KARTY POCZTOWE Cp.99 i Cp.100, Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE. PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA. /część druga/

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: środa, 30, lipiec 2025 09:41

MAREK

Odsłony: 136

KARTY POCZTOWE Cp.99 i Cp.100, Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE.

PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

/część druga/

            W tej części prezentujemy przykłady pocztowego wykorzystania kartki pocztowej Cp.100, z ilustracją przedstawiającą budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie. Podobnie jak w poprzedniej części, wykorzystujemy walory z, dostępnego nam zbioru kart pocztowych wysyłanych na jeden adres, to znaczy do firmy Józef Cebulski w Krakowie, a także udostępnionych nam kart, z innych źródeł.

             Nakład kartki pocztowej Cp.100 wyniósł 2 081 024 sztuk i był o ponad 700 000 wyższy od nakładu karty Cp.99, a to przekładało się na większą ich liczbę w obrocie pocztowym. Co ciekawe zdarzają się przypadki wykorzystywania obu kartek czyli,  Cp.99 i Cp.100, do zamówień dewocjonaliów, przez tego samego nadawcę, wysłanych z tego samego Urzędu Pocztowego.

               Na początek, przykłady wykorzystanie kartki pocztowej Cp.100 traktowanej jako zamówienie dewocjonaliów, skierowane do firmy Józef Cebulski w Krakowie, od pokrewnych firm z Polski (fot.1 – 4)

Fot. 1 Kartka Pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Tczew, w dniu 19 IX 1948 roku z

         zamówieniem od firmy „Art. Dewocjonalno - Papiernicze, J.Majtkowska” z Tczewa.

           Adresat otrzymał przesyłkę 22 X 1948 roku. Kartka pocztowa wydrukowana na

           cienkim kartonie jest ofrankowana dodatkowo znaczkiem Fi.431 o nominale 3,00 zł.

Fot. 2 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Poznań, (?), w dniu 28 II 1948 roku,

         z zamówieniem od firmy „Hurtownia Dewocjonalji (!) i Zabawek, Feliks Pawelczak”

         z Poznania (pełna nazwa firmy jest na pieczątce odbitej na stronie verso). Adresat

         otrzymał przesyłkę 4 III 1948 roku. Przesyłka jest ofrankowana dodatkowo znaczkiem

         Fi. 422. Opłata zgodna z taryfą.

Fot. 3 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Gliwice 1, w dniu 14 II 1948 roku

           z zamówieniem od firmy „Ryngraf. Artykuły religijne. Jadwiga Dobosz” z Gliwic.

           Adresat otrzymał przesyłkę 16 II 1948 roku. Przesyłka jest ofrankowana dodatkowo

           znaczkiem Fi.422 o nominale 3,00 zł.

Fot. 4 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Częstochowa, w dniu 13 VIII 1948

             roku, z zamówieniem od firmy „Składnica Katolickich Wydawnictw i Artystycznych

             Dewocjonali. Caritas” w Częstochowie. Adresat otrzymał przesyłkę 13 VIII 1948

             roku. Przesyłka jest ofrankowana dodatkowo znaczkiem Fi.422 zgodnie z taryfą.

            Zamówienia na dewocjonalia składały także księgarnie i kioski z prasą katolicką.

W zestawie, prezentowanym na fot. 5-11, znajdują się zamówienia składane m.in. przez księgarnie znane z nazwy, bowiem składano z nich zamówienia także na kartach Cp.99,

o czym było w poprzedniej części. Są również zamówienia składane przez inne podmioty.

Fot.5 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Gdańsk 5 (Oliwa), w dniu14.9.1948

           Roku, z zamówieniem od „Księgarnia H. Borowska” z Oliwy. Adresat otrzymał

           przesyłkę 16.9.1948 roku. Kartka pocztowa jest wydrukowana na cienkim kartonie,

           adres i tekst zamówienia napisane są na maszynie do pisania. Opłata uzupełniona jest

           znaczkiem Fi.431 o nominale 3,00 zł.

Fot. 6 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Gorzów Wielkopolski 1, w dniu

           16 IV 1948 roku z zamówieniem od „Księgarni św. Antoniego” w Gorzowie Wlkp.

           Adresat otrzymał kartkę 16 IV 1948 roku. Opłata uzupełniona jest przez doklejeniem

           znaczka Fi.431 o nominale 3,00 zł.

Fot.7 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Sanok, w dniu 19 IV 1948 roku z

         zamówieniem od „Księgarni Nauczycielskiej” w Sanoku. Adresat otrzymał kartkę ale

         jest ona bez potwierdzenia daty otrzymania. Kartka jest ofrankowana zgodnie z taryfą

         6,00 zł.

Fot.8 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Szczecin 3, w dniu 17.7.1948 roku

           z zamówieniem od „Księgarni Katolickiej Seminarium Zagranicznego” w Szczecinie.

         Adresat otrzymał kartkę, o czym świadczą stosowne odręczne zapisy firmowe

         kierujące zamówieni do realizacji.

Fot.9 Karta pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Gdańsk Wrzeszcz, w dniu 13.10.1948

         roku z zamówieniem z Kiosku „Caritasu” przy kościele parafialnym Serca Jezusowego

         w Gdańsku Wrzeszczu. Adresat otrzymał kartkę w dniu 15 X 1948 roku. Kartka

       ofrankowana zgodnie z taryfą przez doklejenie znaczka Fi.422 o nominale 3,00 zł.

Fot. 10 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Borowa k/ Mielca, w dniu 14.5.1948

           roku z zamówieniem od „Oddziału Caritasu z Borowej koło Mielca”: Adresat

           otrzymał zamówienie 16 V 1948 roku. Kartka ofrankowana zgodnie z taryfą.

Fot.11 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Mielno, w dniu 3.12.1948 roku

           z zamówieniem od Katolickiego Biura Parafialnego w Okoninie, poczta Mielno,

           powiat Grudziądz. Adresat otrzymał kartkę wydaną na cienkim kartonie 6 XII 1948

           roku. ofrankowaną zgodnie z taryfą.

           Na kolejnych fotografiach (12- 17) przykłady zamówień składanych przez proboszczów różnych parafii, ze stosownymi pieczątkami, a także korespondencji dotyczących zamówień i ich realizacji prowadzonej przez kanonika i prowincjała.

Fot.12 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Kuczbork, w dniu 4.8.1948 roku

             z zamówieniem od proboszcza parafii rzymsko katolickiej pw. św. Bartłomieja

           Apostoła w Kuczborku Adresat otrzymał zamówienie w dniu 7 VIII 1948 roku.

Fot.13 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Płock, w dniu 12.4.1948 roku, z

           zamówieniem od proboszcza parafii św. Józefa z Sarnowa. Adresat otrzymał kartę, 15

           IV 1948 roku. Karta jest ofrankowana zgodnie z taryfą z użyciem znaczka Fi.431 o

           nominale 3,00 zł.

Fot.14 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Garwolin, w dniu 26.9.1948 roku, z

           zamówieniem od proboszcza parafii w Marianowie. Karta została przez adresata

           skierowana do realizacji zamówienia.

Fot.15 Karta pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Oborniki, w dniu 21 XI 1948 roku

             z zamówieniem od Prowincjała Księży Misjonarzy św. Rodziny z Bąblina. Adresat

             otrzymał kartę 3 XII 1948 roku. Karta ofrankowana zgodnie z taryfą.

Fot.16 Kartka pocztowa wydrukowana na cienkim kartonie, wysłana z Urzędu Pocztowego

           Skalmierzyce Nowe, w dniu 11.2.1948 rok z zapytaniem ks. kanonika do adresata

           w sprawie opóźnień w wysyłce zamówionych wcześniej rzeczy. Korespondencja

           i adres odbiorcy zostały napisane na maszynie do pisania. Ofrankowanie kartki

           stanowią dwa dodatkowe znaczki Fi.429 i 430 o łącznym nominale 3,00 zł.

            Na fot.17 prezentujemy przykład ciekawej korespondencji pomiędzy firmą Józef Cebulski, a firmą Jana Borowskiego, w sprawie naprawy uszkodzonych figurek.

Fot.17 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa (?), w dniu 2.9.1948 roku.

             Adresat otrzymał przesyłkę o czym świadczy adnotacja w kolorze czerwonym.

            Kartka pocztowa Cp.100, służyła do korespondencji prywatnej, zastępując czasem list oraz do przesyłania krótkich życzeń z różnych okazji, zastępując niekiedy widokówkę.

Fot. 18 Dwie kartki pocztowe wysłane z Urzędu Pocztowego Gdynia 2, w dniu 8.2.1948 roku

             i 6.3.1948 rok do Krakowa, na adresy różnych odbiorców. Kartki pocztowe na  

             stronach verso i częściowo na stronie adresowej są wypełnione drobnym odręcznym

             pismem.

Fot. 19 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 1, w dniu 12.1.1948 roku        

             do Tczewa. Kartka jest ofrankowana dodatkowo dwoma znaczkami Fi.430 i 431 o

             łącznym nominale 3,00 zł i opłacona zgodnie z taryfą. Znaczki są skasowane

           datownikiem ręcznym z wymienną datą stosowanym z okazji XVI (III) Walnego

           Zjazdu Związków Zawodowych Pracowników Kolejowych RP (kat. Myśl. 48005).

             Kartka posłużyła uczestnikowi zjazdu do przesłania pozdrowień adresatowi.

Fot.20 Kartka pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Zakopane 1, w dniu 7.3.1948 roku do

           Szczecina. Kartka jest ofrankowana dodatkowo dwoma znaczkami Fi.430 i 431 o

           łącznym nominale 3,00 zł. Znaczki są skasowane datownikiem ręcznym z wymienną

           datą, stosowanym z okazji Międzynarodowych Zawodów Narciarskich o Puchar Tatr

           (kat. Myśl. 48 012). Kartka posłużyła nadawcy do przekazania pozdrowień

           z Zakopanego.  

           Kartka pocztowa Cp.100 była w powszechnym użyciu. Jak widać, z prezentowanych przykładów, docierała zarówno do miast i miasteczek ale także do mniejszych miejscowości. Na uwagę natomiast zasługuje wysoka sprawność poczty w 1948 roku. Kartki pocztowe z zamówieniami, w obrocie krajowym, docierały do firmy Józefa Cebulskiego, w ciągu jednego, dwóch dni nawet z miejscowości odległych od Krakowa.

             W ramach obchodów 80 rocznicy wydrukowania w Drukarni Narodowej w Krakowie pierwszych, po wojnie, kartek pocztowych, przypomnieliśmy te kartki oraz zaprezentowaliśmy przykłady ich pocztowego wykorzystania. Przy okazji przypomniana została także krakowska firma, działająca od lat dwudziestych XX wieku zajmująca się produkcją i dystrybucją dewocjonaliów na cały kraj.

                                                                                                                        Jerzy Duda

                                                                                                               Administrator Piotr

KARTY POCZTOWE Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE Z LAT 1946-1947 ORAZ PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: czwartek, 17, lipiec 2025 15:56

MAREK

Odsłony: 350

KARTY POCZTOWE Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE

Z LAT 1946-1947 ORAZ PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

               Jak pisaliśmy w poprzednim artykule, Drukarnia Narodowa w Krakowie, w której rozpoczęto w lipcu 1945 roku druk kart pocztowych, w kolejnych latach kontynuowała ich wydawanie, wprowadzając nowe rozwiązania graficzne. Przede wszystkim dotyczyło to zmiany nominału nadrukowanego znaczka z rysunkiem Belwederu.

               23 września 1946 roku wprowadzono do obiegu pocztowego kartę drukowaną na papierze kremowoszarawym, ze znakiem opłaty w kolorze oliwkowozielonym, z nominałem 3,00 zł.( Fi. T,II nr 96; Cp.96) Format karty nie zmienił się i pozostały dotychczasowe wymiary to znaczy 145 x 105 mm. Nakład karty wyniósł 3 663 912 sztuk. Kartę wydano w dwóch wersjach różniących się pozycją druku sygnatury nakładu. W pierwszym przypadku był to układ poziomy, a w drugim układ pionowy.(Fot.1).

Fot.1 Dwie karty pocztowe Cp.96 z sygnaturą nakładu ułożoną poziomo oraz pionowo.

             Na początku roku 1947 ukazały się karty pocztowe, uzupełnione napisami propagandowymi, oznaczone w katalogu Fischera Cp.96 I. Teksty są cytatami wybranymi z przemówień Wiesława Gomułki, ministra Ziem Odzyskanych i dotyczyły zachodnich granic Polski. Na fot.2 karty Cp.96 z napisami oznaczonym w katalogu numerami 11, 12 i 13. Karton na którym drukowano karty pocztowe jest w kolorze kremowoszarawym lub szarobiałym. Format kart 145 x105 mm, a nakład wyniósł 6 318 998 sztuk ( według sygnatury było to 10 000 000). Karty różnią się szczegółem, a mianowicie jedne mają napis „Ob.” drugie są bez „Ob.”

Fot.2 Karty pocztowe Cp.96 z napisami propagandowymi

             W październiku 1946 roku, pojawił się nowy nakład karty pocztowej oznaczonej w katalogu Fischera Cp.96 II, z sygnaturą umieszczona pionowo, z napisem nad znakiem opłaty: „Cena 5 zł” (fot. 3). Znak opłaty jest w kolorze oliwkowym, format karty 145x105 mm, a karton na którym drukowano jest w kolorze szarobiałym lub kremowoszarawy.

Fot.3 Karta pocztowa z nowego nakładu z napisem nad znakiem opłaty „Cena 5 zł” Cp.96 II.

               Do ciekawszych wydań, drukowanych w Drukarni Narodowej w Krakowie” należą karty ze znakiem opłaty z widokiem Belwederu (jak Cp..94) i napisem nad znakiem opłaty„Cena 5 zł”, dodatkowo posiadające ilustracje.

               Karta pocztowa oznaczona w katalogu Fischera Cp.99, posiada ilustrację przedstawiającą budynek Ratusza w Lesznie, w kolorze niebieskim (fot.4) Druga karta pocztowa (Cp.100) posiada ilustrację przedstawiającą budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie, w kolorze brązowym.

Ratusz w Lesznie, zbudowany w 1639 roku, przebudowywany po kolejnych pożarach, bez zmian w jego architekturze należy do najpiękniejszych tego typu obiektów w Polsce. Przypomina złoty okres Leszna z czasów Leszczyńskich i Jana Amosa Komeńskiego. Budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie powstał w latach 1929 –1933. Był to jeden z pierwszych wieżowców w Warszawie i jeden z pierwszych budynków o stalowej konstrukcji szkieletowej. Na ilustracji na karcie pokazana jest wieża budynku o wysokości 42,5 m według fotografii Henryka Poddębskiego.

             Nakłady kart wynoszą: Cp.99 – 1 342 304 sztuki, a Cp.100 – 2 081 024 sztuki.

Fot.4 Ilustrowana karta pocztowa z widokiem ratusza w Lesznie (Cp.99)

             Karty pocztowe znalazły pełne uznanie wśród użytkowników Poczty Polskiej, która leczyła rany:” po wojnie. Zniszczenia zarówno obiektów pocztowych, środków transportu, wyposażenia w sprzęt i urządzenia, a przede wszystkim brak przeszkolonych pocztowców były powodem opóźnień w dostosowaniu usług pocztowych do potrzeb społecznych. Skalę problemów obrazuje następujące porównanie: W końcu 1944 roku Państwowe Przedsiębiorstwo „Poczta Polska Telegraf i Telefon” posiadała w skali całego kraju 614 placówek pocztowo telekomunikacyjnych, zdolnych do świadczenia usług, w tym 382 agencji i 232 urzędy. Postęp w organizowaniu placówek był w kolejnym roku znaczący. Pod koniec 1945 roku pocztowcom udało się uruchomić 3579 urzędów pocztowych. Trzeba jednak przypomnieć, że w 1939 roku było tych 5086 urzędów, a jedna placówka przypadała na 6834 mieszkańców.                

             Karty pocztowe służyły głównie do prywatnej korespondencji krajowej i wykorzystywane były do informowania o miejscu pobytu członków rodziny zaginionych podczas działań wojennych, do przesyłania wiadomości i podziękowań za różnego rodzaju pomoc, do wyznaczania spotkań i załatwiania ważnych spraw bytowych. Służyły również jako druki zamówień towarów, przedmiotów, książek i materiałów wysyłanych do różnych krakowskich firm.

               Karty pocztowe drukowanych w Drukarni Narodowej w Krakowie w latach 1945-47 były rozprowadzane po urzędach pocztowych po całej Polsce, o czym świadczą zamówienia składane do jednej ze znanych, ale już dzisiaj nieistniejącej krakowskiej firmy, oferującej... dewocjonalia.

                 Kraków od XIX wieku przodował w Galicji pod względem liczby obiektów handlowych zajmujących się sprzedażą artykułów religijnych, przedmiotów rytualnych i książek do nabożeństwa. Inseraty pojawiały się dosyć często w „Kalendarzu Czecha”, a przede wszystkim w skorowidzach przemysłowo-handlowych Galicji . Przykładem jest inserat Juliana Kurkiewicza, znajdujący się w „Kalendarzu Czecha” na rok 1899 (fot.5).

                 Podobne inseraty znajdują się w „Skorowidzach przemysłowo –handlowych Królestwa Galicyi” z lat 1906 i 1913.W 1906 roku zamieszczono reklamy Józefa Angrabajtisa i Kazimierza Zajączkowskiego (fot.6).

                 Natomiast w roku 1913 pojawiła się informacja zawierająca pełny wykaz firm -czyli jak to ujęto w skorowidzu - dewocyonaliów handel w Krakowie. Wymienione zostały firmy i ich właściciele oraz adresy sklepów (fot.7).

               Do zestawu instytucji wytwarzających ale i handlujących dewocjonaliami włączony został Józef Cebulski. Jego inserat pojawił się w piśmie przyjaciół dzieła Brata Alberta „Głos Brata Alberta” w numerze 2. marzec-kwiecień 1939 roku. Firma mieściła się w Krakowie przy ulicy Szewskiej 22 (fot.8).

               Na podany adres, napływały z całego kraju karty, drukowane w Drukarni Narodowej w Krakowie. Na kartach zwracano się z zapytaniami o cenniki dewocjonaliów, ich rodzaje i warunki opłat, na kartach składano oficjalne zamówienia na różnego typu materiały w tym np. na obrazki święte szczególnie prze okresem I Komunii Świętej, na kartach prowadzono dyskusję na temat jakości, terminowości dostaw zamówionych towarów. Do właściciela firmy pisali księża, zakonnicy, osoby świeckie zamawiające dewocjonalia. Zamówienia składali również przedstawiciele księgarń katolickich, hurtowni i pokrewnych firm oferujących dewocjonalia w różnych miejscach Polski.
Do Józefa Cebulskiego pisano i zamawiano dewocjonalia z miast o większej liczbie Mieszkańców np. Lublina, Augustowa, Bystrzycy Kłodzkiej, Zduńskiej Woli, Szczebrzeszyna, ale także z małych miasteczek czy gmin jak np.Wąsocza Kościelnego, Sokółki, Sienna k/Iłży. Budzisława Kościelnego, Dębowca, Korzennej. Z udostępnionego nam zbioru, liczącego ponad pięćdziesiąt kart pocztowych Cp.95, Cp.96
i Cp.96 I, wybrano do prezentacji:

           - 4 karty Cp.95 drukowane na kartonie o różnych grubościach i kolorach z różnorodnym ofrankowaniem (fot. 9-12).

Fot. 9-12 Karty Cp.95 z obiegu pocztowego wysłane z różnych miejscowości w Polsce na

               adres Józefa Cebulskiego z zamówieniami na dewocjonalia. Karty wysłane były w

               okresie kwiecień- czerwiec 1947 roku.

-         2 karty Cp.96 (fot. 13,14)

Fot. 13- 14 Karty Cp.96 z obiegu pocztowego wysłane z Urzędu Pocztowego Szczecin i

                 Brzeźnica wysłane w kwietniu 1948 roku.

-         3 karty Cp.96 I z wydrukowanymi hasłami propagandowymi (fot.15-17).

Fot. 15-17 Karty Cp.96 I z obiegu pocztowego wysłane z Częstochowy, Gorzowa i

                 Międzyzdrojów w czerwcu, lipcu i sierpniu 1948 roku.

               Na temat wykorzystania kart ilustrowanych Cp.99 i Cp.100 napiszemy w najbliższym czasie.

                                                                                                                     Jerzy Duda

                                                                                                        Administrator Piotr

KARTY POCZTOWE Cp.99 i Cp.100, Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE. PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: piątek, 25, lipiec 2025 14:56

MAREK

Odsłony: 209

KARTY POCZTOWE Cp.99 i Cp.100, Z DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE.

PRZYKŁDY ICH WYKORZYSTANIA.

           Przypominamy, że chodzi o karty ilustrowane, wprowadzone do obiegu pocztowego zarządzeniem z dnia 18.9.1947 roku, dostępne w okienkach Urzędów Pocztowych od 25 IX 1947 roku.

            Karta pocztowa oznaczona w katalogu Fischera (Cp.99), posiada ilustrację przedstawiającą budynek Ratusza w Lesznie, w kolorze niebieskim. Ratusz zbudowany w 1639 roku, przebudowywany po kolejnych pożarach, bez zmian w jego architekturze, należy do najpiękniejszych tego typu obiektów w Polsce. Ratusz powstał w okresie świetności miasta za czasów Leszczyńskich i Jana Amosa Komeńskiego (1592-1670), który przebywał w Lesznie w latach 1628-1642. Kartę wydrukowano w nakładzie 1 342 304 sztuk.

           Karta pocztowa (Cp.100) posiada ilustrację przedstawiającą budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie, w kolorze brązowym.Budynek Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie powstał w latach 1929 –1933. Był to jeden z pierwszych wieżowców w Warszawie i jeden z pierwszych budynków o stalowej konstrukcji szkieletowej. Na ilustracji pokazana jest wieża budynku o wysokości 42,5 m. Do ilustracji wykorzystano fotografię Henryka Poddębskiego. Nakłady karty wyniósł 2 081 024 sztuk.

             Obie karty pocztowe wycofano 31.01.1949 roku.

           Dysponujemy zbiorem liczącym ponad 40 kart pocztowych Cp.99 i Cp.100 pochodzących z obiegu pocztowego, z czego zdecydowana większość jest adresowana do firmy Józefa Cebulskiego w Krakowie. Tylko nieliczne karty wysyłane były z Urzędów Pocztowych znajdujących się w małych miejscowościach, pozostałe wysłane były z urzędów miast powiatowych i o liczbie Mieszkańców powyżej 50 tyś. W większości, karty pocztowe służyły do składania zamówień na dewocjonalia, w tym obrazki święte, książki o treści religijnej, modlitewniki, różańce, obrazy, medaliki i inne. Karty służyły także do korespondencji handlowej, zgłaszania uwag i reklamacji. Zdecydowana większość zamówień, które znajdują się na stronie verso, jest pisana ręcznie, w kilku przypadkach adres i korespondencja są napisane na maszynie do pisania.

               Karty pocztowe Cp.99, które prezentujemy na fot.1- 12 były wysłane w roku 1948 i w styczniu 1949 roku. W taryfie pocztowej z okresu 1.01.1948 d0 31.12.1949 określono opłatę za przesłanie kartki pocztowej, w obrocie wewnętrznym w wysokości 6,00 złotych, ale od 1.1.1949 roku opłata została podwyższona do 10,00 zł.

             Zamówienia na różnego rodzaju dewocjonalia i książki o treści religijnej przychodziły do firmy Józef Cebulski z różnych księgarń. Przykłady są na fot.1- 5.

Fot.1 Karta pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Szczecin 1, w dniu 7.7.1948 roku

           z zamówieniem od Księgarni Katolickiej Seminarium Zagranicznego ze Szczecina.    

           Ofrankowanie jest uzupełnione znaczkiem Fi.431 o nominale 3,00zł. Oplata zgodna z

           taryfą.

Fot.2 Karta pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Lublin 1, w dniu 13.2.1948 roku

         z zamówieniem od Księgarni Religijnej w Lublinie (na stronie verso jest odbitka

         owalnej pieczątki księgarni). Adresat otrzymał przesyłkę dnia 16 II 1948 roku.

         Ofrankowanie karty jest uzupełnione dwoma znaczkami z serii „Kultura Polska”

         Fi.420 i Fi.421. Opłata zgodna z taryfą.

Fot.3 Dwie karty pocztowe wysłane z Urzędu Pocztowego Sanok, w dniu 24.4.1948 roku

           oraz 10.4.1948 rok z zamówieniem od Księgarni Nauczycielskiej. Adresat otrzymał

          przesyłkę 26.4.1948 i 12.4.1948 rok. Ofrankowanie uzupełnia znaczek Fi. 431

           o nominale 3,00 zł, a w przypadku drugiej karty dwa znaczki Fi.420 i 421.

Fot.4 Karta pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Jarosław w dniu 29.4.1948 roku

           z zamówieniem od Józefa Meinharta prowadzącego księgarnie. Adresat otrzymał

           kartę 3 05.1948 roku. Karta jest ofrankowana dodatkowo znaczkiem Fi. 431

           o nominale 3,00 zł

Fot. 5 Karta pocztowa wysłana z Urzędu Pocztowego Płock, w dniu 9.4.1948 roku z

           zamówieniem od Księgarni Diecezjalnej „Caritas”. Adresat otrzymał kartę 12,4. 1948

           roku. Karta jest ofrankowana dodatkowo znaczkiem Fi.431 o nominale 3,00 zł.

            Zamówienia na dewocjonalia wysyłały zakony, także organizacje i komitety, a przede wszystkim osoby duchowne z różnych parafii.

Fot. 6 Karta wysłana z Urzędu Pocztowego Rzeszów 1, w dniu 8.4.1948 z zamówieniem

           od OO. Bernardynów. Adresat otrzymał kartę 10.4.1948 roku. Karta ofrankowana

           dodatkowo znaczkiem Fi.431 o nominale 3,00 zł.  

Fot.7 Karta wysłana z Urzędu Pocztowego Gdańsk 5 (Oliwa), w dniu 14 2.1948 roku

           z zmówieniem od OO Cystersów (Kiosk prasy katolickiej). Adresat otrzymał kartę

           16.2.1948 roku. Karta ofrankowana dodatkowo dwoma znaczkami z serii Kultura

           Polska (Fi.420 i 421) zgodnie z taryfą.

Fot.8 Karta wysłana z Urzędu Pocztowego Bielsko 1, w dniu 18.10.1948 roku z

         zamówieniem od Komitetu Parafialnego „Caritas” (Biała-Leszczyny). Adresat otrzymał

         kartę 19.10.1948 roku. Ofrankowanie jest uzupełnione znaczkiem Fi.431 o nominale

         3,00 zł zgodnie z taryfą

Fot, 9 Karta wysłana z Urzędu Pocztowego Toruń 2, w dniu 19.7.1948 roku z zamówieniem

           prywatnym złożonym przez ks. Józefa Lewandowskiego. Adresat otrzymał kartę

         20.7.1948. Ofrankowanie jest uzupełnione znaczkiem Fi431. Karta jest jednym z

         nielicznych przykładów adresowania i opisu zamówienia pisanych na maszynie do

         pisania.

            Karta Cp.99 używana była również w 1949 roku o czym świadczą dwa przykłady prezentowane na fot.10 i 11

Fot. 10 Karta wysłana z Urzędu Pocztowego Tarnów 1, w dniu 4.1.1949 roku z

             zamówieniem prywatnym od księdza J.C z Pilzna. Adresat otrzymał kartę 7.1.1949

             roku. Ze względu na podwyżkę taryfy ofrankowanie zostało uzupełnione dwoma

             znaczkami Fi. 431 oraz Fi.472 o łącznym nominale 8,00 zł.

Fot. 11 Karta wysłana z Urzędu Pocztowego Radom 2, w dniu 1.6.1949 roku, z zamówieniem

           prywatnym od księdza Fr. M. Adresat otrzymał kartę 2.6.1949 roku. Znak opłaty na

           karcie został przez nadawcę zakryty znaczkiem Fi. 438 o nominale 10, 00 zł.

            W dostępnym nam zbiorze znalazła się również karta pocztowa Cp.99 wykorzystana do korespondencji zagranicznej (fot.12).

Fot.12 Karta Cp.99 nadana w Polsce (datownik nadawczy nie do odczytania) w dniu

         10.12.1947 roku do Niemiec do amerykańskiej strefy okupacyjnej. Karta jest

           ofrankowana zgodnie z taryfą w obrocie zagranicznym (6,00 zł) z uzupełnieniem

           ofrankowania znaczkiem Fi.431.  

            W zbiorze znalazły się zamówienia na kartach pocztowych Cp.99, do firmy Józef Cebulski, nadawane w Urzędach Pocztowych: Nowy Sącz, Jedlicze,, Polanica Zdrój, Chełm Lubelski, Zagórzany. Wymieniono te, z kart, które posiadają czytelne datowniki urzędów nadawczych.

             Na temat pocztowego wykorzystania karty Cp.100, napiszemy w kolejnej części.

                                                                                                                         Jerzy Duda

                                                                                                        Administrator Piotr

80. LECIE PIERWSZYCH WYDAŃ ZNACZKÓW I CAŁOSTEK WYKONANYCH W DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: wtorek, 08, lipiec 2025 13:00

MAREK

Odsłony: 442

80. LECIE PIERWSZYCH WYDAŃ ZNACZKÓW I CAŁOSTEK

WYKONANYCH W DRUKARNI NARODOWEJ W KRAKOWIE

Po przypomnieniu 100. rocznicy wydania przez Pocztę Niepodległej Polski znaczka z motywem krakowskim, na którym zaprezentowano widok Wawelu, nie sposób nie wspomnieć o rocznicy pierwszych wydań znaczków i całostek wykonanych w Drukarni Narodowej w Krakowie, z roku 1945.

           Na uwagę zasługują przede wszystkim; seria znaczków z widokami zabytków Krakowa oraz zestaw popularnych całostek ze znakiem opłaty z widokiem Pomnika Władysława Jagiełły w Krakowie oraz ze znakiem opłaty z widokiem Belwederu.

             O powstawaniu pierwszej, po II wojnie światowej, serii z motywami Krakowa, tak pisał prof. Stanisław Mikstein:

           Ministerstwo Poczt i Telegrafów poleciło Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Krakowie wydanie czterech pamiątkowych znaczków o wartości nominalnej 1, 2, 3 oraz 5 złotych. Rysunki tych znaczków miały przedstawiać zabytki miasta Krakowa, a to pomnik Tad. Kościuszki, Mikołaja Kopernika, Sukiennice oraz Wawel. Stosownie też do tego zlecenia Dyrekcja zaprosiła krakowskich grafików do przedłożenia odpowiednich projektów. Z powodu zbyt krótkiego czasu tylko trzech grafików zdołało nadesłać swe projekty, a to ob. prof. W. Chomicz – jeden projekt, a ob. artyści Mieczysław Wątorski i Józef Wilczyk po cztery projekty... Na zebraniu Sądu Konkursowego odbytym w dniu 12 marca w Dyrekcji Okręgu Pocztowego, po obejrzeniu i szczegółowym omówieniu nadesłanych projektów, akceptowano jednomyślnie projekty art. graf. ob. Józefa Wilczyka.[...]

             Wykonanie tych znaczków powierzono Drukarni Narodowej w Krakowie, najlepiej przystosowanej do artystycznych druków i znanej powszechnie z wysokiego poziomu artystycznego swych wydawnictw. Druk zaś odbył się techniką heliograwiury, czyli z form trawionych na miedzianych walcach. [...]

                          Wcześniej, po wyzwoleniu zachodniej części kraju, druk znaczków odbywał się w Łodzi gdzie zorganizowano Pocztowe Zakłady Graficzne. Drukowano w nich tzw. „wydanie łódzkie”(Fi.138) i Ligę Morską. (Fi.367-370). Jednak z braku możliwości technicznych w PZG, druk znaczków przeniesiono do Drukarni Narodowej w Krakowie, której tradycja sięga roku 1858. Budynki Drukarni Narodowej w Krakowie, nie uległy zniszczeniu podczas działań wojennych drugiej wojny światowej.. Jedynie detonacje spowodowane wysadzeniem mostów na Wiśle przez uchodzące oddziały niemieckie sprawiły, że wszystkie budynki pozbawione zostały szyb w oknach. Z uwagi na porę roku i brak możliwości nabycia szyb w tym okresie było to bardzo dokuczliwe, Nie odstraszyło to jednak grupy pracowników od przybycia do drukarni już w pierwszym dniu po wyzwoleniu celem zorganizowania pracy w nowych warunkach...Zakład został przejęty na własność państwa.., W roku 1945 drukowano tu pierwsze po okupacji banknoty polskie oraz znaczki pocztowe.

             W dniu 29 marca 1945 roku w okienku pocztowym w Krakowie ukazał się pierwszy znaczek o nominale 1,00 zł z widokiem pomnika Tadeusza Kościuszki na Wawelu z przed wojny, usuniętego i zniszczonego przez Niemców, przedstawionego od strony Bramy Herbowej. Kolejny znaczek o nominale 2,00 zł. był do kupienia dnia 31 marca 1945 roku a przedstawiał widok Sukiennic od strony ulicy Brackiej. Oba znaczki były zapowiedzią serii wydania upamiętniającego wyzwolenia miasta Krakowa spod hitlerowskiej okupacji

Kolejno ukazały się znaczki o nominałach 3 i 5 złotych. (Fi.362-366) Fot.1).

           Na temat znaczków (Fi.362-366) i ich pocztowego wykorzystania pisaliśmy na klubowej stronie internetowej od grudnia 2021 roku, prezentując wybrane przykłady wykorzystania tych znaczków do frankowania przesyłek w początkach roku 2022 (m.in. walory prezentowane na stronie internetowej w dniach 7 i 13 styczeń).

             Równie ciekawe i godne zainteresowania są karty pocztowe zarówno emitowane

w 1945 roku jak i później czyli w latach 1946 i 1947. Były w powszechnym użytku

i stanowią zainteresowanie kolekcjonerów.

             Prawdopodobnie w lipcu 1945 roku (przed 14 lipca), Dyrekcja Okręgu Poczt i Telegrafów w Krakowie, emitowała formularz kartkowy sygnowany (D.O.P.i T Kraków –100 000) z napisem „kartka pocztowa”, ale bez znaku opłaty. Zawierała natomiast hasło propagandowe Dokładny adres przyspiesza doręczenie. Formularz kartkowy drukowany na białym papierze ma przykłady pocztowego wykorzystania co pokazano na fot. 2 a,b.

Fot. 2, a,b   Dwie kartki pocztowe wprowadzone do obiegu zarządzeniem z dnia 14.7.1945

                   roku pochodzące z obiegu pocztowego. Kartki są ofrankowane znaczkiem

                   Fi.362 o nominale 50 groszy, zgodnie z taryfą. Obie kartki pocztowe, zostały

                   poddane kontroli i sprawdzone przez cenzurę wojskową co potwierdzają odbitki

stosownych pieczątek.

            14 lipca 1945 roku, ukazała się karta pocztowa ze znakiem opłaty jak znaczek Fi.362 czyli z widokiem pomnika Władysława Jagiełły. Upamiętniono tym samym 535. rocznicę Bitwy pod Grunwaldem.(Fi. t. II nr 93, Cp.93). Karta pocztowa o wymiarach 140 x 99 mm drukowana była na szarym kartonie. Nominał drukowanego znaku opłaty wynosi 50 groszy, (fot.3a,b)

Fot.3 a,b Karty pocztowe wydane 14 lipca 1945 roku, drukowane w Drukarni Narodowej

               w Krakowie W dolnej, lewej części karty pocztowej znalazł się napis

                 propagandowy„Praca dla Ojczyzny- obowiązkiem każdego Polaka”. Brak

                 natomiast cechy zezwolenia, sygnatury i nakładu. Według informacji zawartej

                 w publikacji „Polskie znaki pocztowe t. III, Warszawa 1962, nakład karty wynosił 503 392 sztuk..

                               Znak opłaty jest skasowany stemplem ręcznym jednodniowym odbitym

                 w dniu 15 VII 1945 roku z napisem „Grunwald” i datą „1410-15-1945 (kat. Myśl.

                 nr 45 007. Na karcie (b) kolekcjoner dokleił znaczek ząbkowany upamiętniający

                  535 rocznicę bitwy pod Grunwaldem (Fi.372). Rysunek na znaczku przedstawia

                 grupę rycerzy z królem Władysławem Jagiełło na koniu i leżącym u ich stóp

                 rycerzem Zakonu Krzyżackiego.

           Kilka miesięcy później, po wydaniu karty pocztowej (Cp.93), wprowadzono do obiegu pocztowego, zarządzeniem z dnia 9.9.1945 roku, kartę ze znakiem opłaty z rysunkiem Belwederu w Warszawie o nominale 1,00 zł (Cp.94). Przypomnienie słynnego warszawskiego pałacu o bogatej historii nie było przypadkowe. W latach 1918-1922 był siedzibą Naczelnika Państwa, w latach 1922 – 1926 prezydenta Rzeczypospolitej, a po 1945 roku, stał się siedzibą Biura Prezydialnego Krajowej Rady Narodowej i jej przewodniczącego Bolesława Bieruta.

            Karta wprowadzona do obiegu pocztowego 20 września 1945 roku ma wymiary

145 x 105 mm. Napisy oraz liniatura są w kolorze znaku opłaty czyli brązowym. (fot.4).

Fot. 4   Karta pocztowa drukowana w Drukarni Narodowej w Krakowie z sygnaturą i

           nakładem podanym w układzie poziomym (P. P.T i T-IX. 45-10 000 000) oraz cechą

           zezwolenia na druk M-03723 (Cp.94). W literaturze można znaleźć informację

           o tym, że sygnatura, nakład i cecha zezwolenia na druk podane są również

           w układzie pionowym. Nakład karty pocztowej, według informacji zawartej

           w „Polskie znaki pocztowe tom III’, wyniósł 3 034 234 sztuk.

         Na kolejnych fotografiach prezentujemy pocztowe wykorzystanie karty Cp.94

w obrocie krajowym (lokalnym) fot.5 oraz zagranicznym (fot.6).

Fot.5 Karta pocztowa Cp.94, z sygnaturą nakładu i cechą zezwolenia na druk poziomo

         wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 1,dnia 28 XI 1945 roku, do ...Warszawy.

Fot.6 Karta pocztowa Cp.94, z sygnaturą i nakładem drukowanym w układzie pionowym ,

         z obrotu pocztowego zagranicznego, wysłana z Urzędu Pocztowego Słupca 1, w dniu

         02.3. 1946 roku, do Londynu. Znak opłaty został uzupełniony dwoma znaczkami

         Fi.362 oraz jednym Fi.380 o łącznym nominale 3,00 zł., zgodnie z taryfą.

            Opłaty pocztowe w roku 1945 rosły szybko. Taryfa pocztowa z okresu 1.01-31.8. 1945 roku została zmieniona już 30 kwietnia tego roku. Następna taryfa, wprowadzona rozporządzeniem Ministra Poczt i Telegrafów z dnia 1 sierpnia 1945 roku, obejmowała okres od 1.09 – 30.11.1945 roku. Opłata za list do 20 gramów, w obrocie wewnętrznym, wynosiła 1,50 zł, a kartki pocztowej 1,00 zł. Od 1.12 1945 – 31.08.1946 roku opłata za list wzrosła do 3,00 zł, a kartki pocztowej do 1,50.zł.

             Dlatego kolejna karta pocztowa, ze znakiem opłaty z rysunkiem Belwederu drukowana w drukarni Narodowej w Krakowie, Cp.95, ma nominał 1,50 zł ( fot.7).

Fot.7 Karta pocztowa Cp.95, wprowadzona do obiegu pocztowego 22 grudnia 1945 roku, ze

         znakiem opłaty z rysunkiem Belwederu w kolorze niebieskim (granatowym)

         o wymiarach 145x105 mm, jest wydrukowana na kartonie szaro-białym z sygnaturą

         w układzie poziomym, z cechą zezwolenia na druk drukowanym nonparelem. Nakład

         wyniósł 11 894 144 kart. W literaturze znajduje się informacja, że nakład cechuje

         różnorodność zużytych do druku papierów oraz różne odcienie barwy znaku opłaty.

Fot.7 a, b,c,d, e Przykłady wykorzystania pocztowego i kolekcjonerskiego karty pocztowej

                           Cp.95

                     a/ Karta wykorzystana do korespondencji prywatnej, krajowej, wysłana

                         z Urzędu Pocztowego Łódź, w dniu 22 II 1946 roku do Rzeszowa. Zwraca

                         uwagę cecha zezwolenia na druk, drukowana petitem.

                       b/ Karta wykorzystana do złożenia zamówienia wysłana z Urzędu

                           Pocztowego Gdynia 1, w dniu 6 XII 1946 roku do Krakowa. Karta jest

                           ofrankowana dodatkowymi trzema znaczkami Fi.362 . Łączny nominał

                           wynosi 3,00 i był zgodny z taryfą. Na uwagę zwraca sygnatura nakładu

                           w układzie pionowym oraz brak cechy zezwolenia na druk

                       c/ Wykorzystanie karty do pozyskania okolicznościowego stempla z Urzędu

                             Pocztowego Katowice 1, stosowanego dla upamiętnienia 25 rocznicy

                             rozejmu, po zakończeniu III Powstania Śląskiego (3.5.1921 rok).

                       d/ Karta wykorzystana do złożenia zamówienia wysłana z Urzędu Pocztowego

                           Gdańsk- Wrzeszcz w dniu 1 VI 1947 roku do Krakowa. Nadawca zasłonił

                           wydrukowany znak opłaty karty pocztowej (rysunek Belwederu) zastępując

                           go znaczkiem o nominale 3, 00 zł, z serii zabytki Gdańska (Fi. 379). Na

                           znaczku jest widok Bramy Wyżynnej zbudowanej przez architekta Jana

                           Kramera. Powody zmiany nie są znane. Są domysły.

                       e/ Karta pocztowa Cp.95 jako przesyłka polecona z erką w postaci odbitki

                           pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, wysłana z Urzędu Pocztowego

                           Łódź 4, dnia 19 IX 1946 roku, do Francji, departament Seine-Marne.

                           Przesyłka została sprawdzona przez cenzurę. Intrygującym jest, adres na

                           który karta została wysłana oraz informacja, o jej deponowaniu.

            Rok 1945 nie kończył prac Drukarni Narodowej w Krakowie w zakresie drukowania kart pocztowych. W kolejnych latach 1946 i 1947 drukowano karty ze znakiem opłaty

z widokiem Belwederu i kolejnym nominałem 3,00 zł (wprowadzone do obiegu pocztowego 23 września 1946 roku), karty z hasłami propagandowymi, z nadrukiem nowej ceny, a także karty ilustrowane ze znakiem opłaty 3,00 zł i nową ceną 5,00 zł (wprowadzone 25 września 1947 roku). Karty cieszyły się wielkim powodzeniem w sytuacji braku papieru i kopert oraz ich powszechnej dostępności Koperty były najczęściej wykorzystywane do korespondencji wymagającej polecenia.

             W artykule wykorzystano informacje zawarte w cytowanej publikacji „Polskie znaki pocztowe tom III, Warszawa 1962.rok oraz „Drukarnia Narodowa 1858-1958” Kraków 1958 rok.

             Składamy podziękowanie Koledze Klubowemu Tadeuszowi Boguszowi za udostępnienie walorów do artykułu oraz cenne informacje.

           O kartach pocztowych drukowanych po 1945 roku w Drukarni Narodowej

w Krakowie i ich wykorzystaniu napiszemy w kolejnym artykule.

                                                                                                                        Jerzy Duda

                                                                                                             Administrator Piotr.