Krakowskich markolubów przechadzka po mieście
- Szczegóły
- Opublikowano: środa, 26, czerwiec 2013 10:19
Zanim rozpoczniemy wędrówkę po Krakowie, ilustrowaną znakami pocztowymi, pragniemy przypomnieć kilka, najważniejszych, powszechnie znanych, ale wartych zapamiętania, informacji o dawnym Krakowie, z okresu jego świetności oraz pokazać najdawniejsze widoki miasta, które utrwaliły się w świadomości Polaków i innych nacji.
*****
W dniu 5 czerwca 1257 roku książę Bolesław V Wstydliwy wydał dla Krakowa przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim dający podstawę do rozbudowy i rozwoju miasta. Dogodne warunki sprawiły, że w krótkim czasie rosło jego znaczenie polityczne i gospodarcze w Europie. Już za czasów Kazimierza I Odnowiciela Kraków stał się siedzibą władcy, pozostawał później najważniejszą siedzibą monarszą, stolicą dzielnicy senioralnej, a koronacja Władysława I Łokietka w 1320 roku w Katedrze Wawelskiej utrwaliła stołeczność Krakowa. Zatarg króla Bolesława II Szczodrego (1102–1138) z biskupem krakowskim Stanisławem, zakończony męczeńską śmiercią biskupa, odbił się echem w Europie. Późniejsza kanonizacja biskupa Stanisława (1253) i sprowadzenie relikwii św. Floriana, wpłynęła znacząco na wzrost znaczenia Krakowa jako ośrodka kultu religijnego. Założenie uniwersytetu w1364 roku – drugiego po uniwersytecie w Pradze – w Europie środkowej i zjazd europejskich monarchów w tym samym roku rozsławiło Kraków, którego władze nawiązywały żywe kontakty ze znaczącymi ośrodkami i miastami w Europie. W Krakowie powstał w 1473 roku pierwszy polski druk, a w następnych latach Kraków stał się największym ośrodkiem wydawniczym z trzema dużymi oficynami i szeregiem mniejszych. Rozwijała się sztuka, architektura, budownictwo szczególnie w czasach Zygmunta I, który rezydował głównie na Wawelu. W Krakowie bywali europejscy władcy, ludzie kultury ze znanymi w Europie humanistami: niemieckim Konradem Celtisem i włoskim Kallimachem, wybitni artyści w tym Wit Stwosz. W Akademii Krakowskiej studiowali m.in.: Mikołaj Kopernik, Paweł Włodkowic.
****
Najstarszy widok Krakowa jest zamieszczony na dwóch stronach Księgi kronik, zwanej popularnie Kroniką świata, wydanej przez A. Kobergera w Norymberdze w 1493 roku autorstwa Hartmanna Schedla. Jest to barwny drzeworyt stanowiący połączenie widoku portretowego z fantastycznym. Drzeworyt ten powstał prawdopodobnie na podstawie obszernego opisu, a nawet rysunku przygotowanego przez Konrada Celtisa.
Reprodukcja fragmentu tego drzeworytu została wykorzystana do projektu znaczka wydanego przez Pocztę Polską w 1981 roku w serii „Polskie miasta na starych rycinach”(fot. 1). Na znaczku pokazany jest jedynie fragment górnej części drzeworytu przedstawiający niewielką część Zamku Królewskiego. Kolor zielony znaczka nie ma nic wspólnego z kolorem drzeworytu. Wydano także kopertę FDC ilustrowaną również opisanym fragmentem (fot. 2).
fot.1 
fot.2
Na reprodukcję pełnego drzeworytu trzeba było czekać do 1991 roku. W tym właśnie roku organizowane było w Krakowie Sympozjum KBWE (Komitetu Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) w sprawie Ochrony Wspólnego Europejskiego Dziedzictwa Kulturalnego. Z tej okazji Poczta Polska emitowała znaczek, nie przynoszący jej chwały, z wizerunkiem stylizowanej litery K z koroną, będącej monogramem króla Kazimierza Wielkiego. Nie jest to herb Krakowa ale fragment drzwi głównych kościoła Archikatedralnego na Wawelu. Z okazji Sympozjum miała miejsce wystawa filatelistyczna w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa pt. Dzieje Poczty w Krakowie. Stosowano okolicznościowy stempel z okazji wystawy, a także okolicznościowy stempel z okazji sympozjum. Dodatkowo wydano karnet, w trzech językach, ozdobiony reprodukcją drzeworytu zamieszczonego w „Kronice Świata” Hartmanna Schedla (fot.3). Po raz kolejny wykorzystano reprodukcję tego drzeworytu, również do wykonania karnetu z okazji przyznania Krakowowi zaszczytnego tytułu „Europejskiego Miasta Kultury” w 2000 r. (fot. 4).
fot.3 
fot.4
Najpiękniejszym i mistrzowsko wykonanym widokiem Krakowa, na podstawie wspomnianego drzeworytu, jest bloczek wydany przez Pocztę Polską w 2000 roku z okazji przyznania tytułu Europejskiego Miasta Kultury. Rytowany przez najsłynniejszego polskiego projektanta i grawera znaczków pocztowych, nieżyjącego już, Czesława Słanie, bloczek w wersji ząbkowanej i nieząbkowanej (fot. 5-1 i 5-2) jest najwspanialszym „ambasadorem” Krakowa w kolekcjonerstwie zwanym filatelistyka. Strona karnetu z bloczkiem, okolicznościowym stemplem i autografem Czesława Słani pokazana jest na (fot. 5).
fot.5-1 
fot.5-2
fot.5
W latach 1603–1605 powstał, rysowany z natury widok Krakowa, zamieszczony w księdze Civitas orbis terrarum wydanej w Kolonii przez G. Brauna i F. Hogenberga. To bardzo bogaty w informacje rysunek na którym poza panoramą miasta przedstawiony został widok około 200–osobowego orszaku króla Zygmunta III Wazy udającego się z Wawelu do Łobzowa. Fragment tego rysunku z panoramą miasta – był inspiracją do wykonania rysunku zamieszczonego na ilustrowanej kopercie z numizmatem, wydanej przez Pocztę Polską z okazji 750 rocznicy lokacji Krakowa (fot.6). Na rysunku widać napis „Cracovia Metropolis Regni Polonia”. Nad zamkiem zaś tarczę zwieńczoną królewską koroną i okoloną łańcuchem Orderu Złotego Runa, nadanego Zygmuntowi III w 1600 roku.
fot.6
fot.6-1
Najwspanialszy i największy widok Krakowa wykonany został przez szwajcarskiego sztycharza Mateusza Meriana na zlecenie amsterdamskiego wydawcy J. Hondiusa II w 1619 roku. Merian wykonał miedziorytową kopię panoramy miasta od północnego – zachodu, wykorzystując wspomnianą wcześniej wedutę. Rysunek ma dwa metry długości i wydany został jako druk ulotny w czterech częściach. Nad rysunkiem umieszczony został napis po łacinie, który jest najczęściej cytowanym zdaniem dotyczącym Krakowa, a mianowicie „Cracovia, totius Polonia urbs celeberrima atque amplissima regia atque academia insigni” – co znaczy: Kraków, miasto całej Polski najsłynniejsze i największe, wyróżniające się królewską siedzibą i Akademią.
Fragmenty tego widoku zostały wykorzystane na znaku opłaty kartki pocztowej wydanej przez Pocztę Polska w 1975 roku (znak opłaty z prawej strony) (fot.7), a także jako tło na dwóch blokach wydanych w 2008 roku z okazji 450 lecia Poczty Polskiej.
fot.7
fot.7-1
Na (fot. 8) wykorzystany został w tle portretów m.in. twórców Poczty Polskiej fragment rysunku przedstawiający zamek królewski, a na (fot. 9) obszerniejszy fragment rysunku w tle za krakowskim kurierem konnym.
fot.8
fot.9
Dla wyjątkowo spostrzegawczych mamy jeszcze jedną informację. Na kartce pocztowej wydanej przez Pocztę Polską w 1983 roku z okazji 90 – lecia ruchu filatelistycznego w Polsce zaprezentowano część okładki pierwszego polskiego czasopisma wydawanego w Krakowie pt. Polski filatelista. Winieta tego czasopisma przedstawiała fragment panoramy miasta Krakowa z roku 1581 (fot. 10). Jako ciekawostkę podaje się, że jest to jeden z 3 widoków zamieszczonych w książkach, które wydrukowano w Krakowie. Pokazany na fot. 10 pochodzi z tomu Konstytucji, statutów, i przywilejów na sejmach koronnych uchwalonych.
fot.10
Kolekcjonerom przypominamy, że wspomniany wcześniej widok Krakowa portretowy z 1581 roku, znalazł sie także na kartce pocztowej wydanej przez Pocztę Polską w 1970 roku z okazji międzynarodowej wystawy filatelistycznej odbywającej sie w Krakowie pt. "Lenin i jego idee" (fot. 11). Ten sam widok wykorzystany został do wykonania zaproszenia na wystawę filatelistyczna "Kraków 71" z okazji 20- lecia Koła im. Stanisława Miksteina.
fot.11
Nie wykorzystano dotychczas na znakach pocztowych: widoku Krakowa z 1617 wykonanego przez E. van der Rye, panoram Krakowa z XVII wieku i XVIII, szczególnie panoramy wykonanej według rysunku F. B. Wernera .
c d n .
OKF „Cracoviana”
Jerzy Duda