Artykuły

100. ROCZNICA WYDANIA PRZEZ POCZTĘ POLSKĄ PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: poniedziałek, 26, maj 2025 14:27

MAREK

Odsłony: 106

100. ROCZNICA WYDANIA PRZEZ POCZTĘ POLSKĄ

PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM

             5 maja 1925 roku, Poczta Niepodległej Polski wprowadziła do obiegu znaczek na którym znalazł się widok Wawelu. Wydany w kolorze czerwonymo nominale 15 groszy, jest pierwszym znaczkiem o motywie krakowskim wydanym przez Pocztę Polską (Fi.210).

           Znaczek (Fi.210)znalazł się w wydaniu zwyczajnym( różne rysunki), na które złożyło się pięć znaczków (w tym jeden z dwoma różnymi nominałami) , wprowadzone do obiegu Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 5.5.1925 oraz dnia 7.5. 1925 roku.

(Fi. 206, 207, 208, 209, 210) Są to znaczki z: widokiem pomnika króla Jana III Sobieskiego w Warszawie o nominale 2 grosze; widokiem Placu Zamkowego w Warszawie z kolumną Zygmunta III na pierwszym planie, w różnych kolorach i nominałach 3 i 10 groszy; widok Ratusza w Poznaniu o nominale 5 groszy oraz widok Wawelu o nominale 15 groszy.

           Wydanie to z roku 1925, kontynuowane w roku 1926 jest początkiem wydań Poczty Polskiej o tematyce „miejskiej” realizowane wzorem wielu krajów świata.

           Temat ujmowany jest w bardzo szerokim zakresie od prezentowania wedut, widoków fragmentów miasta, architektury cywilnej i militarnej, obiektów zabytkowych, także ich detali, do życia miejskiego w tym tradycyjnych obchodów i innych wydarzeń, a nawet pokazywania na znaczkach skutków wojen i kataklizmów. Na rozpowszechnienie miejskiej tematyki w wydaniach pocztowych miały niewątpliwie wyniki badań nad historią miast i znaczeniem ich w rozwoju cywilizacji. Podsumował je trafnie angielski filozof i historyk, Arnold J. Toynbee (1889-1975), który w pierwszej połowie XX wieku napisał, że cywilizacja europejska to „miasto plus demokracja”. Nie bez przyczyny słowo „cywilizacja   wywodzi się od „civitas” – co oznaczało dawniej właśnie miasto - i jest równoznaczne z miejskim sposobem życia. Miasto bowiem w swoich dziejach było zarówno miejscem ludzkiego bytowania jak i realizacji jego potrzeb społecznych , kulturowych, politycznych, a nawet metafizycznych. I to dzięki miastu życie człowieka wzniosło się na wysoki poziom bytowania, stając się miejscem zaspokojenia najbardziej wyrafinowanych potrzeb materialnych i duchowych w których   znacząca rolę odgrywa kultura.

               Przykładów wykorzystania tematyki miejskiej w emisjach Poczty Polskiej jest bardzo dużo z początkiem wyznaczonym wspomnianym wyżej wydaniem 1925 roku Różne rysunki (zabytki) i żaglowiec.. Kolejne emisje zawierające znaczki o tematyce miejskiej powstały w latach 1935 i 1936. Po II wojnie światowej Poczta Polska wprowadziła do obiegu w 1945 roku serię Zabytki Krakowa (Fi.362-366), Zabytki Gdańska (Fi..377-379) oraz Warszawa oskarża (Fi.380 – 385). Później pojawiają się kolejne znaczki z widokami obiektów zabytkowych w tym zamków oraz nowopowstałych rozwiązań komunikacyjnych np. trasa wschód –zachód w Warszawie (Fi.467) czy trasa W-Z (Fi. 495) i (Fi.592). Tematyka miejska pokazana jest na znaczkach wydanych na przesyłki lotnicze np. Fi.715-720 oraz na znaczkach wydanych z okazji 500 rocznicy powrotu Pomorza do Polski (Fi.732-736). W latach 1960/61 roku Poczta Polska wprowadził jedną z najciekawszych i - moim zdaniem - i jedyną wówczas   na świecie – o takim charakterze- serię znaczków pocztowych pt. Historyczne miasta polskie,  Fi 1044 – 1061 oraz 1084-1085). Rysunki 20 znaczków, wydanych w nakładzie ponad półtoramiliardowym, przedstawiają, w przeważającej większości, weduty słynnych polskich miast i wizerunki fragmentów miast utrwalonych w naszej historii, także najnowszej. W początkach lat siedemdziesiątych XX widoki miast znajdowały się na znaczkach wydawanych w serii turystyka np. Fi. 1769- 1776. Tematyka miejska była również na znaczkach przedstawiających widok zamków, zabytki architektury, a nawet z wykorzystaniem materiałów archiwalnych jak w przypadku serii Polskie miasta na starych rycinach z 1981 roku (Fi.2589 – 2591). Poczta Polska przypomniała ogólnopolską akcję odnowy zabytków Krakowa, prezentując na znaczkach widoki wybranych obiektów zabytkowych. W ramach jubileuszy miast polskich w tym Warszawy Gdańska, Poznania ukazywały się znaczki i bloki z najsłynniejszymi widokami tych miast. Co godne uwagi, w latach 2005 – 2010 pokazano na znaczkach stolice państw Unii Europejskiej. To tylko wybrane informacje o emisjach Poczty Polskiej o tematyce miejskiej.    

Poczta Polska wróciła do prezentacji wybranych fragmentów miast w 2002 roku serią Miasta polskie (Fi. 3805-3807), kontynuowanej do dzisiaj.

Tematyka miejska okazała się być na tyle integrująca w Unii Europejskiej, że od 1985 roku Komisja Europejska wybiera rok rocznie miasto lub miasta określane mianem Europejskiego Miasta Kultury, która to nazwa zmieniona została w 2005 roku, na Europejską Stolicę Kultury. Z okazji wyboru danego miasta czy miast poczty, emitowały interesujące walory dotyczące miasta, jego dziejów i dnia dzisiejszego. Tytuł, Europejska stolica Kultury, ma ogromne znaczenie prestiżowe, a wybrane miasto może w ciągu roku zaprezentować życie kulturalne miasta, regionu czy kraju. Inicjatorką i pomysłodawczynią organizowania konkursu i obchodów Europejskiego Miasta Kultury była grecka minister kultury, znana aktorka i piosenkarka, Melina Mercouri. (ur.1920 w Atenach – zm. w 1994 w Nowym Jorku) przy współpracy z Ministrem Kultury Francji, Jack Langiem. Pomysł okazał się znakomity i niezwykle atrakcyjny dla wielu państw, które czyniły wiele zabiegów w „walce” o status takiego miasta. Od 1985 roku do 2023 o ten zaszczytny tytuł ubiegało się setki miast z których ponad 60 stało się Europejskimi Stolicami Kultury. W ramach tej akcji status Europejskiej Stolicy Kultury otrzymały w Polsce dwa miasta, a mianowicie Kraków (2000) i Wrocław(2016).

O roli i znaczeniu znaczka pocztowego w reklamie miasta napisano szereg artykułów drukowanych w prasie filatelistycznej, regionalnej, a nawet w czasopiśmie Uniwersytetu Jagiellońskiego i na łamach czasopism kulturalnych. W czasopiśmie „Filatelista” drukowano m.in. artykuły o wydaniach zrealizowanych przez poczty państw w których miasto otrzymało tytuł Europejska stolica kultury czy Europejska stolica kultury.

Po dyskusji w gronie Kolegów Klubowych i kolekcjonerów autorzy strony internetowej postanowili w 2018 roku rozpocząć nowy, „krakowski cykl” dotyczący znaczka Fi.210. Polegał on na prezentacji walorów świadczących o pocztowym wykorzystaniu pierwszego znaczka o motywie krakowskim (Wawel) wraz ze stosownym opisem i niezbędnym komentarzem . Pomimo długiego czasu jaki upłynął od momentu wprowadzenia znaczka do obiegu pocztowego udało się pozyskiwać walory, i to coraz ciekawsze, zarówno w postaci całości pocztowych jak i znaczków zdjętych z przesyłek listowych z czytelnymi datownikami nadawczymi pozwalającymi zidentyfikować, zarówno urząd pocztowy jak i datę nadania przesyłki. Od czerwca 2018 roku do 2023 roku pozyskano ponad 100 walorów dotyczących także znaczka Fi.214 (Wawel w kolorze niebieskim) zaprezentowanych w 39 częściach cyklu. Cykl został zawieszony bezterminowo, a obecnie z racji setnej rocznicy wydania znaczka Fi.210, postaramy się kontynuować cykl, prezentując walory pozyskane w ciągu ostatnich dwóch lat. Rocznica przypomina również pierwsze pocztowe wykorzystanie tego znaczka.

Znaczek Fi.210 w kolorze czerwonym przedstawia widok Wawelu od północnego zachodu. Nakład znaczka wyniósł 257 020 420 sztuk, a wycofano go z obiegu pocztowego dnia 1.05.1933 roku, a więc był w obiegu osiem lat. Znaczek był zamawiany w drukarni 11 razy, a drukowano go w nakładach 20-30 milionów sztuk za każdym razem. Znaczek służył do frankowania krajowych przesyłek listowych i kartek pocztowych, a jego wielokrotność do frankowania przesyłek zagranicznych. Na kolejnych fotografiach 1- 6 przedstawiamy walory z wykorzystaniem znaczka Fi.210.

Fot.1 Koperta firmowa przesyłki listowej, zagranicznej, wysłanej z Urzędu Pocztowego

         Warszawa 2, w dniu 20 VI 1925 roku do Berlina. Przesyłka jest ofrankowana parką    

         pionową znaczka Fi.210, o łącznym nominale 30 groszy, zgodnie z taryfą.

Fot. 2 Karta pocztowa będąca zwrotnym poświadczeniem wypłaty z przekazu czekowego

           Banku Handlowego w Warszawie. Karta pocztowa jest ofrankowana dwoma

           pionowymi parkami znaczka Fi.210 skasowanymi datownikiem Urzędu Pocztowego

         Zadziele w dniu z.7.7.1925 roku. Zadziele to dawna wieś w powiecie żywieckim,

         prawie całkowicie zatopiona wodą Jeziora Żywieckiego.

Fot.3   Świąteczna kartka pocztowa (Wesołego Alleluja) wydana przez firmę Kartofot-Color ,

           wysłana z Urzędu Pocztowego Poznań 3, w dniu 5.4.1928 roku do Kielc. Kartka

           ofrankowana zgodnie z taryfą, znaczkiem o nominale 15 groszy (Fi.210).

Fot. 4 a,b Widokówka wydana przez Salon Malarzy Polskich w Krakowie przedstawiająca

               Kościół N. Panny Marii namalowany przez St. Tondosa i W. Kossaka (a) wysłana z

                 Urzędu Pocztowego Kraków 1, w dniu 14.1. 1928 roku do Szwecji. Widokówka

                 jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi.210 o łącznym nominale 30 groszy,

                 zgodnie z taryfą (b). Widokówki tego rodzaju przedstawiające miejsca

                 w Krakowie, za razem ofrankowane znaczkiem Fi.210 uznajemy za najcenniejsze.

Fot. 5 Widokówka wydana nakładem Polskiego Towarzystwa Księgarni Kolejowych

         „Ruch” Sp. akc. z widokiem ogólnym Bydgoszczy z wykorzystaniem fotografii

           Bułhaka, drukowana w drukarni św. Wojciecha, Fotograwiura w Poznaniu, została

           Wysłana z Urzędu Pocztowego Bydgoszcz 1, w dniu 21.6.1928 roku do Myślenic.

           Widokówka jest ofrankowana znaczkiem Fi.210, zgodnie z taryfą.      

Fot. 6   Koperta o wymiarach 174 x 113 mm przesyłki listowej, prywatnej, poleconej,

             zagranicznej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze czerwonym z odręcznie

             wpisanym numerem wysłanej z Urzędu Pocztowego Nisko, w dniu 28.3. 1926 roku,

           do USA. Przesyłka jest ofrankowana czteroznaczkowym paskiem poziomym Fi.219 o

             łącznym nominale 60 groszy, zgodnie z taryfą. Przesyłka dotarła do Banku 13.4. 1926

             roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.

                                                                                                                              Jerzy Duda

                                                                                                                     Administrator Piotr

• nast. »