Całości pocztowo – kolekcjonerskie w Klubie "Cracoviana"
- Szczegóły
- Opublikowano: czwartek, 28, maj 2015 12:11
W Klubie „Cracoviana” zrodziła się propozycja stworzenia sekcji zajmującej się całościami pocztowo – kolekcjonerskimi. Szczególnym zainteresowaniem będą się cieszyć całości mające związek z Krakowem. Związek ten byłby potwierdzony poprzez różne elementy składające się na całość np. adresy, ofrankowanie, nalepki, adnotacje pocztowe.
Propozycja stworzenia takiej sekcji dojrzewała od dawna w Krakowie, bowiem wielu kolekcjonerów zajmowało się całościami i tworzyło z nich samodzielne zbiory, podejmowane były również próby zainteresowania kolekcjonerów problemami dotyczącymi kopert, będących podstawowym składnikiem całości, publikowano na te tematy artykuły i przygotowywane były wystawy i prezentacje. Czy propozycja znajdzie powszechniejsze uznanie okaże się w najbliższej przyszłości. Sądzę, że wpierw będzie przedmiotem dalszej dyskusji zarówno nad samą propozycją jak i nad zagadnieniami dotyczącymi całości pocztowych. A jest nad czym dyskutować.
Jeśli mówimy „list” to rozumiemy przez to pojęcie „papier na którym piszemy swą wypowiedź, a w sensie psycho-fizycznym pisemną wypowiedź skierowaną do osoby lub instytucji”. W znaczeniu pocztowym listem nazywa się ofrankowaną kopertę wraz z znajdującą się wewnątrz korespondencją. „List” (przesyłka listowa) jest jedną z podstawowych jednostek charakteryzujących pocztę jako instytucje i jej usługę.
Jeśli mówimy „koperta” to rozumiemy przez to pojęcie „odpowiednio złożony i połączony materiał np. papier, tworzywo, folia; tworzący rodzaj płaskiej torebki, której brzegi odpowiednio spreparowane służą do jej zamknięcia (np. sklejenia).
Jeśli mówimy „całostka” to rozumiemy przez to pojęcie druki pocztowe z wydrukowanym na nich znakiem opłaty do których zaliczamy: koperty, karty, listowniki, sekretniki, opaski gazetowe, przekazy pieniężne, blankiety telegraficzne i inne pokwitowania pocztowe z nadrukowanym znaczkiem opłaty. Całostka z doklejonym znaczkiem pocztowym zaliczana jest do całości pocztowych.
Jeśli mówimy „całość” to w ujęciu pocztowo – kolekcjonerskim rozumiemy przez to „kopertę, list składany, kartę, formularz itp., ze znajdującymi się na nich znaczkami, stemplami lub adnotacjami opłaty pocztowej bądź stemplami lub adnotacjami o zwolnieniu od opłaty: niekiedy z nalepkami, stemplami pomocniczymi, tranzytowymi, docelowymi i odbiorczymi stemplami lub adnotacjami cenzury, kontroli celnej itp. ,,zarówno o charakterze pocztowym jak i współpocztowym. Fragment całości określany jest jako wycinek”. Encyklopedia filatelistyki (wydanie PWN 1993 rok) podaje również definicję trzech rodzajów całości, a mianowicie „całość bezznaczkowa”, „całość formularzowa „ i „całość filatelistyczna”, która powstaje z inspiracji filatelistów, wyrazem jej są m. in.; pełna seria lub cały blok na liście, frankatura znaczków o wysokich nominałach, znacznie przekraczających opłatę taryfową, lub znaczków dobroczynnych z wysoka dopłatą, przesyłki z wystaw filatelistycznych, lotów balonowych, szybowcowych, rakietowych i tp.
Do wyżej wymienionych pojęć należy dodać jeszcze „kopertę pierwszego dnia obiegu” przez którą rozumiemy kopertę na ogół ilustrowaną z nalepionym znaczkiem pocztowym skasowanym stemplem pocztowym, zwykle okolicznościowym, z data pierwszego dnia ważności obiegowej danego znaczka. Koperta i stempel mają zwykle odpowiednie napisy nawiązujące do pierwszego dnia obiegu. FDC mają ważność obiegową przez kilka dni od dnia wydania bez konieczności uiszczenia dodatkowej opłaty. Po upływie tych dni wymagane jest ofrankowanie według obowiązującej taryfy.
„Całość” jest pojęciem utworzonym na potrzeby kolekcjonerów, głównie filatelistów, które łączy jednak filatelistykę z działalnością poczty. Proponuję jednak opisać „całość” w nieco inny sposób niż to jest przyjęte obecnie. Oto moja propozycja w tym zakresie.
Przez „całość” pocztową rozumie się opakowanie, lub jego fragment, każdej przesyłki, spełniającej warunki jej przyjęcia przez prawomocny i właściwy urząd pocztowy, na którym to opakowaniu lub jego fragmencie znajduje się co najmniej; adres odbiorcy, potwierdzenie wniesienia opłaty pocztowej lub innej formy jej pobrania oraz odcisk datownika urzędu nadawczego. Wyróżnia się całości znaczkowe i całości bezznaczkowe”
Całości pocztowe mają swoje cechy, własności i powstają w określonych warunkach. Można je opisać w następujący sposób:
a/ Każda całość pocztowa jest unikatem
b/ Całość ma charakter i formę dokumentu wizualnego, pierwotnego ( formę jaką nadał twórca), który to dokument w określonych sytuacjach nabiera dużego znaczenia w różnych dziedzinach życia społecznego,
c/ Całość ma bardzo zróżnicowaną strukturę, na którą składają się elementy graficzne, piśmiennicze i materialne, dzięki czemu posiada ona wartość poznawczą oraz stanowi przedmiot badań,
d/ Całość jest produktem masowym, powstaje z inspiracji nadawcy i często jest efektem działania spontanicznego, a więc pozbawionego ingerencji czy przymusu wywieranego na jednostkę,
e/ Całość jest materialnym efektem inwencji i twórczości nadawcy, powstającym z udziałem poczty i w granicach obowiązującego prawa pocztowego.
f/ Całości tworzą samoistny zbiór, którego elementy podlegają periodyzacji, podziałowi na grupy, podgrupy, działy i t. p. według określonych kryteriów.
Całość pocztowo – kolekcjonerska, związana z Krakowem, spełniająca nasz warunek, pokazana jest na fot. 1, 2 i 3. Na fot. 1 pokazany jest awers koperty listu, na fot. 2 rewers koperty, a na fot. 3 awers z dodatkowym dokumentem pocztowym.
fot.1
fot.2
fot.3
Koperta przesyłki listowej, pokazana na fotografiach, jest typową kopertą o wymiarach 178 x 111 mm, z klapą trójkątną z klejem, wykonaną z papieru w kolorze zielonkawym (po upływie czasu z przebarwieniami). Przesyłka zwykła wysłana została z urzędu pocztowego Lwów 2, dnia 28 VIII 1939 roku, o czym świadczy odciśnięty trzykrotnie datownik. Koperta ofrankowana jest trzema znaczkami, w tym dwoma znaczkami wydanymi przez pocztę polską z okazji XXV rocznicy Wymarszu ku Wolności (Fi . 335) oraz jednym z serii „historycznej” (Fi. 314). Opłata za list 75 groszy zgodna z ówczesna taryfą. Koperta z listem dotarła do Krakowa dnia 29 VIII 1939 roku o godź. 13.00 co potwierdza stempel odbiorczy UP Kraków 1. Koperta zaadresowana do mgr. Włodzimierza Hubickiego mieszkającego w Krakowie przy ul. Jabłonowskich 10/12.
Listonosz wziął przesyłkę i udał się pod wskazany adres jednak nie znalazł tam adresata. Wobec czego przygotował krótka informację i umieścił ją na.... kopercie. Notatka napisana ołówkiem ma następującą treść: „Dnia 29 VIII 1939 r g. 15. 10 na zeznanie portiera przy ul Jabłonowskich 10/12 adresat wyprowadził się, możliwe, że w II gi dom akademicki”. Pod informacją znalazł się podpis listonosza. Wobec powyższego listonosz udał się do drugiego domu akademickiego, a nie zastawszy tam adresata sporządził kolejna notatkę: „Dnia 29.VIII 1939 roku g. 17.10 na zeznanie portiera w 2 gim domu akademickim adresat niemieszka i adres nieznany” i również tekst ten umieścił na klapie koperty. Dla potwierdzenia informacji portier II Domu Akademickiego odcisnął stosowną pieczątkę i złożył swój podpis. Nie zrażony niepowodzeniem listonosz udał się do Urzędu Ewidencji Ruchu Ludności w Krakowie, w którym poinformowano go, że „wymieniony nie jest mieszkańcem Krakowa". Potwierdzono to stosownymi pieczątkami urzędowymi. Wobec czego zdecydowano się „zgodnie z adresem" dokonać zwrotu listu do Lwowa. Kolejna droga przesyłki wymyka się spod kontroli. Trudno ocenić jak to się stało, że przesyłka znalazła się w UP Kraków 2 i to jeszcze w tym samym dniu 29 VIII 1939 roku? Świadczy o tym datownik odciśnięty na doklejonej do koperty karteczce, na której odręcznie, piórem atramentowym dopisano „ Doręczyć! Uniwersytet Jagiell. Zakład Chemii ul. Olszewskiego 2 Kraków”. Zapewne przesyłka dotarła do adresata bowiem po 76 latach od doręczenia jej adresatowi, zaoferowano mi ją w Krakowie.
Cała „pocztowa operacja” z doręczeniem listu odbywała się na dzień przed wybuchem drugiej wojny światowej, w Krakowie. Adresatem był późniejszy profesor chemii, mgr Włodzimierz Hubicki urodzony w 1914 roku w Borysławiu. W latach okupacji hitlerowskiej był wykładowcą na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, a w latach 1950 – 1977 profesorem UMCS w Lublinie, gdzie zmarł w 1977 roku.
Podany przykład niech stanie się zachętą dla kolekcjonerów do zainteresowania się całościami pocztowymi związanymi z Krakowem i potraktowania ich jak dokumentów z zakresu historii naszego miasta.
Internautów proszę również o uzupełnienie wiadomości na temat podanego pierwszego względnie dokonania poprawek w moim opisie drogi pocztowej przesyłki.
Jerzy Duda