TRZY STYCZNIOWE DATY WAŻNE DLA POLSKICH I KRAKOWSKICH KOLEKCJONERÓW ZNACZKÓW POCZTOWYCH

Szczegóły

Opublikowano: środa, 29, grudzień 2021 08:53

TRZY STYCZNIOWE DATY WAŻNE DLA POLSKICH

I KRAKOWSKICH KOLEKCJONERÓW ZNACZKÓW POCZTOWYCH

            Dnia 6 styczniu 2022 roku kolekcjonerzy znaczków pocztowych będą obchodzić 129 rocznicę utworzenia pierwszego polskiego Klubu Filatelistów w Krakowie, który to dzień stał się od 1991 roku świętem zwanym „Dniem Filatelisty”. Ale styczeń roku 2022 to także dwie inne ważne dla filatelistów daty, a mianowicie; 156 rocznica urodzin i 101 rocznica śmierci Maksymiliana Mikołaja Urbańskiego „ właściciela sklepu i wytwórni piernikarskiej, który całą jednak duszę poświęcił kolekcjonerstwu i to najbogatszej jego części; filatelistyce”- jak napisano w nekrologu drukowanym w czasopiśmie „Filatelista Polski” nr 1-2 ze stycznia 1921 roku.

Powołanie Klubu Filatelistów w Krakowie, pięćdziesiąt trzy lata po wprowadzeniu do obiegu pocztowego pierwszego znaczka i trzydzieści trzy lata po ukazaniu się pierwszego polskiego znaczka, stanowiło milowy krok w rozwoju i upowszechnieniu w Krakowie i okolicach, najbardziej demokratycznego kolekcjonerstwa za jakie uważa się filatelistykę. Było również potwierdzeniem włączenia polskich kolekcjonerów w działalność europejskich stowarzyszeń filatelistycznych i w krąg międzynarodowego środowiska kolekcjonerów.

Spiritus movens całego przedsięwzięcia był Maksymilian Mikołaj Urbański urodzony dnia 01.01.1866 roku -wg danych Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Krakowie - (w innych źródłach podano datę 6 grudnia 1865 roku), znany w Krakowie właściciel wytwórni pierników, który w 1890 roku, w wieku 25 lat, w swoim sklepie zorganizował „Krakowski Bazar Marek Pocztowych i Stempli” oferujący interesujący, nawet z dzisiejszego punktu widzenia, zestaw walorów filatelistycznych z całego świata. Wiadomo, że dysponował lokalem w kamienicy znajdującej się na rogu ulic Brackiej i Franciszkańskiej i dysponował również lokalem przy ulicy św. Tomasza 15. Znaczki, stemple i „całości pocztowe” reklamował w witrynie swojego sklepu, a od 1894 roku również w pierwszym w języku polskim periodyku filatelistycznym „Polski Filatelista”, którego był wydawcą i redaktorem. W inseracie informował, że w „Bazarze” odbywała się; sprzedaż, zamiana, kupno, pośrednictwo: hurtem i częściowo. Na składzie stale wybór marek od pospolitych do najrzadszych, stempli, całości poczt. (Ganzsachen), szeregów marek ( Satze), albumów od 6 ct. – 80 złr. Wyłączna ajencya gazet, dzieł i katalogów filatelistycznych - !! 1000 marek mięszanych 20 ct !!Albumy Baumbacha bez doliczenia porta i cła.

Zorganizowanie „Bazaru”, ze sprzedażą, zamianą marek z całego świata, a także rzeczy związanych z kolekcjonerstwem takich jak albumy, katalogi itp. musiało być poprzedzone rozpoznaniem handlowym i zapotrzebowaniem na reklamowane materiały. Musiały zatem istnieć odpowiednie warunki, a przede wszystkim musieli być zbieracze, kolekcjonerzy i osoby zainteresowane markami, jak dawniej nazywano znaczki pocztowe. Wielu światlejszych i majętniejszych Obywateli Krakowa i Galicji wiedziało sporo o zorganizowanym ruchu filatelistycznym w Monarchii Austro – Węgierskiej, w której pierwszy znaczek emitowano w 1850 roku. Na terenie Galicji dostępne były czasopisma filatelistyczne w języku niemieckim, a od 1892 roku również katalog znaczków świata Braci Senf wydawany corocznie w Lipsku. Były także sklepy oferujące znaczki w wielu miastach monarchii. W ówczesnej prasie informowano o wystawach filatelistycznych, drukowano inseraty kupców filatelistycznych, a nawet informacje o aukcjach na których oferowano znaczki pocztowe. Niektóre sklepy z artykułami papierniczymi oferowały zestawy znaczków, a także pojedyncze sztuki oraz albumy do przechowywania znaczków. Można zatem przypuszczać, że istniało już pewne środowisko kolekcjonerów zajmujących się zbieraniem marek, a zatem była podstawa do zorganizowania klubu lub stowarzyszenia

Powołanie Klubu Filatelistów wymagało przygotowania odpowiednich dokumentów, a przede wszystkim statutu, który musiał być oficjalnie zatwierdzony przez ówczesne władze. Po opracowaniu projektu statutu, informację o powołania klubu, przekazano do prasy. Informacja ukazała się w poczytnym krakowskim dzienniku „Czas” nr 300 z dnia 31 grudnia 1892 roku. W informacji znalazło się także zaproszenie do udziału w pierwszym zebraniu organizacyjnym wyznaczonym na dzień 6 stycznia 1893 roku. Zebranie odbyło się w lokalu przy ulicy Stolarskiej 15 I piętro. Informacja o zebraniu wraz z apelem o wstępowanie w szeregi nowego stowarzyszenia podpisana przez reprezentującego stowarzyszenie Wiktora Płaczka z Krakowa ukazała się w piśmie „Nowa Reforma” z dnia 14 stycznia 1893 roku. Oficjalną zgodę, wyrażona przez c. k. Namiestnictwo we Lwowie w postaci oddzielnego reskryptu nr 13. 227/93, Klub otrzymał dnia 18 lutego 1893 roku.

W pierwszych dwóch latach działalności, dokonano wyboru nowych władz z przewodniczącym Stanisławem Skąpskim, powołano specjalną Sekcje Wymiany prowadzona przez Józefa Hechtera, a przede wszystkim podjęto się wydawania pierwszego w języku polskim periodyku filatelistycznego „Polski Filatelista”, którego inicjatorem i redaktorem był Maksymilian Mikołaj Urbański. Pierwszy numer czasopisma, które miało podtytuł „Miesięcznik poświęcony wyłącznie umiejętności marek, całości pocztowych i stempli” ukazał się w kwietniu 1894 roku., nakładem Pierwszego Polskiego Klubu Filatelistów w Krakowie, czcionkami drukarni A. Słomskiego i sp. w Krakowie.

Maksymilian Mikołaj Urbański był autorem wielu artykułów na temat filatelistyki, prowadził bogatą korespondencję z kolekcjonerami europejskimi, kolekcjonował również ilustrowane karty pocztowe. Prezentacja kart, na Pierwszej Słowiańskiej Wystawie Ilustrowanych Kart Pocztowych zorganizowanej w Krakowie w 1899 roku, przyniosła mu wyróżnienie w postaci złotego medalu. Jako jeden z pierwszych prowadził badania znaczków pod kątem ich prawdziwości wobec fałszerstw zalewających rynek filatelistyczny. Dzięki wynikom swych badań piastował godność rzeczoznawcy sądowego. Artykuły Urbańskiego drukowane były w filatelistycznej prasie w Krakowie jak i w czasopiśmie „Filatelista” redagowanym przez Eugeniusza Szczerbana w Rzeszowie. W roku 1920 prowadził wykłady w Muzeum Przemysłowym im. dr. Adriana Baranieckiego w Krakowie z dziedziny filatelistyki. Zmarł w Krakowie 8 stycznia 1921 roku i jest pochowany na cmentarzu Rakowickim (Pas 57, rząd: zach.: miejsce: trzeci od lewej).

O Maksymilianie Mikołaju Urbańskim przypomniano sobie w latach sześćdziesiątych XX wieku podczas przygotowywania jubileuszu 75. rocznicy utworzenia pierwszej polskiej organizacji filatelistów w Krakowie i gromadzenia materiałów do opracowania monografii ruchu filatelistycznego w Polsce. W publikacji „Krakowski ruch filatelistyczny 1893-1968” znalazło się sporo informacji na temat M. M. Urbańskiego i jego działalności. Później został uhonorowany walorami filatelistycznymi w postaci: kartki okolicznościowej wydanej w 1993 roku przez Pocztę Polską w Krakowie (fot. 1), również całostki wydanej przez Pocztę Polską z okazji   Światowej Wystawy Filatelistycznej „Polska 93” (fot. 2) i kartki okolicznościowej wydanej z inspiracji Jana Malika z serii „Luminarze Krakowskiej Szkoły Filatelistycznej” (fot. 3). Małopolski Okręg PZF wydał okolicznościową kartkę pocztową z okazji 125 rocznicy założenia Klubu Filatelistów w Krakowie (fot.4). Do ciekawostek zaliczyć trzeba kopertę przesyłki listowej przesłanej z Warszawy na adres M.M. Urbańskiego z 18. XI. 1894 roku (fot.5).

(fot. 1)

(fot. 2)

(fot. 3)

(fot. 4)

(fot. 5)

Dzień 6 stycznia, w którym zainicjowano w Krakowie powstanie pierwszego Polskiego Klubu Filatelistów, obchodzony jest w Polsce od 1991 roku jako Dzień Filatelisty. Wcześniej świętem kolekcjonerów znaczków pocztowych był „Dzień Znaczka” obchodzony w latach 1950 –1990 w dniu 9 października. Warto w tym miejscu odnieść się do nazewnictwa święta. Przede wszystkim na ziemiach polskich pod zaborami, przede wszystkim w Galicji, używano wymiennie nazwy; znaczek pocztowy i marka z tym, ze w powszechnym użyciu był wyraz „marka”. Stąd w okresie II Rzeczypospolitej zbierających znaczki pocztowe nazywano „markolubami,” klasery (albumy) to „markowniki”, a wiedzę na temat znaczków określano markoznawstwem. W 1898 roku w Krakowie powstało drugie stowarzyszenie filatelistyczne nazwane Związek Polskich Zbieraczy Znaczków Pocztowych. W statucie stowarzyszenia używano zarówno określenia „znaczek pocztowy”, „filatelistyka” jak i „markoznawstwo”. Już wtedy określenia „filatelista” i „filatelistyka” wywoływały dyskusje. Utworzony w 1864 roku przez kolekcjonera francuskiego nazwiskiem A. Herpin neologizm philatelie (spolszczony- filatelia także filatelistyka) składa się z dwóch wyrazów greckich Philos i Ateleia. Philos tłumaczy się jako przyjaźń. To również rodzaj miłości uważanej za odpowiednik miłości platonicznej. Natomiast ateleia oznaczało w starożytnej Grecji zwolnienie od świadczeń na rzecz państwa, przede wszystkim od płacenia podatków. Prawo takie nadawano głównie cudzoziemcom. Połączenie obu wyrazów przez M. Herpin i nadanie mu znaczenia „miłości do znaczków” trudno bezkrytycznie uznać za szczęśliwe. Nie jest to tylko moje zdanie. O tym, ze termin (philatelie) „nie jest zbyt szczęśliwy” pisał już Stanisław Mikstein w latach 50. XX wieku. Mimo tego neologizm zyskał prawo obywatelstwa i używany jest do dzisiaj. Wydaje się jednak, ze zmiany które współcześnie następują w kolekcjonerstwie „wyrobów” pocztowych jak i samych „wyrobów” pocztowych należałoby podjąć dyskusję na temat nazewnictwa tego kolekcjonerstwa. Przed podjęciem dyskusji środowiskowej, będąc od dłuższego czasu zainteresowany znakami pocztowymi uznałem że jednak bliższe mi jest określenie – markolub niż filatelista. Na ten temat zabierałem głos również w polskiej prasie „filatelistycznej”.

Jerzy Duda

 Administrator Piotr