Artykuły
SŁAWETNI Z KRAKOWA NA ZNACZKACH POCZTOWYCH
- Szczegóły
- Kategoria: Aktualności
- Opublikowano: środa, 26, styczeń 2022 12:36
- MAREK
- Odsłony: 4263
SŁAWETNI Z KRAKOWA NA ZNACZKACH POCZTOWYCH
W przełomowym roku 2000, Poczta Polska emitowała dwa znaczki w serii Fi. 3677 oraz Fi.3678 oraz blok 170 A i B (ząbkowany i cięty) z okazji nadania Stołecznemu, Królewskiemu Miastu Kraków tytułu Europejskiego Miasta Kultury 2000. Projektant znaczków Maciej Jędrysik znalazł sposób, nadzwyczaj udany, na pokazanie wyjątkowości miasta, a projektant bloku Andrzej Heindrich i sztycharz Czesław Słania przypomnieli jeden z najpiękniejszych i wysoko ceniony przez historyków i historyków sztuki najstarszy widok średniowiecznego Krakowa przygotowując fragment widoku ogólnego miasta zamieszczonej w Księdze Kronik zwanej popularnie „Kroniką Świata”. Autorem był Hartmann Schedel, a księgę wydano w Norymberdze u A. Kobergera w 1493 roku.
Znaczki przypadły mi do gustu co było powodem wykorzystywania ich do frankowania przesyłek listowych adresowanych do znajomych w kraju oraz do frankowania przesyłek w korespondencji zagranicznej. Była to forma realizacji hasła Klubu Cracoviana „Kraków, obowiązkiem kolekcjonera”. Ofrankowanie korespondencji w nielicznych przypadkach było zauważane, o czym donosili adresaci w odpowiedzi na listy, inni korespondenci nie przykładali wagi do ofrankowania, aż zdarzył się przypadek warty opowiedzenia. Jeden z zagranicznych korespondentów, Polak z pochodzenia, po otrzymaniu kolejnej przesyłki ofrankowanej znaczkami z 2000 roku (Fi. 3677 i 3678) zatelefonował z pytaniem, czy mógłbym przybliżyć treść znaczków, bowiem o Krakowie wie sporo, ale ma wiele niejasności co do wizerunków osób prezentowanych na znaczkach. Rozpoznał, jak powiedział, budowle lub ich części jak; Sukiennice, fragment Collegium Maius, Kościół Mariacki oraz ...gołębie. Postacie w znacznej części były dla niego nierozpoznawalne. Obiecałem odpowiedzieć listownie i przygotowałem krótka informację, którą przytaczam ze skrótami, poprawkami i uzupełnieniami.
Na znaczku Fi. 3678 o nominale 1,55 zł (fot.1) projektant przedstawił dwoje królów; w środkowej części znaczka widoczna jest postać króla Kazimierza III Wielkiego (1333- 1370) urodzonego 30. IV. 1310 w Kowalu. Obok postaci króla jest litera „K” pod koroną, będąca monogramem króla ujętym z kutych w żelazie drzwi wejściowych do katedry św. Wacława i Stanisława na Wawelu. Na dole znaczka, po jego lewej stronie postać Jadwigi Andegaweńskiej urodzonej ok. 1374 roku w Budzie na Węgrzech. Do Krakowa przybyła w 1384 roku, gdzie została koronowana na króla Polski dnia 16 X 1384 roku. Obok postaci jest herb Akademii Krakowskiej, której fundację odnowił w 1400 roku król Władysław Jagiełło zgodnie z testamentem Jadwigi.
Do najstarszych postaci przedstawionych na znaczku należy również Mikołaj Kopernik (ten z rulonem pod pachą) pokazany po prawej stronie znaczka na dole. Urodzony 17 lutego 1473 roku w Toruniu, w latach 1491-1495 przebywała w Krakowie jako student Akademii Krakowskiej.
W dolnej części znaczka są jeszcze dwie postacie; siedząca, to Jerzy Turowicz ( z białą czupryną) urodzony 10 grudnia 1912 roku w Krakowie, twórca i redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego” którego pierwszy numer ukazał się 24 marca 1945 roku. Jerzy Turowicz siedzi na krześle, nieco fantazyjnie potraktowanym przez projektanta, trzymając w rękach egzemplarz tygodnika. Postać stojąca, po lewej stronie znaczka, pokazana w gronostajach to prof. Józef Dietl. Urodzony 24 stycznia 1804 roku w Podbużu na Ukrainie do Krakowa przybył w 1851 roku. W latach 1861-1862 był rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w latach 1866 – 1874 piastował funkcje prezydenta miasta. Uznany powszechnie za najwybitniejszego prezydenta miasta Krakowa doby autonomicznej
W górnej części znaczka po prawej stronie jest charakterystyczna postać papieża Jana Pawła II z papieskim pastorałem. Karol Wojtyła urodził się 18 maja 1920 roku w Wadowicach. W Krakowie mieszkał od 1938 roku do wyboru na Stolicę Piotrową w dniu 16 października 1978 roku. Papież Jan Paweł II był kanonizowany 27 kwietnia 2014 roku.
Poniżej portret podwójny, w tym wizerunek Adama Chmielowskiego ( ur. 20 sierpnia 1845 roku w Igołomi), który osiadł w Krakowie w 1884 roku, a w 1888 roku przybrał imię zakonne Brat Albert. Był założycielem dwóch zakonów Albertynów i Albertynek kanonizowany przez papieża Jana Pawła II 12 listopada 1989 roku, beatyfikowany 22 czerwca 1993 roku w Krakowie. Brat Albert przytula młodego nieznanego z nazwiska młodzieńca w geście miłosierdzia. Kompozycja zaczerpnięta z niedokończonego obrazu malowanego ok. 1901 roku przez Leona Wyczółkowskiego.
W górnej części znaczka, postać z batutą to prof. Krzysztof Penderecki urodzony w 1933 roku w Dębicy. Od 1951 roku przebywał w Krakowie. W latach 1972-1979 był rektorem PWSM, a od 1979 – 1987 Akademii Muzycznej.
Kompozycje znaczka uzupełniają, poza wspomnianymi już budowlami, rysunki dwóch lecących ptaków (gołębi) i jednego stojącego, w lewym dolnym rogu znaczka.
A teraz popatrzmy na znaczek Fi. 3677 o nominale 70 groszy (fot.2).
W dolnej części znaczka od lewej strony widoczne są trzy postacie: w fartuchu, z paletą i pędzlami z bujną fryzurą i brodą to Jan Matejko urodzony w Krakowie 24 czerwca 1838 roku, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy. Od 1873 roku był dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Obok, siedząca w fotelu z zeszytem i gęsim piórem to Wisława Szymborska urodzona 2 lipca 1923 roku na Prowencie dzisiejszej części Kórnika. W Krakowie mieszkała od 1929 roku. W 1996 roku otrzymała literacką nagrodę Nobla.
Kolejną osobą prezentowaną w dolnej części znaczka jest sportretowany Sławomir Mrożek z nieodłącznym parasolem, tym razem otwartym. Urodził się 23 czerwca 1930 roku w Borzęcinie. Od 1949 roku mieszkał w Krakowie gdzie odbywał studia w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dramatopisarz, satyryk, rysownik. Obok postaci Sławomira Mrożka znajduje się statyw na którym oparty jest plakat teatralny anonsujący pierwsze wystawienie sztuki Stanisława Wyspiańskiego „Wesele” w Teatrze Miejskim w Krakowie dnia 16 marca 1901 roku w reżyserii Adolfa Walewskiego.
W środkowej części znaczka zaczynając od lewej mamy postać płynącą w obłokach z nieodłącznym kapeluszem, to Piotr Skrzynecki, historyk sztuki, współtwórca i dyrektor kabaretu „Piwnica pod Baranami”. Urodził się 12 września 1930 roku w Warszawie, a od 1951 roku był mieszkańcem Krakowa. Dalej w prawo widać wyłaniającą się zza konturów Sukiennic postać w galowym mundurze z bokobrodami i sumiastym wąsem to Najjaśniejszy Pan cesarz Austrii Franciszek Józef m. in. z tytułami; król Galicji, Lodomerii, Wielki Książe Krakowa. Obok portret Tadeusza Kantora, malarza, reżyser i twórcy teatru Cricot 2 na tle kurtyny z napisem Cricot 2. Urodził się 6 kwietnia 1915 roku w Wielopolu Skrzyńskim, a w Krakowie przebywał od 5 października 1934 roku kiedy to zapisał się na Wydział Malarstwa ASP.
Po lewej, górnej, stronie znaczka znajduje się kompozycja z tytułem czasopisma „Przekrój” i portretem jego twórcy Mariana Eilego, który przez 24 lata pełnił funkcję redaktora naczelnego. Urodzony 7 stycznia 1910 roku we Lwowie od 1945 roku przebywał
w Krakowie. Czasopismo, którego pierwszy numer ukazał się 15 kwietnia 1945 roku był w latach 70. najpoczytniejszym czasopismem społeczno-kulturalnym.
Ostatnim urokliwym akcentem znaczka, znajdującym się w jego górnej części to rysunek dorożki zaprzężonej w Pegaza czyli konia ze skrzydłami. Rysunek nawiązuję do popularnego i znanego wielu Krakowianom, i nie tylko, wiersza autorstwa Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Zaczarowana Dorożka. W dorożce sam Gałczyński, a na koźle nie kto inny tylko najpopularniejszy dorożkarz (fiakier) Krakowa Jan Kaczara urodzony w 1906 roku w Gaju, a „fiakrujący” w Krakowie od 1923 roku. Mamy zatem jeszcze osobę Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Warszawiaka urodzonego w 1905 roku, który bywał w Krakowie po zakończeniu drugiej wojny światowej. O koniu nic nie wiadomo, poza tym, że wyrosły mu skrzydła. Całość uzupełniona jest rysunkami czterech ptaków, jak należy się domyślać, gołębi.
Podobny tekst, z uwzględnieniem poprawek, wysłałem zainteresowanemu. Po kilku tygodniach otrzymałem podziękowanie i uwagi. Pierwsza uwaga dotyczyła zwrócenia uwagi na błąd popełniony przeze mnie – według korespondenta. Adresat zasięgnął informacji od nieznanej mi osoby, która stwierdziła, że postać na znaczku o nominale 70 groszy pod napisem „Przekrój”, to Stanisław Lem, a nie redaktor Marian Eile. W drugiej wyraził zdziwienie, że wśród znakomitych postaci pokazanych na znaczkach, z których każda na swój sposób rozsławiała Kraków jest tylko dwóch rodowitych Krakowian. Co do pierwszej uwagi zostałem przy swojej wersji, bowiem Stanisław Lem nie pełnił żadnej funkcji w „Przekroju”, natomiast drukowano jego artykuły. Odnośnie drugiej uwagi stwierdziłem, że to właśnie specyfika Krakowa, który przyjmuje „gości z otwartymi ramionami”, przybyszów wręcz wchłania, a oni później są miastu bezgranicznie oddani służąc swoimi talentami.
Korespondent nie odpowiedział, widocznie był usatysfakcjonowany odpowiedzią,
a ja przygotowałem dwuczęściowy artykuł Jak „markami” i znakami Kraków reklamowano wydrukowany w czasopiśmie Uniwersytetu Jagiellońskiego „Alma Mater”. Doświadczenie zaowocowało również wprowadzeniem do szkolnych lekcji o poczcie i znaczkach tematu „Przeczytaj mi znaczek”, który to temat bardzo podobał się dzieciom zwłaszcza klasach wyższych.
Jerzy Duda
Administrator Piotr.