Znaczek pocztowy w ujęciu prof. Stanisława Miksteina - część 2

  1. Znaczek pocztowy jest drukiem ścisłego zarachowania oznacza to, że tak przy produkcji jest prowadzona ścisła ewidencja ilości wydanego do druku papieru, wykonanych dobrych druków, zniszczonej makulatury t.j. usterkowych druków, nieodpowiadających wyglądem i wykończeniem zamówieniu i rozporządzeniu wprowadzającym je do obiegu, jak ostatecznie w Głównej Składnicy Materiałów Pocztowych w Warszawie ilości wprowadzonych do obiegu znaczków.

  2. Znaczek jest to druk wydany przez uprawnioną władzę, oznacza, że  zarządzenie wykonania wszelkich czynności związanych z wyprodukowaniem znaczków aż do otrzymania gotowych i zaliczonych do nakładu znaczków, musi pochodzić od uprawnionej do tego rodzaju zarządzeń władzy.

        Jako przykład możemy rozpatrzeć znaczek wartości 3 + 5 złotych ciemnooliwkowy „Majdanek” z 1946 roku. Do druku tego znaczka wydano 4 500 arkuszy, z czego otrzymano 88 arkuszy makulatury drukowej i 4 402  arkusze dobrych odbitek drukowych.

Do ząbkowania wydano 4 402  arkuszy, z których po odpadnięciu 42 arkuszy makulatury z ząbkowania otrzymano 4 360 arkuszy dobrych ząbkowanych znaczków. Jako dokumenty  z przebiegu produkcji tego znaczka przekazano do Muzeum Poczty i Telekomunikacji 10 arkuszy prób o różnych barwach wraz z arkuszem aprobowanym, 10 arkuszy półfabrykatów nieząbkowanych i 200 arkuszy normalnych ząbkowanych. Komisyjne spalono 78 arkuszy makulatury drukowej i 42 arkusze makulatury z ząbkowania. Do Głównej Składnicy przekazano 4 160 arkuszy ząbkowanych. W Głównej Składnicy otrzymane arkusze  podlegają jeszcze raz kontroli, przy czym po usunięciu  z nich ewentualnie przeoczonych usterkowych druków  poszczególnych znaczków, następuje ostateczne zarachowanie wprowadzonych do obiegu znaczków.

„Wydanie” oznacza zatem wszelkie czynności związane z wyprodukowaniem znaczków a więc rozpisanie konkursu na projekt, wybór i zatwierdzenie projektu, polecenie druku, zatwierdzenie barwy i ostateczne zarachowanie nakładu.

III. Wprowadzenie do obiegu może być formalne i faktyczne lub tylko faktyczne. Formalne wprowadzenie do obiegu polega na ogłoszeniu w urzędowych dziennikach rozporządzenia o wydaniu znaczka, który ma służyć do uiszczenia należności pocztowych za przyjmowanie, przewóz i doręczenie przesyłek. Faktyczne wprowadzenie do obiegu polega na urzędowym zaopatrzeniu placówek pocztowych w wydane znaczki.

        Rozróżnienie to jest konieczne, albowiem w latach 1918/19 szereg znaczków polskich zostało tylko faktycznie tj. przez rozesłanie  do placówek  pocztowych bez formalnego zarządzenia, wprowadzonych do obiegu. Natomiast wszystkie późniejsze wydania jak i od 1944 roku zostały także i formalnie wprowadzone do obiegu.

        Formalne wprowadzenie do obiegu jest szczególnie ważne w okresach  wprowadzania nadmiernej ilości różnych znaczków wydawanych w niskich nakładach, tak, że faktycznie nie są dostarczane wszystkim placówkom pocztowym. Wtedy bowiem tylko z formalnego wprowadzenia do obiegu czyli z rozporządzenia  dowiadują się kierownicy tych placówek, o ważności takich znaczków a zatem obowiązku doręczania bez dopłat takimi znaczkami ofrankowanych przesyłek /wydania i znaczki spekulacyjne/.

        W rozporządzeniu wprowadzającym do obiegu musi być opisany wygląd, rysunek, barwa, wykończenie znaczka /ząbkowany, cięty/. Tylko bowiem druki odpowiadające opisowi wprowadzającemu do obiegu i zaliczone do nakładu są ważnymi znaczkami pocztowymi. Druki  nieodpowiadające temu opisowi nie są znaczkami tylko makulaturą względnie półfabrykatami.

IV. Znaczek musi być wydany i wprowadzony do obiegu przez uprawnioną na danym  i w danym czasie  władzę do zarządzania przedsiębiorstwem poczty.

        Jest to oczywista i istotna cecha znaczka pocztowego jako pokwitowania za świadczenia z zakresu przyjęcia, przewozu i doręczenia  przesyłki, które może być wykonane przez przedsiębiorstwo wykonujące w danym czasie i na danym obszarze służbę pocztową.

        W Polsce na podstawie art. 22 z 3.VI.1924 roku o P.T. i T. do wydawania, oznaczania wartości i wprowadzania do obiegu znaczków jest uprawniony tylko Minister P i T.

        Stąd też tzw. znaczki lotnicze z 1944/45 /Brwinów, Końskie, Leżajsk, Niezabitów, Rudnik, Wąwolnica i Zamość/ jako wykonane przez nieuprawnione władze pocztowo wykonawcze /kierowników placówek pocztowych/ pokwitowania opłat, nie są znaczkami pocztowymi, a to tak z braku uprawnienia  tychże kierowników poczt wydawania znaczków jak i niewprowadzenia ich tak formalnym jak i  faktycznym  do obiegu, oraz niezastosowania się do paragrafu 32 Ordynacji Pocztowej, nakazującej w razie braku znaczków pobieranie opłat gotówkowych.

        Oczywiście w innych przedsiębiorstwach są uprawnione inne władze w  danym czasie zarządzające tymi przedsiębiorstwami. Tak np. przed zjednoczeniem zaborów w latach 1918/19 uprawnionymi do wydawania znaczków były: w b. okupacji niemieckiej – Dyrekcja Poczt w Warszawie, w Lubelskim – Rząd Lubelski, w Małopolsce i Śląsku Cieszyńskim – Dyrekcja Poczt i Telegrafu we  Lwowie, a następnie Komisja Rządząca /Polska Komisja Likwidacyjna PKL/, w Wielkopolsce – Dyrekcja Poczt w Poznaniu. Znaczki wydawane przez te władze dla poszczególnych zaborów są też znaczkami w znaczeniu pocztowym i filatelistycznym.

        W czasie okupacji w latach 1915/18 obok naczelnych władz  pocztowych okupacyjnych były zorganizowane samorządowe poczty miejskie o poruczonym zakresie działania /dostawa korespondencji w obrębie miast i powiatów/ i te władze były również kompetentne do wydawania znaczków, do pobierania opłat za swe świadczenia z zakresu doręczania przesyłek /Poczta Miejska K.O.M.W w Warszawie, Żarkach, Przedborzu itp./.

        Podobnie i w Rosji obok państwowej poczty istniały poczty ziemstw obsługujące nawet znaczne obszary. Także i w Niemczech obok państwowej poczty względnie wcześniej poczt poszczególnych państewek, istniał cały szereg prywatnych przedsiębiorstw pocztowych, których władze były uprawnione do wydawania znaczków do swojego użytku. Jednakowoż od stosunku tych władz pocztowych do siebie, zakresu działania ich przedsiębiorstw, wielkości podległego  im obszaru, a także od wielu innych trudnych do uchwycenia czynników, zależy  w filatelistyce zainteresowanie, znaczenie i  popyt na znaczki  przez nie wydane.

        Ogólnie w filatelistyce na pierwszym miejscu umieszcza się  znaczki wydane przez władze poczt państwowych, dalej zaś innych, jak dzielnicowych, samorządowych, wojskowych, a wreszcie na szarym końcu poczt miejscowych i prywatnych. Ta hierarchia władz nie przesądza jednak czym dany zbieracz ma  się interesować, bo to zależy tylko od jego skłonności i osobistych warunków. 

        Oczywiście w myśl  definicji znaczka pocztowego i powyższych wywodów, wszelkie druki wydane przez inne władze nie zarządzające  przedsiębiorstwami pocztowymi, a więc Towarzystwa, Związki, Komitety lub poszczególne osoby, i nie będące pokwitowaniami uiszczonych opłat za przyjęcie, przewóz i doręczenie przesyłek lecz za datki na inne cele np. charytatywne, patriotyczne lub propagandowe, choćby nawet nalepiane na przesyłki nie są znaczkami pocztowymi.

Ciąg dalszy nastąpi

Jerzy DUDA