KARTY POCZTOWE Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE Z LAT 1946-1947 ORAZ PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 17, lipiec 2025 15:56

KARTY POCZTOWE Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE

Z LAT 1946-1947 ORAZ PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

               Jak pisaliśmy w poprzednim artykule, Drukarnia Narodowa w Krakowie, w której rozpoczęto w lipcu 1945 roku druk kart pocztowych, w kolejnych latach kontynuowała ich wydawanie, wprowadzając nowe rozwiązania graficzne. Przede wszystkim dotyczyło to zmiany nominału nadrukowanego znaczka z rysunkiem Belwederu.

               23 września 1946 roku wprowadzono do obiegu pocztowego kartę drukowaną na papierze kremowoszarawym, ze znakiem opłaty w kolorze oliwkowozielonym, z nominałem 3,00 zł.( Fi. T,II nr 96; Cp.96) Format karty nie zmienił się i pozostały dotychczasowe wymiary to znaczy 145 x 105 mm. Nakład karty wyniósł 3 663 912 sztuk. Kartę wydano w dwóch wersjach różniących się pozycją druku sygnatury nakładu. W pierwszym przypadku był to układ poziomy, a w drugim układ pionowy.(Fot.1).

Fot.1 Dwie karty pocztowe Cp.96 z sygnaturą nakładu ułożoną poziomo oraz pionowo.

             Na początku roku 1947 ukazały się karty pocztowe, uzupełnione napisami propagandowymi, oznaczone w katalogu Fischera Cp.96 I. Teksty są cytatami wybranymi z przemówień Wiesława Gomułki, ministra Ziem Odzyskanych i dotyczyły zachodnich granic Polski. Na fot.2 karty Cp.96 z napisami oznaczonym w katalogu numerami 11, 12 i 13. Karton na którym drukowano karty pocztowe jest w kolorze kremowoszarawym lub szarobiałym. Format kart 145 x105 mm, a nakład wyniósł 6 318 998 sztuk ( według sygnatury było to 10 000 000). Karty różnią się szczegółem, a mianowicie jedne mają napis „Ob.” drugie są bez „Ob.”

Fot.2 Karty pocztowe Cp.96 z napisami propagandowymi

             W październiku 1946 roku, pojawił się nowy nakład karty pocztowej oznaczonej w katalogu Fischera Cp.96 II, z sygnaturą umieszczona pionowo, z napisem nad znakiem opłaty: „Cena 5 zł” (fot. 3). Znak opłaty jest w kolorze oliwkowym, format karty 145x105 mm, a karton na którym drukowano jest w kolorze szarobiałym lub kremowoszarawy.

Fot.3 Karta pocztowa z nowego nakładu z napisem nad znakiem opłaty „Cena 5 zł” Cp.96 II.

               Do ciekawszych wydań, drukowanych w Drukarni Narodowej w Krakowie” należą karty ze znakiem opłaty z widokiem Belwederu (jak Cp..94) i napisem nad znakiem opłaty„Cena 5 zł”, dodatkowo posiadające ilustracje.

               Karta pocztowa oznaczona w katalogu Fischera Cp.99, posiada ilustrację przedstawiającą budynek Ratusza w Lesznie, w kolorze niebieskim (fot.4) Druga karta pocztowa (Cp.100) posiada ilustrację przedstawiającą budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie, w kolorze brązowym.

Ratusz w Lesznie, zbudowany w 1639 roku, przebudowywany po kolejnych pożarach, bez zmian w jego architekturze należy do najpiękniejszych tego typu obiektów w Polsce. Przypomina złoty okres Leszna z czasów Leszczyńskich i Jana Amosa Komeńskiego. Budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie powstał w latach 1929 –1933. Był to jeden z pierwszych wieżowców w Warszawie i jeden z pierwszych budynków o stalowej konstrukcji szkieletowej. Na ilustracji na karcie pokazana jest wieża budynku o wysokości 42,5 m według fotografii Henryka Poddębskiego.

             Nakłady kart wynoszą: Cp.99 – 1 342 304 sztuki, a Cp.100 – 2 081 024 sztuki.

Fot.4 Ilustrowana karta pocztowa z widokiem ratusza w Lesznie (Cp.99)

             Karty pocztowe znalazły pełne uznanie wśród użytkowników Poczty Polskiej, która leczyła rany:” po wojnie. Zniszczenia zarówno obiektów pocztowych, środków transportu, wyposażenia w sprzęt i urządzenia, a przede wszystkim brak przeszkolonych pocztowców były powodem opóźnień w dostosowaniu usług pocztowych do potrzeb społecznych. Skalę problemów obrazuje następujące porównanie: W końcu 1944 roku Państwowe Przedsiębiorstwo „Poczta Polska Telegraf i Telefon” posiadała w skali całego kraju 614 placówek pocztowo telekomunikacyjnych, zdolnych do świadczenia usług, w tym 382 agencji i 232 urzędy. Postęp w organizowaniu placówek był w kolejnym roku znaczący. Pod koniec 1945 roku pocztowcom udało się uruchomić 3579 urzędów pocztowych. Trzeba jednak przypomnieć, że w 1939 roku było tych 5086 urzędów, a jedna placówka przypadała na 6834 mieszkańców.                

             Karty pocztowe służyły głównie do prywatnej korespondencji krajowej i wykorzystywane były do informowania o miejscu pobytu członków rodziny zaginionych podczas działań wojennych, do przesyłania wiadomości i podziękowań za różnego rodzaju pomoc, do wyznaczania spotkań i załatwiania ważnych spraw bytowych. Służyły również jako druki zamówień towarów, przedmiotów, książek i materiałów wysyłanych do różnych krakowskich firm.

               Karty pocztowe drukowanych w Drukarni Narodowej w Krakowie w latach 1945-47 były rozprowadzane po urzędach pocztowych po całej Polsce, o czym świadczą zamówienia składane do jednej ze znanych, ale już dzisiaj nieistniejącej krakowskiej firmy, oferującej... dewocjonalia.

                 Kraków od XIX wieku przodował w Galicji pod względem liczby obiektów handlowych zajmujących się sprzedażą artykułów religijnych, przedmiotów rytualnych i książek do nabożeństwa. Inseraty pojawiały się dosyć często w „Kalendarzu Czecha”, a przede wszystkim w skorowidzach przemysłowo-handlowych Galicji . Przykładem jest inserat Juliana Kurkiewicza, znajdujący się w „Kalendarzu Czecha” na rok 1899 (fot.5).

                 Podobne inseraty znajdują się w „Skorowidzach przemysłowo –handlowych Królestwa Galicyi” z lat 1906 i 1913.W 1906 roku zamieszczono reklamy Józefa Angrabajtisa i Kazimierza Zajączkowskiego (fot.6).

                 Natomiast w roku 1913 pojawiła się informacja zawierająca pełny wykaz firm -czyli jak to ujęto w skorowidzu - dewocyonaliów handel w Krakowie. Wymienione zostały firmy i ich właściciele oraz adresy sklepów (fot.7).

               Do zestawu instytucji wytwarzających ale i handlujących dewocjonaliami włączony został Józef Cebulski. Jego inserat pojawił się w piśmie przyjaciół dzieła Brata Alberta „Głos Brata Alberta” w numerze 2. marzec-kwiecień 1939 roku. Firma mieściła się w Krakowie przy ulicy Szewskiej 22 (fot.8).

               Na podany adres, napływały z całego kraju karty, drukowane w Drukarni Narodowej w Krakowie. Na kartach zwracano się z zapytaniami o cenniki dewocjonaliów, ich rodzaje i warunki opłat, na kartach składano oficjalne zamówienia na różnego typu materiały w tym np. na obrazki święte szczególnie prze okresem I Komunii Świętej, na kartach prowadzono dyskusję na temat jakości, terminowości dostaw zamówionych towarów. Do właściciela firmy pisali księża, zakonnicy, osoby świeckie zamawiające dewocjonalia. Zamówienia składali również przedstawiciele księgarń katolickich, hurtowni i pokrewnych firm oferujących dewocjonalia w różnych miejscach Polski.
Do Józefa Cebulskiego pisano i zamawiano dewocjonalia z miast o większej liczbie Mieszkańców np. Lublina, Augustowa, Bystrzycy Kłodzkiej, Zduńskiej Woli, Szczebrzeszyna, ale także z małych miasteczek czy gmin jak np.Wąsocza Kościelnego, Sokółki, Sienna k/Iłży. Budzisława Kościelnego, Dębowca, Korzennej. Z udostępnionego nam zbioru, liczącego ponad pięćdziesiąt kart pocztowych Cp.95, Cp.96
i Cp.96 I, wybrano do prezentacji:

           - 4 karty Cp.95 drukowane na kartonie o różnych grubościach i kolorach z różnorodnym ofrankowaniem (fot. 9-12).

Fot. 9-12 Karty Cp.95 z obiegu pocztowego wysłane z różnych miejscowości w Polsce na

               adres Józefa Cebulskiego z zamówieniami na dewocjonalia. Karty wysłane były w

               okresie kwiecień- czerwiec 1947 roku.

-         2 karty Cp.96 (fot. 13,14)

Fot. 13- 14 Karty Cp.96 z obiegu pocztowego wysłane z Urzędu Pocztowego Szczecin i

                 Brzeźnica wysłane w kwietniu 1948 roku.

-         3 karty Cp.96 I z wydrukowanymi hasłami propagandowymi (fot.15-17).

Fot. 15-17 Karty Cp.96 I z obiegu pocztowego wysłane z Częstochowy, Gorzowa i

                 Międzyzdrojów w czerwcu, lipcu i sierpniu 1948 roku.

               Na temat wykorzystania kart ilustrowanych Cp.99 i Cp.100 napiszemy w najbliższym czasie.

                                                                                                                     Jerzy Duda

                                                                                                        Administrator Piotr

80. LECIE PIERWSZYCH WYDAŃ ZNACZKÓW I CAŁOSTEK WYKONANYCH W DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 08, lipiec 2025 13:00

80. LECIE PIERWSZYCH WYDAŃ ZNACZKÓW I CAŁOSTEK

WYKONANYCH W DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE

Po przypomnieniu 100. rocznicy wydania przez Pocztę Niepodległej Polski znaczka z motywem krakowskim, na którym zaprezentowano widok Wawelu, nie sposób nie wspomnieć o rocznicy pierwszych wydań znaczków i całostek wykonanych w Drukarni Narodowej w Krakowie, z roku 1945.

           Na uwagę zasługują przede wszystkim; seria znaczków z widokami zabytków Krakowa oraz zestaw popularnych całostek ze znakiem opłaty z widokiem Pomnika Władysława Jagiełły w Krakowie oraz ze znakiem opłaty z widokiem Belwederu.

             O powstawaniu pierwszej, po II wojnie światowej, serii z motywami Krakowa, tak pisał prof. Stanisław Mikstein:

           Ministerstwo Poczt i Telegrafów poleciło Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Krakowie wydanie czterech pamiątkowych znaczków o wartości nominalnej 1, 2, 3 oraz 5 złotych. Rysunki tych znaczków miały przedstawiać zabytki miasta Krakowa, a to pomnik Tad. Kościuszki, Mikołaja Kopernika, Sukiennice oraz Wawel. Stosownie też do tego zlecenia Dyrekcja zaprosiła krakowskich grafików do przedłożenia odpowiednich projektów. Z powodu zbyt krótkiego czasu tylko trzech grafików zdołało nadesłać swe projekty, a to ob. prof. W. Chomicz – jeden projekt, a ob. artyści Mieczysław Wątorski i Józef Wilczyk po cztery projekty... Na zebraniu Sądu Konkursowego odbytym w dniu 12 marca w Dyrekcji Okręgu Pocztowego, po obejrzeniu i szczegółowym omówieniu nadesłanych projektów, akceptowano jednomyślnie projekty art. graf. ob. Józefa Wilczyka.[...]

             Wykonanie tych znaczków powierzono Drukarni Narodowej w Krakowie, najlepiej przystosowanej do artystycznych druków i znanej powszechnie z wysokiego poziomu artystycznego swych wydawnictw. Druk zaś odbył się techniką heliograwiury, czyli z form trawionych na miedzianych walcach. [...]

                          Wcześniej, po wyzwoleniu zachodniej części kraju, druk znaczków odbywał się w Łodzi gdzie zorganizowano Pocztowe Zakłady Graficzne. Drukowano w nich tzw. „wydanie łódzkie”(Fi.138) i Ligę Morską. (Fi.367-370). Jednak z braku możliwości technicznych w PZG, druk znaczków przeniesiono do Drukarni Narodowej w Krakowie, której tradycja sięga roku 1858. Budynki Drukarni Narodowej w Krakowie, nie uległy zniszczeniu podczas działań wojennych drugiej wojny światowej.. Jedynie detonacje spowodowane wysadzeniem mostów na Wiśle przez uchodzące oddziały niemieckie sprawiły, że wszystkie budynki pozbawione zostały szyb w oknach. Z uwagi na porę roku i brak możliwości nabycia szyb w tym okresie było to bardzo dokuczliwe, Nie odstraszyło to jednak grupy pracowników od przybycia do drukarni już w pierwszym dniu po wyzwoleniu celem zorganizowania pracy w nowych warunkach...Zakład został przejęty na własność państwa.., W roku 1945 drukowano tu pierwsze po okupacji banknoty polskie oraz znaczki pocztowe.

             W dniu 29 marca 1945 roku w okienku pocztowym w Krakowie ukazał się pierwszy znaczek o nominale 1,00 zł z widokiem pomnika Tadeusza Kościuszki na Wawelu z przed wojny, usuniętego i zniszczonego przez Niemców, przedstawionego od strony Bramy Herbowej. Kolejny znaczek o nominale 2,00 zł. był do kupienia dnia 31 marca 1945 roku a przedstawiał widok Sukiennic od strony ulicy Brackiej. Oba znaczki były zapowiedzią serii wydania upamiętniającego wyzwolenia miasta Krakowa spod hitlerowskiej okupacji

Kolejno ukazały się znaczki o nominałach 3 i 5 złotych. (Fi.362-366) Fot.1).

           Na temat znaczków (Fi.362-366) i ich pocztowego wykorzystania pisaliśmy na klubowej stronie internetowej od grudnia 2021 roku, prezentując wybrane przykłady wykorzystania tych znaczków do frankowania przesyłek w początkach roku 2022 (m.in. walory prezentowane na stronie internetowej w dniach 7 i 13 styczeń).

             Równie ciekawe i godne zainteresowania są karty pocztowe zarówno emitowane

w 1945 roku jak i później czyli w latach 1946 i 1947. Były w powszechnym użytku

i stanowią zainteresowanie kolekcjonerów.

             Prawdopodobnie w lipcu 1945 roku (przed 14 lipca), Dyrekcja Okręgu Poczt i Telegrafów w Krakowie, emitowała formularz kartkowy sygnowany (D.O.P.i T Kraków –100 000) z napisem „kartka pocztowa”, ale bez znaku opłaty. Zawierała natomiast hasło propagandowe Dokładny adres przyspiesza doręczenie. Formularz kartkowy drukowany na białym papierze ma przykłady pocztowego wykorzystania co pokazano na fot. 2 a,b.

Fot. 2, a,b   Dwie kartki pocztowe wprowadzone do obiegu zarządzeniem z dnia 14.7.1945

                   roku pochodzące z obiegu pocztowego. Kartki są ofrankowane znaczkiem

                   Fi.362 o nominale 50 groszy, zgodnie z taryfą. Obie kartki pocztowe, zostały

                   poddane kontroli i sprawdzone przez cenzurę wojskową co potwierdzają odbitki

stosownych pieczątek.

            14 lipca 1945 roku, ukazała się karta pocztowa ze znakiem opłaty jak znaczek Fi.362 czyli z widokiem pomnika Władysława Jagiełły. Upamiętniono tym samym 535. rocznicę Bitwy pod Grunwaldem.(Fi. t. II nr 93, Cp.93). Karta pocztowa o wymiarach 140 x 99 mm drukowana była na szarym kartonie. Nominał drukowanego znaku opłaty wynosi 50 groszy, (fot.3a,b)

Fot.3 a,b Karty pocztowe wydane 14 lipca 1945 roku, drukowane w Drukarni Narodowej

               w Krakowie W dolnej, lewej części karty pocztowej znalazł się napis

                 propagandowy„Praca dla Ojczyzny- obowiązkiem każdego Polaka”. Brak

                 natomiast cechy zezwolenia, sygnatury i nakładu. Według informacji zawartej

                 w publikacji „Polskie znaki pocztowe t. III, Warszawa 1962, nakład karty wynosił 503 392 sztuk..

                               Znak opłaty jest skasowany stemplem ręcznym jednodniowym odbitym

                 w dniu 15 VII 1945 roku z napisem „Grunwald” i datą „1410-15-1945 (kat. Myśl.

                 nr 45 007. Na karcie (b) kolekcjoner dokleił znaczek ząbkowany upamiętniający

                  535 rocznicę bitwy pod Grunwaldem (Fi.372). Rysunek na znaczku przedstawia

                 grupę rycerzy z królem Władysławem Jagiełło na koniu i leżącym u ich stóp

                 rycerzem Zakonu Krzyżackiego.

           Kilka miesięcy później, po wydaniu karty pocztowej (Cp.93), wprowadzono do obiegu pocztowego, zarządzeniem z dnia 9.9.1945 roku, kartę ze znakiem opłaty z rysunkiem Belwederu w Warszawie o nominale 1,00 zł (Cp.94). Przypomnienie słynnego warszawskiego pałacu o bogatej historii nie było przypadkowe. W latach 1918-1922 był siedzibą Naczelnika Państwa, w latach 1922 – 1926 prezydenta Rzeczypospolitej, a po 1945 roku, stał się siedzibą Biura Prezydialnego Krajowej Rady Narodowej i jej przewodniczącego Bolesława Bieruta.

            Karta wprowadzona do obiegu pocztowego 20 września 1945 roku ma wymiary

145 x 105 mm. Napisy oraz liniatura są w kolorze znaku opłaty czyli brązowym. (fot.4).

Fot. 4   Karta pocztowa drukowana w Drukarni Narodowej w Krakowie z sygnaturą i

           nakładem podanym w układzie poziomym (P. P.T i T-IX. 45-10 000 000) oraz cechą

           zezwolenia na druk M-03723 (Cp.94). W literaturze można znaleźć informację

           o tym, że sygnatura, nakład i cecha zezwolenia na druk podane są również

           w układzie pionowym. Nakład karty pocztowej, według informacji zawartej

           w „Polskie znaki pocztowe tom III’, wyniósł 3 034 234 sztuk.

         Na kolejnych fotografiach prezentujemy pocztowe wykorzystanie karty Cp.94

w obrocie krajowym (lokalnym) fot.5 oraz zagranicznym (fot.6).

Fot.5 Karta pocztowa Cp.94, z sygnaturą nakładu i cechą zezwolenia na druk poziomo

         wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 1,dnia 28 XI 1945 roku, do ...Warszawy.

Fot.6 Karta pocztowa Cp.94, z sygnaturą i nakładem drukowanym w układzie pionowym ,

         z obrotu pocztowego zagranicznego, wysłana z Urzędu Pocztowego Słupca 1, w dniu

         02.3. 1946 roku, do Londynu. Znak opłaty został uzupełniony dwoma znaczkami

         Fi.362 oraz jednym Fi.380 o łącznym nominale 3,00 zł., zgodnie z taryfą.

            Opłaty pocztowe w roku 1945 rosły szybko. Taryfa pocztowa z okresu 1.01-31.8. 1945 roku została zmieniona już 30 kwietnia tego roku. Następna taryfa, wprowadzona rozporządzeniem Ministra Poczt i Telegrafów z dnia 1 sierpnia 1945 roku, obejmowała okres od 1.09 – 30.11.1945 roku. Opłata za list do 20 gramów, w obrocie wewnętrznym, wynosiła 1,50 zł, a kartki pocztowej 1,00 zł. Od 1.12 1945 – 31.08.1946 roku opłata za list wzrosła do 3,00 zł, a kartki pocztowej do 1,50.zł.

             Dlatego kolejna karta pocztowa, ze znakiem opłaty z rysunkiem Belwederu drukowana w drukarni Narodowej w Krakowie, Cp.95, ma nominał 1,50 zł ( fot.7).

Fot.7 Karta pocztowa Cp.95, wprowadzona do obiegu pocztowego 22 grudnia 1945 roku, ze

         znakiem opłaty z rysunkiem Belwederu w kolorze niebieskim (granatowym)

         o wymiarach 145x105 mm, jest wydrukowana na kartonie szaro-białym z sygnaturą

         w układzie poziomym, z cechą zezwolenia na druk drukowanym nonparelem. Nakład

         wyniósł 11 894 144 kart. W literaturze znajduje się informacja, że nakład cechuje

         różnorodność zużytych do druku papierów oraz różne odcienie barwy znaku opłaty.

Fot.7 a, b,c,d, e Przykłady wykorzystania pocztowego i kolekcjonerskiego karty pocztowej

                           Cp.95

                     a/ Karta wykorzystana do korespondencji prywatnej, krajowej, wysłana

                         z Urzędu Pocztowego Łódź, w dniu 22 II 1946 roku do Rzeszowa. Zwraca

                         uwagę cecha zezwolenia na druk, drukowana petitem.

                       b/ Karta wykorzystana do złożenia zamówienia wysłana z Urzędu

                           Pocztowego Gdynia 1, w dniu 6 XII 1946 roku do Krakowa. Karta jest

                           ofrankowana dodatkowymi trzema znaczkami Fi.362 . Łączny nominał

                           wynosi 3,00 i był zgodny z taryfą. Na uwagę zwraca sygnatura nakładu

                           w układzie pionowym oraz brak cechy zezwolenia na druk

                       c/ Wykorzystanie karty do pozyskania okolicznościowego stempla z Urzędu

                             Pocztowego Katowice 1, stosowanego dla upamiętnienia 25 rocznicy

                             rozejmu, po zakończeniu III Powstania Śląskiego (3.5.1921 rok).

                       d/ Karta wykorzystana do złożenia zamówienia wysłana z Urzędu Pocztowego

                           Gdańsk- Wrzeszcz w dniu 1 VI 1947 roku do Krakowa. Nadawca zasłonił

                           wydrukowany znak opłaty karty pocztowej (rysunek Belwederu) zastępując

                           go znaczkiem o nominale 3, 00 zł, z serii zabytki Gdańska (Fi. 379). Na

                           znaczku jest widok Bramy Wyżynnej zbudowanej przez architekta Jana

                           Kramera. Powody zmiany nie są znane. Są domysły.

                       e/ Karta pocztowa Cp.95 jako przesyłka polecona z erką w postaci odbitki

                           pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, wysłana z Urzędu Pocztowego

                           Łódź 4, dnia 19 IX 1946 roku, do Francji, departament Seine-Marne.

                           Przesyłka została sprawdzona przez cenzurę. Intrygującym jest, adres na

                           który karta została wysłana oraz informacja, o jej deponowaniu.

            Rok 1945 nie kończył prac Drukarni Narodowej w Krakowie w zakresie drukowania kart pocztowych. W kolejnych latach 1946 i 1947 drukowano karty ze znakiem opłaty

z widokiem Belwederu i kolejnym nominałem 3,00 zł (wprowadzone do obiegu pocztowego 23 września 1946 roku), karty z hasłami propagandowymi, z nadrukiem nowej ceny, a także karty ilustrowane ze znakiem opłaty 3,00 zł i nową ceną 5,00 zł (wprowadzone 25 września 1947 roku). Karty cieszyły się wielkim powodzeniem w sytuacji braku papieru i kopert oraz ich powszechnej dostępności Koperty były najczęściej wykorzystywane do korespondencji wymagającej polecenia.

             W artykule wykorzystano informacje zawarte w cytowanej publikacji „Polskie znaki pocztowe tom III, Warszawa 1962.rok oraz „Drukarnia Narodowa 1858-1958” Kraków 1958 rok.

             Składamy podziękowanie Koledze Klubowemu Tadeuszowi Boguszowi za udostępnienie walorów do artykułu oraz cenne informacje.

           O kartach pocztowych drukowanych po 1945 roku w Drukarni Narodowej

w Krakowie i ich wykorzystaniu napiszemy w kolejnym artykule.

                                                                                                                        Jerzy Duda

                                                                                                             Administrator Piotr.

100. ROCZNICA WPROWADZENIA DO OBIEGU I POCZTOWGO WYKORZYSTANIA PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM /przypomnienia część 2./

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 24, czerwiec 2025 10:45

100. ROCZNICA

WPROWADZENIA DO OBIEGU I POCZTOWGO WYKORZYSTANIA

PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM

 /przypomnienia część 2./

             5 maja 1925 roku, Poczta Niepodległej Polski wprowadziła do obiegu znaczek na którym znalazł się widok Wawelu. Wydany w kolorze czerwonym, o nominale 15 groszy, jest pierwszym znaczkiem o motywie krakowskim wydanym przez Pocztę Polską (Fi.210).

               26 maja 2025 roku, autorzy klubowej strony internetowej, przypomnieli tą rocznicę podając krótką informacje o samym znaczku oraz prezentując kilka ciekawych walorów (całości pocztowych) ofrankowanych wspomnianym znaczkiem lub jego wielokrotnością. Znaczek, a także kolejny, o tym samym rysunku, wydany w 1926 roku w kolorze niebieskim (o nominale 40 groszy) dał początek kolekcji, złożonej ze znaków wydanych przez Pocztę Polską o motywie krakowskim, która jest ważnym elementem promocyjnym miasta, jego historii, zabytków i ludzi z nim związanych. Znaczek spełniał ważna rolę w budzeniu świadomości patriotycznej w początkowym okresie budowaniu Niepodległej. Katedra na Wawelu stanowiła miejsce pielgrzymek patriotyczno- religijnych, a Wawel zyskał wymiar sanktuarium narodowego.

                 Znaczek od maja 1925 roku, był zamawiany w drukarni jedenaście razy i drukowany w nakładach od 10 – 39 milionów każdorazowo aż do października 1928 roku. Docierał do najmniejszych miejscowości, w których działały urzędy pocztowe, agencje, filie czy pośrednictwa pocztowe, a nawet tzw. kantory pocztowe na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Ożywienie gospodarcze po 1923 roku spowodowało szybki rozwój placówek pocztowych. W 1920 roku było 1593 urzędów pocztowych oraz 2120 agencje i pośrednictwa pocztowe, a w 1930 roku już ponad 4450 urzędów pocztowych.

                   Poczta Polska wycofała znaczek z obiegu 1.05.1933 roku, ale przykłady jego pocztowego wykorzystania po 1930 roku są dosyć rzadkie. Co ciekawe, również wczesne wykorzystanie znaczka, to znaczy z maja 1925 roku, są trudno osiągalne. Dysponujemy przykładami całości pocztowych ofrankowanych znaczkiem Fi.210 dopiero z czerwca 1925 roku.

                 Ponieważ przypomnienie setnej rocznicy wprowadzenia przez Pocztę Polska znaczka z widokiem Wawelu przeszło bez echa u naszych Klubowych Kolegów i Internautów, postanowiliśmy ponowić przypomnienie. Wykorzystamy do tego celu walory odnalezione we własnych zbiorach oraz nabyte na międzynarodowych portalach aukcyjnych. Na fotografiach 1- 7 pokazujemy całości pocztowe ofrankowane znaczkiem Fi.210, na fotografiach 8-10 karty pocztowe i widokówki a na zakończenie przykłady znaczków zdjętych z przesyłek pocztowych. (fot. 11).

Fot. 1 Koperta o wymiarach 171 x 81 mm, przesyłki listowej, prywatnej, krajowej, poleconej

         z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, wysłanej z Urzędu

         Pocztowego Wołma, w dniu 5.6.1925 roku do Piotrkowa Trybunalskiego. Przesyłka

         jest ofrankowana trzema znaczkami w tym dwoma Fi. 190 oraz Fi,210 o łącznym

         nominale 75 groszy. Adresat otrzymał przesyłkę 10.6.1925 roku o czym świadczy

         odbitka datownika odbiorczego. Wołma (dawniej Stare Sioło) to dawna gmina wiejska

         istniejąca do 1939 roku w województwie nowogródzkim. Siedzibą władz gminy było

         miasteczko Wołma, które w latach dwudziestych XX wieku liczyło 298 Mieszkańców.

         Obecnie na Białorusi w obwodzie mińskim.

Fot.2 Koperta firmowa o wymiarach 155 x 123 mm, „fabryka oczyszczenia i sortowania

           szczeciny” z Międzyrzecza Podlaskiego, przesyłki firmowej, zagranicznej wysłanej

           z Urzędu Pocztowego Międzyrzec k. Łukowa, dnia 3 (?) VIII 1926 roku do Niemiec.

           Przesyłka jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi210 o nominale 30 groszy Brak

           opłaty 1 grosz dla bezrobotnych.

Fot.3 Koperta o wymiarach 155 x123 mm przesyłki listowej, zagranicznej wysłanej z

         Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 1 IX 1926 roku do Francji. Przesyłka jest

         ofrankowana czterema znaczkami w tym dwoma Fi.210 i dwoma Fi.208 o łącznym

           nominale 40 groszy zgodnie z taryfą.

Fot. 4 Koperta o wymiarach 155 x 123 mm przesyłki listowej prywatnej, zagranicznej

           wysłanej z Urzędu Pocztowego Rabka 1 w dniu 9.3.1928 roku do Francji (wadliwy

           adres poprawiany przez nadawcę). Adresatem był E (Emil) Vedel, przebywający

         w hotelu Palmers w najstarszej miejscowości wypoczynkowej na Lazurowym

           Wybrzeżu , Hyeres w departamencie Var. Przesyłka jest ofrankowana parka pozioma

           znaczka Fi.210 oraz znaczkiem Fi. 211 o łącznym nominale 50 groszy. Adresat

         otrzymał przesyłkę 15.3.1928 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.

         Kolejne dwa walory są wyjątkowe bowiem dotyczą krakowskich firm, a zarazem są ofrankowane znaczkiem Fi.210.

Fot. 5 Koperta firmowa, firmy Chaima Mandelbauma z ulicy Krakowskiej 19.użyta do

         korespondencji prywatnej, zagranicznej, wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 2,

         w dniu 24 II 1929 roku do Wiednia. Przesyłka jest ofrankowana dwoma znaczkami

         w tym Fi.210 i 241o łącznym nominale 40 groszy. Znaczki są naklejone na stronie

         verso. Koperta pochodzi zapewne z makulatury bowiem ma podwójny nadruk.

Fot. 6 Koperta firmowa o standardowym wymiarze, Zakładów Reprodukcyjnych „

           Akropol” z ulicy Lwowskiej 36, użyta do korespondencji firmowej, zagranicznej,

           poleconej z erką w postaci naklejki w kolorze czerwonym i odbitym numerem,

           wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 14, w dniu 11 III 1927 roku do Niemiec.

          Przesyłka jest ofrankowana czterema znaczkami w tym dwoma Fi.210, 213 i 211

łącznym nominale 80 groszy zgodnie z taryfą. „Akropol” to Zakłady Graficzne

w Krakowie związane z wydawnictwem „Salonu Malarzy Polskich Frist i Spółka, które powstały około 1923 roku. Jak widać z koperty firmowej początkowo mieściły się przy ulicy Lwowskiej 36, później produkcja przeniesiona została do budynku przy ul. Grzegórzeckiej 23. Przesyłkę nadano w Urzędzie Pocztowym nr 14 mieszczącym się przy ulicy Zamojskiego 3. Uwagę zwraca nalepka „erki” w kolorze czerwonym.

Na fot. 7 prezentujemy niezwykle ciekawą całość pocztową , z widocznymi śladami użytkowania ale i zniszczenia, które próbowano zabezpieczyć dla zachowania całości.

Fot. 7a,b Koperta o wymiarach ok. 190 x 125 mm organu państwowego, którym było Ministerstwo Przemysłu i Handlu (po 1923 roku i likwidacji Ministerstwa Poczt i Telegrafów zarząd nad pocztą i telegrafem objęło Ministerstwo Przemysłu i Handlu), przesyłki państwowej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze czerwonym z odręcznie wpisanym numerem, ekspresowej, wysłanej u Urzędu Pocztowego Warszawa 13, w dniu 7 IX 1928 roku Genewy na ręce polskiego dyplomaty, historyka, delegata do Ligi Narodów w Genewie Adama Jerzego Benisa (1898-1936). Przesyłka jest ofrankowana piętnastoma znaczkami w tym dwoma czteroznaczkowymi blokami oraz parką pionowa znaczka Fi,210 a także pięcioma znaczkami Fi.209 o łącznym nominale 2,00 złote naklejonymi na stronie verso koperty.

Fot.8 Widokówka z Krakowa wydana przez Salon Malarzy Zagr (?) w Krakowie wysłana z

           Urzędu Pocztowego Kraków 2, w dniu 5 VI 1928 roku do Poznania. Widokówka ofrankowana znaczkiem F.210 zgodnie z taryfą.

Fot. 9 Widokówka z Krakowa, z widokiem Sukiennic, wydana przez firmę „Sztuka” Kraków 1928 , Seria k, nr 28, wysłana z Urzędu Pocztowego (?) , w dniu 29 X 1929 roku do Francji. Widokówka jest ofrankowana parka poziomą znaczka Fi.210, zgodnie z taryfą.

Fot.10. Carte Postale (Kartka pocztowa) niesygnowana z opisem w języku duńskim fragmentu obrazu Jana Matejki „Kazanie Skargi” wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 29. 5. 1928 roku do Francji . Kartka jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi.210 o łącznym nominale 30 groszy zgodnie z taryfa. Znaczki są skasowane datownikiem mechanicznym (wirnikiem), z nakładką „Korzystajcie z uzdrowisk Polskich: informacje Warszawa, Szucha 8,tel. 408-74.” (kat. MyŚl. 28-103).

             Na zakończenie prezentujemy znaczki Fi.210 zdjęte z przesyłek listowych nadanych w: Urzędach Pocztowych: Królewska Huta oraz Warszawa 2.

Fot. 11 Znaczki z przesyłek wysłanych z Urzędów Pocztowych w: Królewska Huta w dniu 2.7.1925 roku oraz z Urzędu Pocztowego, Warszawa 2 w dniu 22 VIII 1925 roku.

           Przygotowaliśmy „przypomnienie” wykorzystując posiadany materiał filatelistyczny,

   i nie ukrywamy, że liczymy na pozyskanie kolejnych całości pocztowych czy kart

   pocztowych ofrankowanych znaczkiem z widokiem Wawelu, od kolekcjonerów

   cracovianów i Internautów śledzących klubową stronę internetową. Zachęcamy – jak

zawsze – do współpracy. Kraków jest niewyczerpaną studnią tematów, które można

ujmować w najprzeróżniejsze sposoby i tworzyć unikatowe kolekcje i zbiory.

                                                                                                                               Jerzy Duda

                                                                                                                  Administrator Piotr