Krakowskie Copernicana (4).
Ostatnie walory pocztowe na których znalazł się widok dziedzińca Collegium Maius z pomnikiem Mikołaja Kopernika zostały wprowadzone do obiegu przez Pocztę Polską 10 października 1946 roku. Jest to wydanie okolicznościowe dla upamiętnienia dzieła Komisji Edukacyjnej. Ponieważ wydanie jest ze wszech miar interesujące, a do tego wysoko wyceniane w katalogach polskich i zagranicznych warto poświęcić mu kilka zdań.
Na wydanie składają się trzy znaczki (Fi. 412-414), blok Fi. 9 oraz karnet. Każdy ze znaczków był emitowany w ozdobnych dwunastoznaczkowych arkuszach. Blok złożony z trzech znaczków w ozdobnej ramce i stosownym napisem oraz karnet złożony z trzech znaczków Fi.412 –414 w ozdobnym opakowaniu. Interesujący nas znaczek Fi. 413, blok oraz karnet pokazane są na fot. 1, 2 i 3.
Fot. 1 Znaczek pocztowy o nominale 6+24 zł w kolorze niebieskim o wymiarach
30,9 x 34, 5 mm przy wielkości rysunku 27,5x 31,3 mm na którym jest pokazany
widok dziedzińca Collegium Maius z pomnikiem Mikołaja Kopernika wykonano
w drukarni firmy Courvoisier S.A w Le Chaud-de-Fonds w Szwajcarii pod
nadzorem Dyrekcji Poczt w Bernie. Projektantem znaczka –jak i pozostałych- był
znany w kraju grafik Edmund Ludwik Bartłomiejczyk. Znaczki drukowano na
papierze białym z czerwonymi i niebieskimi włóknami. Nakład znaczka wyniósł
102 500 sztuk z czego do Polski trafiło 25 tys. sztuk. (tyleż samo serii). Dodatkowo
1000 serii otrzymało Muzeum Poczt i Telegrafów.
Fot.2 Blok (Fi. 9) o wymiarach 128x81mm na który składają się: pasek złożony z
trzech znaczków ząbkowanych umieszczony w środku bloku. Całość jest otoczona
ozdobną ramką przerwaną u góry z rysunkiem godła państwowego i napisem Poczta
Polska. W dolnej części bloku jest dwuwierszowy napis Komisja Edukacyjna/
Międzynarodowe Biuro Wychowania. Blok jest numerowany. Wartość bloku składa
się z nominału 25 zł i dopłaty 75 (!) zł. Nakład bloku wyniósł 27 000 szt.
Fot. 3 Karnet w dodatkowej okładce o wymiarach 14,9 x 9,7 cm zawiera trzy znaczki oraz
drukowaną część informacyjną na okładkach. Karnet zabezpieczony jest okładką
z plecionym sznurkiem w kolorze srebrnym.
A teraz krótko o projektancie znaczków. Edmund Ludwik Bartłomiejczyk (1885-1950) uczęszczał w młodości do szkoły Rysunkowej przy Muzeum Rzemiosł w Warszawie. Od 1906 do 1909 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W latach 1917-1930 wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W 1926 roku objął pierwszą w Polsce Katedrę Grafiki Użytkowej w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Zajmował się przede wszystkim książką, projektował ilustracje, okładki, ale również znaki drukarskie, ekslibrisy, plakaty, znaczki pocztowe, banknoty i druki reklamowe. Wielokrotnie nagradzany na międzynarodowych wystawach, a w1935 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta.
Znaczek Fi.413, o którym piszemy, zawiera szereg informacji, które potrzebują wyjaśnienia dla lepszego odbioru całości i intencji wydawcy. W górnej części znaczka są litery AD (Anno Domini) oraz rok 1364. Jest to rok ufundowania przez króla Kazimierza Wielkiego Studium Generale, a po jego upadku ponowna fundacja w 1400 roku króla Władysława Jagiełły już Uniwersytetu.
Rysunek z dziedzińcem i pomnikiem Mikołaja Kopernika, dosyć schematycznie potraktowanymi, jest otoczony napisem „Biblioteka Jagiellońska w Krakowie”. Biblioteka (Libraria) powstała w wieku XV jako oddzielny budynek Collegium Maius, a dziedziniecw formie pokazanej na znaczku, powstał w XIX wieku. Pomnik Mikołaja Kopernika znalazł się na dziedzińcu dopiero w 1900 roku. Kiedy znaczek był wydawany w Collegium Maius nie było już biblioteki, bowiem Biblioteka Jagiellońska miała od 1940 roku nowy budynek.
Do tego jest jeszcze na znaczku napis w języku polskim „Międzynarodowe Biuro Wychowania”, a w lewym dolnym rogu jest skrót IBE czyli Internationale Bureau of Education. To jest instytucja założona w 1925 roku w Szwajcarii jako instytucja prywatna wspierana później przez wielu znakomitych osobistości. Biuro organizowało konferencje na temat edukacji publicznej, a od 1946 roku były one organizowane we współpracy z UNESCO. Polska stała się członkiem UNESCO od 6 listopada 1946 roku, a więc po wydaniu znaczków.
Tyle wyjaśnień potrzebnych do „przeczytania” opisywanego znaczka pocztowego. Aby zaś przeczytać cały walor potrzebne są jeszcze inne dodatkowe informacje niekiedy kontrowersyjne ale to już inna sprawa i na inną okazję.
Na zakończenie tej części informujemy, że nie posiadamy żadnej całości pocztowej ofrankowanej znaczkiem Fi.413 i przyznajemy, że takiej całości nie widzieliśmy. Natomiast widzieliśmy przesyłkę listową ofrankowaną blokiem nr 9 wysłaną z Polski do USA. Taryfa przewidywała opłatę w wysokości około 30 zł, a cena sprzedażna bloku wynosiła 100 złotych.
Posiadamy natomiast i prezentujemy znaczek Fi.413 stemplowany, z obiegu, zdjęty
z przesyłki nadanej w Urzędzie Pocztowym Pniewy z datą 30.10.1946 rok.
Jerzy Duda
Administrator Piotr