała w dniach 23-24 kwietnia. Poczta Polska wprowadziła do obiegu pocztowego w dniu 24 marca dwa znaczki z tematu „Wielkanoc. (fot. 6). Projektantką znaczków jest A. Sobczyńska. Autorka dała swojej pracy motto „Wyznajemy Twoje zmartwychwstanie”, które pochodzi z Listu św. Pawła do Koryntian (Głosimy śmierć Twoją, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie i oczekujemy Twojego przyjścia w chwale). Jest ono najstarszym wyznaniem wiary, wcześniejszym niż spisanie Ewangelii. Na znaczkach pokazane są wizerunki Chrystusa w grobie i zmartwychwstałego. Zmartwychwstały Chrystus przedstawiony jest jako Pantokrator, jako władca i sędzia wszechświata.
fot.6
W pierwszym roku nowego wieku, to znaczy w roku 2001, Święta Wielkanocne obchodzone były w dniach 15 – 16 kwietnia. Z okazji świąt Poczta Polska emitowała dwa znaczki wprowadzone do obiegu w dniu 16 marca (fot. 7). Autorem znaczków jest M. Jędrysik, który w wielobarwnych rysunkach, reprodukowanych na znaczkach, zaprezentował sceny przybycia niewiast do grobu Chrystusa oraz ukazanie się Chrystusa zmartwychwstałego apostołom.
fot.7
Jerzy Duda