Znaczek pocztowy w ujęciu prof. Stanisława Miksteina - część 1

W 2016 roku obchodzimy 60. rocznicę śmierci Stanisława Miksteina wybitnego polskiego filatelisty, który podjął się - mając wszechstronne wykształcenie, w tym również z zakresu technik drukarskich (posiadł wiedzę teoretyczną i praktyczną) oraz  prawa, opracowania teoretycznych podstaw filatelistyki, klasyfikacji znaczków na potrzeby ich katalogowania oraz  historii  poczty na ziemiach polskich przed wprowadzeniem znaczka.

Po wielu latach badań i doświadczeń opublikował swoje prace, które z jednej strony przyniosły mu zaszczyty, a z drugiej stały się podstawą do krytyki pochodzącej z różnych środowisk. Walczył, na tyle ile mu sił starczało, z fałszerstwami tworząc ścisłe, naukowe metody odróżniania oryginałów od falsyfikatów, walczył ze spekulacją chroniąc zbieraczy i kolekcjonerów przed wyzyskiem i dbając o ich ochronę. Badał nadruki, odtwarzał budowę form nadrukowych i ich cechy. Zbudował wizję prawdziwej polskiej filatelistyki uwzględniając wszystko to co było właściwe w filatelistyce europejskiej.

        Specjalnego znaczenia nabierały w pracach Miksteina sprawy poprawności określenia:  „znaczek pocztowy”, klasyfikacji jego w polskiej filatelistyce oraz sprawy związane z przedsiębiorstwem pocztowym, jego zadaniami, uprawnieniami i opłatami za usługi. Sprawom tym poświęcał wiele uwagi po II wojnie światowej, w latach 1946 - 1949.

Od tamtego czasu minęło 70 lat.

Wyrosło kolejne pokolenie kolekcjonerów znaczków, nastąpiły  rewolucyjne wręcz zmiany w działalności Poczty Polskiej, a to wszystko odbywa się w stale, niekiedy dynamicznie, zmieniających  się  warunkach gospodarczych i społecznych.

            Postanowiliśmy, z Administratorem naszej strony internetowej, przybliżyć nowemu pokoleniu kolekcjonerów znaczków wybrane propozycje dotyczące filatelistyki wypracowane przez St. Miksteina.

Ma to na celu zarówno przypomnienie wybranych prac jak i danie możliwości czytelnikowi-filateliście oceny, co z tych nauk nam pozostało i co możliwe jest do przywrócenia obecnie.

******

            Na początek pragniemy przypomnieć postać St. Miksteina.

Wprawdzie biografia profesora jest dostępna i wielokrotnie powtarzana, ale dla porządku po raz kolejny ją prezentujemy.

Stanisław Mikstein jeden z najwybitniejszych polskich filatelistów, twórca naukowych podstaw filatelistyki, uznany w Polsce i na świecie ekspert w zakresie znaczków polskich, urodził się 10 listopada 1888 roku w Lanckoronie koło Wadowic. Początkowo uczęszczał do szkoły w Zatorze, gdzie przyjaźnił się z Emilem Zegadłowiczem, następnie w Wadowicach, a po przeniesieniu się do Krakowa odbył studia nauk przyrodniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1911 roku objął posadę zastępcy nauczyciela w gimnazjum w Rzeszowie.

W latach 1914 – 1915 przebywał w Wiedniu, a w 1921 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie początkowo uczył w VI Gimnazjum w Podgórzu, a następnie w III Gimnazjum im. króla Jana Sobieskiego. W latach 1922 – 1924  pisał swoją pierwsza pracę z zakresu filatelistyki. Pierwszy artykuł wydany drukiem ukazał się w 1927 roku. Na podkreślenie zasługuje niezwykła aktywność publikacyjna Stanisława Miksteina. W bibliografii  prac, przygotowanej przez Aleksandra Śnieżkę, znajduje się ponad 130 prac w tym 7 wydawnictw książkowych z takim fundamentalnym dziełem z dziedziny  przedfilatelistyki  jak: Pieczęcie pocztowe na ziemiach Polski w XVIII wieku /1762-1800/.

W książce  zaprezentował sprawy dotyczące pierwszych polskich pieczęci i stempli pocztowych, odkrył i wyjaśnił zagadnienia związane z prototypami znaczków urzędowych w formie stempli „Militaria”, zrekonstruował i ustalił trakty z końca XVIII wieku podając pierwsze zestawienia pocztmagistratów z lat 1767-1795.

  Po roku 1945 zajmował się głównie zagadnieniami teoretycznymi filatelistyki, chociaż  nie ograniczał się jedynie do tych problemów.

              Stanisław Mikstein w uznaniu zasług doczekał się wielu odznaczeń i wyróżnień ale nie uchronił się od  pomówień, szkalowania i politycznych insynuacji. Między innymi z wymienionych powodów  w 1950 roku wycofał się z czynnego życia filatelistycznego.

               Zmarł 29 września 1956 roku w Krakowie.

               Po jego śmierci Koło nr 1 PZF, którego był członkiem, dodało w 1957 roku do swojej nazwy Jego imię.

Od tej pory Koło nosi nazwę Koło PZF nr 1 im. Stanisława Miksteina  w Krakowie.

******

       Pierwszą część  poświęcamy sprawom dotyczącym znaczka pocztowego. Tekst pt. „Znaczek pocztowy” ukazał się w  „Biuletynie Informacyjnym”  Polskiego  Towarzystwa Filatelistycznego w Krakowie, wydanym w lipcu 1948 roku za miesiąc lipiec i sierpień.  Biuletyn był wydawany na powielaczu w niewielkim nakładzie. 

Z n a c z e k    p o c z t o w y

        Nie tylko w filatelistyce ale również w polskim  ustawodawstwie pocztowym brak dotychczas, odnośnie do znaczka pocztowego, tak podania ogólnie przyjętej jego definicji jak i określenia pojęć i terminów z zakresu jego cechi zastosowania.

         W polskim ustawodawstwiepocztowym  odnoszą się do znaczków tylko artykuły 22 i 35 oraz ustawy z 3. IV. 1924 roku o poczcie, telegrafie i telefonie /zwanej w skrócie Ust. o P.T i T/ oraz paragrafy 21 - 32  Ordynacji Pocztowej (Dziennik Ustaw R.P z 1931 roku nr 45).

          Nie podaje ona jednak określenia podstawowych pojęć, co to jest znaczek pocztowy, na czym polega jego ważność, a stąd i użycie w obrocie pocztowym. Takie pominięcie ścisłego sformułowania  tych zasadniczych pojęć, a przyjęcie ich tylko jako rzekomo ogólnie znanych na wiarę – jest wprawdzie ze względu na wielkie trudności ich logistycznego i prawniczego ujęcia bardzo wygodne – jednak może dać dowolność interpretacji szczególnie na szkodę zbieraczy filatelistów.

        W filatelistyce rozwój precyzowania pojęcia znaczka pocztowego i jego klasyfikacji na podstawie cech  przedmiotowych  i zastosowania podał inż. Edwin Muller w swej pracy pt.  Grundbegriffe der Postwert zeichenkunde z 1938 roku, jednak jego ostateczna definicja i objaśnienia nie oddają całkowicie istotnych cech znaczka pocztowego.

             Są to jednak zasadnicze  zagadnienia szczególnie  dla filatelistów, aby mogli odróżnić znaczek pocztowy od nalepek i zdać sobie sprawę czym on jest jako główny przedmiot ich kolekcjonerstwa.

            Nie wdając się w historyczny rozwój definicji  znaczka pocztowego przedstawiam od razu ustaloną pełną definicję odpowiadającą wymaganiom stawianym znaczkom tak w użyciu pocztowym jak i obiegu filatelistycznym.

       Znaczek pocztowy jest to druk ścisłego zarachowania w postaci naklejki, wydany i wprowadzony do obiegu przez władze uprawnione na danym obszarze i w danym czasie do  zarządzenia  przedsiębiorstwem poczty, służący za dowód uiszczenia opłaty za już wykonane lub mające być wykonanym, przepisami określone, odpowiednie świadczenie z zakresu przyjęcia, przewozu i doręczania przesyłek i w tym drugim wypadku w stanie ważności uprawniający nabywcę do żądania a zobowiązujący pocztę do wykonania tego świadczenia.

        Ze względu  na stosunek czasu uiszczenia opłaty do czasu wykonania świadczenia są w użyciu dwa rodzaje znaczków: 1. znaczki opłaty i 2. znaczki dopłaty.

         Znaczek opłaty w stanie ważności, jako dowód z góry uiszczonej opłaty, uprawnia nabywcę po naklejeniu na przesyłkę do żądania od poczty wykonania odpowiedniego jej przepisami określonego świadczenia z zakresu przyjęcia, przewozu i doręczenia  tej przesyłki.

          Znaczek dopłaty służący tylko do pokwitowania z dołu pobranej należności za już wykonane świadczenie, według paragrafu 30 Ordynacji Pocztowej, nie uprawnia nabywcy do żądania jakichkolwiek świadczeń ze strony poczty.

            Dalszymi istotnymi cechami znaczka pocztowego są:

  1. czas obiegu: to jest okres jego używania do pobierania opłat względnie jego ważnośc uprawniającej nabywcę do żądania wykonania przez pocztę odpowiedniego świadczenia  z zakresu przyjęcia, przewozu i doręczania przesyłek, oraz
  1. prawna ochrona  przed naśladownictwami /fałszerstwami/ jako dokumentu  publiczno-prawnego  w czasie jego obiegu / art. 22 ust.3 i art. 23 Ust. O P.T. i T./

 W kolejnej części rozpatrzymy wszystkie cechy i określenia zawarte w definicji znaczka pocztowego.

Ciąg dalszy nastąpi.

Jerzy DUDA