100. ROCZNICA WPROWADZENIA DO OBIEGU I POCZTOWGO WYKORZYSTANIA PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM /przypomnienia część 2./

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: wtorek, 24, czerwiec 2025 10:45

MAREK

Odsłony: 446

100. ROCZNICA

WPROWADZENIA DO OBIEGU I POCZTOWGO WYKORZYSTANIA

PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM

 /przypomnienia część 2./

             5 maja 1925 roku, Poczta Niepodległej Polski wprowadziła do obiegu znaczek na którym znalazł się widok Wawelu. Wydany w kolorze czerwonym, o nominale 15 groszy, jest pierwszym znaczkiem o motywie krakowskim wydanym przez Pocztę Polską (Fi.210).

               26 maja 2025 roku, autorzy klubowej strony internetowej, przypomnieli tą rocznicę podając krótką informacje o samym znaczku oraz prezentując kilka ciekawych walorów (całości pocztowych) ofrankowanych wspomnianym znaczkiem lub jego wielokrotnością. Znaczek, a także kolejny, o tym samym rysunku, wydany w 1926 roku w kolorze niebieskim (o nominale 40 groszy) dał początek kolekcji, złożonej ze znaków wydanych przez Pocztę Polską o motywie krakowskim, która jest ważnym elementem promocyjnym miasta, jego historii, zabytków i ludzi z nim związanych. Znaczek spełniał ważna rolę w budzeniu świadomości patriotycznej w początkowym okresie budowaniu Niepodległej. Katedra na Wawelu stanowiła miejsce pielgrzymek patriotyczno- religijnych, a Wawel zyskał wymiar sanktuarium narodowego.

                 Znaczek od maja 1925 roku, był zamawiany w drukarni jedenaście razy i drukowany w nakładach od 10 – 39 milionów każdorazowo aż do października 1928 roku. Docierał do najmniejszych miejscowości, w których działały urzędy pocztowe, agencje, filie czy pośrednictwa pocztowe, a nawet tzw. kantory pocztowe na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Ożywienie gospodarcze po 1923 roku spowodowało szybki rozwój placówek pocztowych. W 1920 roku było 1593 urzędów pocztowych oraz 2120 agencje i pośrednictwa pocztowe, a w 1930 roku już ponad 4450 urzędów pocztowych.

                   Poczta Polska wycofała znaczek z obiegu 1.05.1933 roku, ale przykłady jego pocztowego wykorzystania po 1930 roku są dosyć rzadkie. Co ciekawe, również wczesne wykorzystanie znaczka, to znaczy z maja 1925 roku, są trudno osiągalne. Dysponujemy przykładami całości pocztowych ofrankowanych znaczkiem Fi.210 dopiero z czerwca 1925 roku.

                 Ponieważ przypomnienie setnej rocznicy wprowadzenia przez Pocztę Polska znaczka z widokiem Wawelu przeszło bez echa u naszych Klubowych Kolegów i Internautów, postanowiliśmy ponowić przypomnienie. Wykorzystamy do tego celu walory odnalezione we własnych zbiorach oraz nabyte na międzynarodowych portalach aukcyjnych. Na fotografiach 1- 7 pokazujemy całości pocztowe ofrankowane znaczkiem Fi.210, na fotografiach 8-10 karty pocztowe i widokówki a na zakończenie przykłady znaczków zdjętych z przesyłek pocztowych. (fot. 11).

Fot. 1 Koperta o wymiarach 171 x 81 mm, przesyłki listowej, prywatnej, krajowej, poleconej

         z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, wysłanej z Urzędu

         Pocztowego Wołma, w dniu 5.6.1925 roku do Piotrkowa Trybunalskiego. Przesyłka

         jest ofrankowana trzema znaczkami w tym dwoma Fi. 190 oraz Fi,210 o łącznym

         nominale 75 groszy. Adresat otrzymał przesyłkę 10.6.1925 roku o czym świadczy

         odbitka datownika odbiorczego. Wołma (dawniej Stare Sioło) to dawna gmina wiejska

         istniejąca do 1939 roku w województwie nowogródzkim. Siedzibą władz gminy było

         miasteczko Wołma, które w latach dwudziestych XX wieku liczyło 298 Mieszkańców.

         Obecnie na Białorusi w obwodzie mińskim.

Fot.2 Koperta firmowa o wymiarach 155 x 123 mm, „fabryka oczyszczenia i sortowania

           szczeciny” z Międzyrzecza Podlaskiego, przesyłki firmowej, zagranicznej wysłanej

           z Urzędu Pocztowego Międzyrzec k. Łukowa, dnia 3 (?) VIII 1926 roku do Niemiec.

           Przesyłka jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi210 o nominale 30 groszy Brak

           opłaty 1 grosz dla bezrobotnych.

Fot.3 Koperta o wymiarach 155 x123 mm przesyłki listowej, zagranicznej wysłanej z

         Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 1 IX 1926 roku do Francji. Przesyłka jest

         ofrankowana czterema znaczkami w tym dwoma Fi.210 i dwoma Fi.208 o łącznym

           nominale 40 groszy zgodnie z taryfą.

Fot. 4 Koperta o wymiarach 155 x 123 mm przesyłki listowej prywatnej, zagranicznej

           wysłanej z Urzędu Pocztowego Rabka 1 w dniu 9.3.1928 roku do Francji (wadliwy

           adres poprawiany przez nadawcę). Adresatem był E (Emil) Vedel, przebywający

         w hotelu Palmers w najstarszej miejscowości wypoczynkowej na Lazurowym

           Wybrzeżu , Hyeres w departamencie Var. Przesyłka jest ofrankowana parka pozioma

           znaczka Fi.210 oraz znaczkiem Fi. 211 o łącznym nominale 50 groszy. Adresat

         otrzymał przesyłkę 15.3.1928 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.

         Kolejne dwa walory są wyjątkowe bowiem dotyczą krakowskich firm, a zarazem są ofrankowane znaczkiem Fi.210.

Fot. 5 Koperta firmowa, firmy Chaima Mandelbauma z ulicy Krakowskiej 19.użyta do

         korespondencji prywatnej, zagranicznej, wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 2,

         w dniu 24 II 1929 roku do Wiednia. Przesyłka jest ofrankowana dwoma znaczkami

         w tym Fi.210 i 241o łącznym nominale 40 groszy. Znaczki są naklejone na stronie

         verso. Koperta pochodzi zapewne z makulatury bowiem ma podwójny nadruk.

Fot. 6 Koperta firmowa o standardowym wymiarze, Zakładów Reprodukcyjnych „

           Akropol” z ulicy Lwowskiej 36, użyta do korespondencji firmowej, zagranicznej,

           poleconej z erką w postaci naklejki w kolorze czerwonym i odbitym numerem,

           wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 14, w dniu 11 III 1927 roku do Niemiec.

          Przesyłka jest ofrankowana czterema znaczkami w tym dwoma Fi.210, 213 i 211

łącznym nominale 80 groszy zgodnie z taryfą. „Akropol” to Zakłady Graficzne

w Krakowie związane z wydawnictwem „Salonu Malarzy Polskich Frist i Spółka, które powstały około 1923 roku. Jak widać z koperty firmowej początkowo mieściły się przy ulicy Lwowskiej 36, później produkcja przeniesiona została do budynku przy ul. Grzegórzeckiej 23. Przesyłkę nadano w Urzędzie Pocztowym nr 14 mieszczącym się przy ulicy Zamojskiego 3. Uwagę zwraca nalepka „erki” w kolorze czerwonym.

Na fot. 7 prezentujemy niezwykle ciekawą całość pocztową , z widocznymi śladami użytkowania ale i zniszczenia, które próbowano zabezpieczyć dla zachowania całości.

Fot. 7a,b Koperta o wymiarach ok. 190 x 125 mm organu państwowego, którym było Ministerstwo Przemysłu i Handlu (po 1923 roku i likwidacji Ministerstwa Poczt i Telegrafów zarząd nad pocztą i telegrafem objęło Ministerstwo Przemysłu i Handlu), przesyłki państwowej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze czerwonym z odręcznie wpisanym numerem, ekspresowej, wysłanej u Urzędu Pocztowego Warszawa 13, w dniu 7 IX 1928 roku Genewy na ręce polskiego dyplomaty, historyka, delegata do Ligi Narodów w Genewie Adama Jerzego Benisa (1898-1936). Przesyłka jest ofrankowana piętnastoma znaczkami w tym dwoma czteroznaczkowymi blokami oraz parką pionowa znaczka Fi,210 a także pięcioma znaczkami Fi.209 o łącznym nominale 2,00 złote naklejonymi na stronie verso koperty.

Fot.8 Widokówka z Krakowa wydana przez Salon Malarzy Zagr (?) w Krakowie wysłana z

           Urzędu Pocztowego Kraków 2, w dniu 5 VI 1928 roku do Poznania. Widokówka ofrankowana znaczkiem F.210 zgodnie z taryfą.

Fot. 9 Widokówka z Krakowa, z widokiem Sukiennic, wydana przez firmę „Sztuka” Kraków 1928 , Seria k, nr 28, wysłana z Urzędu Pocztowego (?) , w dniu 29 X 1929 roku do Francji. Widokówka jest ofrankowana parka poziomą znaczka Fi.210, zgodnie z taryfą.

Fot.10. Carte Postale (Kartka pocztowa) niesygnowana z opisem w języku duńskim fragmentu obrazu Jana Matejki „Kazanie Skargi” wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 29. 5. 1928 roku do Francji . Kartka jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi.210 o łącznym nominale 30 groszy zgodnie z taryfa. Znaczki są skasowane datownikiem mechanicznym (wirnikiem), z nakładką „Korzystajcie z uzdrowisk Polskich: informacje Warszawa, Szucha 8,tel. 408-74.” (kat. MyŚl. 28-103).

             Na zakończenie prezentujemy znaczki Fi.210 zdjęte z przesyłek listowych nadanych w: Urzędach Pocztowych: Królewska Huta oraz Warszawa 2.

Fot. 11 Znaczki z przesyłek wysłanych z Urzędów Pocztowych w: Królewska Huta w dniu 2.7.1925 roku oraz z Urzędu Pocztowego, Warszawa 2 w dniu 22 VIII 1925 roku.

           Przygotowaliśmy „przypomnienie” wykorzystując posiadany materiał filatelistyczny,

   i nie ukrywamy, że liczymy na pozyskanie kolejnych całości pocztowych czy kart

   pocztowych ofrankowanych znaczkiem z widokiem Wawelu, od kolekcjonerów

   cracovianów i Internautów śledzących klubową stronę internetową. Zachęcamy – jak

zawsze – do współpracy. Kraków jest niewyczerpaną studnią tematów, które można

ujmować w najprzeróżniejsze sposoby i tworzyć unikatowe kolekcje i zbiory.

                                                                                                                               Jerzy Duda

                                                                                                                  Administrator Piotr

Całości i całostki pocztowe /koperty firmowe, karty pocztowe i poza pocztowe/ jako źródło wiedzy o krakowskich firmach i zakładach rzemieślniczych.

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: czwartek, 05, czerwiec 2025 10:38

MAREK

Odsłony: 655

Całości i całostki pocztowe /koperty firmowe, karty pocztowe i poza pocztowe/    

jako źródło wiedzy o krakowskich firmach i zakładach rzemieślniczych.

           Przypominamy nasz cykl, który zrodził się w 2021 roku , zatytułowany Koperty firmowe   w badaniach nad historią krakowskich firm i zakładów rzemieślniczych. W 13. częściach (pierwsza część ukazała się na klubowej stronie internetowej 18 stycznia 2021 roku, ostatnia 9 listopada 2021 roku) zaprezentowano ponad 50 walorów na które składały się całości i całostki pochodzące z krakowskich firm poświadczające o istnieniu i adresie oraz prowadzonej korespondencji. W końcowym fragmencie tekstu części trzynastej zrobiliśmy dopisek o, bezapelacyjnym zakończeniu naszego cyklu o kopertach firmowych, prezentując również ciekawostkę w postaci   okolicznościowej widokówki „Kolektury Loterii Klasowej Dobrosławy Krzemińskiej”. Znalazły się na niej ,obrazek, okolicznościowe wierszyki , a co najważniejsze informacja dla adresata, że wygrał 10 000 zł ale na ¼ losu należy się 2000 zł (?). Mieliśmy nadzieję, że nasz cykl wzbudzi większe zainteresowanie tematyką i krakowska i gospodarczą i będzie zaczynem do uzupełnienia informacji zawartych w pracy Dawne zakłady rzemieślnicze i przemysłowe Krakowa .wydanej w 2000 roku. Praca przygotowana wspólnie przez byłe Muzeum Inżynierii Miejskiej wraz z Krakowskim Towarzystwem Ochrony Zabytków Techniki, zawiera zarys dziejów techniki

w Krakowie, wykaz zakładów rzemieślniczych i przemysłowych z lat 1860 – 1939 w układzie rodzajów przemysłu wraz z krótkimi dziejami wybranych zakładów oraz informacjami na temat ważniejszych kompleksów przemysłowych i komunikacyjnych. Publikacja była jedną z pierwszych w Krakowie o takim profilu, przygotowaną z myślą o pomocy przy podejmowaniu ważnych decyzji dotyczących opracowania zasad ochrony zabytków techniki i utworzeniu w Krakowie atrakcji turystycznej w postaci „ Krakowskiego Szlaku Techniki”. Szlak ten, pierwszy tego typu w Polsce, zainaugurowano 6 kwietnia 2006 roku. Szlak połączył 16 obiektów, budowli i kompleksów, powstałych na przełomie XIX i XX wieku.

             Pomimo niezbyt dużego zainteresowania Internautów naszym cyklem, postanowiliśmy, po trzech latach przerwy, wznowić go i kontynuować. Liczymy na pozyskanie, z różnych źródeł, kolejnych walorów świadczących o bogatej i różnorodne ofercie krakowskich firm, zakładów rzemieślniczych i handlowych. Na kolejnych fotografiach 1-5 prezentujemy walory pozyskane w ostatnim czasie. Na fot.1 – 3 prezentujemy koperty firmowe o standardowych wymiarach 158 x 126 mm będących w użyciu do początku lat pięćdziesiątych XX wieku.

Fot 1. Koperta firmowa „Fabryki wyrobów metalowych Braci Thorn (Jakóba i

         Isaka), która powstała ok. 1900 roku przy ul .Krasickiego 18 i produkowała

           m. in. guziki metalowe, klamerki, metalowe zatrzaski. Po 1945 roku stała się \          

           przedsiębiorstwem państwowym i produkowała, w pierwszym okresie guziki

          z godłem państwowym dla Wojska Polskiego. Koperta przesyłki, firmowej,

         zagranicznej wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków, w dniu 10.12. 1920 roku do

         Niemiec. Przesyłka jest ofrankowana trzema znaczkami w walucie markowej w tym

       dwoma Fi. 92 oraz Fi. 91.

Fot.2 Koperta firmowa z okienkiem „Łuszczarnie i Młyny Krakowskie H. Wasserberger i

         Ska, Spółka komandytowa w Krakowie” wysłana jako przesyłka listowa, polecona z

         erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem z Urzędu Pocztowego

         Kraków 1, w dniu 23.o1.1939 roku, do Warszawy. Przesyłka jest ofrankowana trzema

         znaczkami naklejonymi na stronie verso, znaczki Fi.296, 298 i 286 o łącznym

         nominale 85 groszy zgodnie z taryfa. Adresat otrzymał przesyłkę 24.01.1939 roku o

         czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.

Fot. 3 Koperta firmowa znanej w Krakowie przez prawie 100 lat firmy ogrodniczej „Emil

         Freege” zlokalizowanej przy ulicy Lubicz 36/38. Nieistniejącą dzisiaj firmę założył

         Karol Freege, kupując w 1870 roku „dwie morgi ziemi przy ulicy Lubicz” Na parceli

         wybudował szklarnie i dom i rozpoczął działalność ogrodniczą. Fachu uczył się w

         Niemczech i Wielkiej Brytanii. Po śmierci Karola firmę prowadziła wdowa, a później

         synowie Ludwik i Emil. Produkowano nasiona gospodarcze, roślin warzywnych,

         kwiatów, a nawet nasiona palm. Sprzedawano je w dwóch kramach w Sukiennicach.

          Życiorys Karola Freege znalazł się w Polskim Słowniku Biograficznym, a firma ma

         dość obszerną literaturę.

                         Koperta przesyłki listowej wysłanej z czasie drugiej wojny światowej z

         Urzędu Pocztowego Krakau (Kraków) w dniu 8.09.1940 roku do Przemyśla. Przesyłka

         jest   ofrankowana znaczkiem wydania przedrukowego o nominale 24 grosze

         (Fi. t. II, 22).

                       Na kolejnych fotografiach prezentujemy dwie koperty firmowe,          

           zawierające treści reklamowe, z interesującymi ilustracjami, w tym także na stronie

           verso, przypominające właścicieli o znanym nazwisku w Krakowie i firmie o bogatej

           ofercie handlowej. Poszukujących informacji o firmie, jej właścicielach i działalności

           odwołujemy do ciekawego artykułu zamieszczonego w „Krakowskim Roczniku

           Archiwalnym” nr 25, 2019 r. Artykuł autorstwa Iwony Kawalla-Lulewicz pod

           tytułem Wokół placu Szczepańskiego- przedsiębiorstwa handlowe na przełomie XIX

           i XX wieku jest na stronach 45-49.

Fot. 4 Koperta firmowa, ilustrowana o wymiarach 176 x 137 mm, „Towarzystwa dla handlu

           i przemysłu lekarskiego i pomocy szkolnej, Drobner”” z placu Szczepańskiego,

           wykorzystana do przesyłki listowej, zagranicznej , wysłana z Urzędu Pocztowego

           Kraków 1, w dniu 21 XI 1931 (?) roku do Niemiec. Przesyłka jest ofrankowana parka

           pozioma znaczków Fi.244 oraz Fi.243 o łącznym nominale 60 groszy.

Fot. 5 a, b Koperta firmowa o wymiarach 176 x 137 jak w fot.4 z wykazem firm m. in.

                 zajmujących się dystrybucją aparatów medycznych, literatury medycznej i

                 sprzedażą minerałów mają zastępstwo w firmie Drobner, podanych na stronie

                 recto (a) oraz rysunek mikroskopu w przekroju, podany na stronie verso (b).

                 Koperta została wykorzystana do przesyłki zawierającej druki, wysłana z Urzędu

                  Pocztowego Kraków 2, w dniu 10 IV 1936 roku do Niemiec. Przesyłka jest

                 ofrankowana parką pozioma znaczków Fi.280 o łącznym nominale 10 groszy.

                         Czynimy starania o pozyskiwanie nowych, ciekawych walorów zarówno

w postaci całości pocztowych jak i kart pocztowych, korespondencyjnych czy druków firmowych, pochodzących z obiegu pocztowego i należących do krakowskich firm, zakładów rzemieślniczych, zakładów produkcyjnych i handlowych mających swe siedziby na terenie Krakowa. Liczymy na współpracę z kolekcjonerami i odwiedzającymi klubową stronę internetowa. Będziemy wdzięczni za udostępnienie nam walorów do pokazania ich na stronie internetowej.

                                                                                                                                Jerzy Duda

                                                                                                                   Administrator Piotr

Całości i całostki pocztowe /koperty firmowe, karty pocztowe i poza pocztowe/ jako źródło wiedzy o krakowskich firmach i zakładach rzemieślniczych. /po raz drugi/

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: czwartek, 12, czerwiec 2025 10:08

MAREK

Odsłony: 642

Całości i całostki pocztowe /koperty firmowe, karty pocztowe i poza pocztowe/

jako źródło wiedzy o krakowskich firmach i zakładach rzemieślniczych.

/ po raz drugi/

            Dopisało nam szczęście bowiem udało się pozyskać, w krótkim czasie, cztery walory w postaci dwóch całości pocztowych (kopert firmowych z obiegu pocztowego )i dwóch kart korespondencyjnych używanych przez krakowskie firmy do korespondencji i przesyłania papierów firmowych .Koperty firmowe pochodzą z okresu drugiej wojny światowej (fot.1 i 2), a karty korespondencyjne pochodzą z roku 1937 i 1939 (fot.3 i 4).

Fot.1 Koperta firmowa służąca do przesłania papierów handlowych o wymiarach 156 x 126

         mm firmy J. Pacanowski – fabryka pudełek i litografii znajdująca się w Krakowie przy

         ulicy Grzegórzeckiej 19-21 wysłana z Urzędu Pocztowego Krakau (Kraków) w dniu

         5.3.1940 roku do ...Krakowa do firmy Iskra i Karmański. Przesyłka jest ofrankowana

         znaczkiem niemieckim z lat 1933-34 z portretem Paula Hindenburga z nadrukiem

         typograficznym „Deutsche PostOSTEN i nominałem 25 pf przedrukowanym na 50

         groszy (Fi. t. II, 9).

Fot. 2 Koperta firmowa do przesyłania papierów handlowych o wymiarach jak w fot.1, firmy

         „Kajet” z ulicy Gazowej 15 w Krakowie. Wysłana z Urzędu Pocztowego Krakau

           (Kraków) 1, w dniu 3.10.1942 roku, do Rzeszowa. Przesyłka jest ofrankowana

        znaczkiem z portretem A. Hitlera o nominale 16 groszy (Fi. t. II 76).

Fot.3 Karta korespondencyjna firmy Bernarda Steigbugela prowadzącego hurtownie

           papieru, materiałów piśmiennych, biurowych i szkolnych, a także fabrykę tacek

          tekturowych, serwetek, lampionów, masek i tp w Krakowie przy ulicy Szewskiej 3.

           Kartka została wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 2, w dniu 12 IX 1937 roku, do

           Krzeszowic. Kartka jest ofrankowana znaczkiem Fi. 296 o nominale 15 groszy.

Fot. 4a, b   Firmowa kartka korespondencyjna najsłynniejszej drukarni w Krakowie,

                   Władyslawa Ludwika Anczyca.(a).

                             W 1875 roku W.L. Anczyc zakupił drukarnię L. Gumplowicza znajdującą

                  się przy ul. Starowiślnej. Po roku pracy drukarnie przeniesiono do budynku

                   przy ulicy Kanoniczej. Drukarnie wyposażono w nowoczesny sprzęt i maszyny

                   oraz, zastosowano również trójbarwny druk offsetowy. Ok. 1900 roku drukarnie

                     przeniesiono, do specjalnie wybudowanego na ten cel budynku przy ulicy

                     Zwierzynieckiej 2. Firmowa kartka korespondencyjna została wysłana z

                     Urzędu Pocztowego Kraków 1(?), w dniu 19 VII 1939 roku, do Jastarni na

                     Helu. Ofrankowanie kartki stanowi znaczek o nominale 15 groszy Fi.334

                     (znaczek bez mieczy).  

                               Warto zwrócić uwagę na inny typ karty korespondencyjnej (b)

                     (z napisem dwujęzycznym), które były stosowane wcześnie i posiadały tytuł

                     „Drukarnia i Stereotypia W.L. Anczyca i Spółki w Krakowie „ bez informacji

                     adresowej i bankowej. Karta o bogatym wzorze graficznym została wysłana

                     z Urzędu Pocztowego Kraków (Krakau), w dniu 7 IV 1900 roku, do Lwowa.

                     Adresat otrzymał kartę 8 IV 1900 o czym świadczy odbitka datownika

                       odbiorczego. Ofrankowanie karty stanowi znaczek austriacki z podobizną

                       Franciszka Józefa o nominale 5 fenigów.

            Nasz powrót do cyklu, w którym prezentowano koperty firmowe krakowskich zakładów przemysłowych i rzemieślniczych, zbiegł się z setną rocznicą wydania przez Pocztę Polska pierwszego znaczka z motywem krakowskim, którym był znaczek z widokiem Wawelu w kolorze czerwonym oraz stulecie jego pocztowego wykorzystania.

             Znaczek wydany w 1925 roku (Fi.210) przy wielomilionowym nakładzie, był powszechnie wykorzystywany, a co ważniejsze, do dzisiaj są oferowane całości pocztowe ofrankowane tym znaczkiem lub jego wielokrotnością. Skoro był powszechnie wykorzystywany to należało się spodziewać, że przesyłki listowe, handlowe i reklamowe czyli korespondencja krakowskich firm, były frankowane wspomnianym znaczkiem. Przypuszczenia okazały się trafne, a efekty poszukiwań całości i to w naszych zbiorach, dały ciekawe rezultaty. Na fot.5-7 przypominamy całości pocztowe, które już były reprodukowane na naszej klubowej stronie internetowej w cyklu „Pocztowe wykorzystanie znaczka...” cz. 39 opublikowanej w czwartek 22 luty 2024 roku. To wyjątkowe przypadki łączenia w całościach pocztowych dwóch różnych cykli jakie zaproponowaliśmy w minionych latach.      

Fot. 5a,b Koperta firmowa krakowskiej firmy „Grafika”( inna koperta firmowa tej samej

               firmy była prezentowana na stronie internetowej 6 maja 2021 roku) , przesyłki

               listowej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze

               czarnym i odręcznie wpisanym numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków

               4 w dniu 24.8.1926 do Niemiec (a). Przesyłka jest ofrankowana 10. znaczkami

                 w tym trzema znaczkami Fi.210, sześcioznaczkowym blokiem znaczków Fi. 205

                 oraz Fi.209 naklejonym na stronie adresowej. Pozostałe znaczki znajdują się na

                stronie verso (b). Przesyłka dotarła do adresata poprzez Lipsk (datownik odbiorczy

                 26.8.1926), a do Monachium w dniu 28.8.1926 roku. W ofrankowaniu zwraca

                 uwagę sześcioznaczkowy blok Fi. 205 rzadko widziany na całościach pocztowych.

Fot. 6a,b Koperta firmowa, krakowskiej firmy „M. Finker i Spira”, przesyłki listowej,

               zagranicznej, poleconej z erką w postaci nalepki w kolorze czerwonym

               z wydrukowanym numerem, wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 7,

               w dniu 4 IV 1927 roku do Anglii(a) Przesyłka jest ofrankowana dwoma

               trzyznaczkowymi paskami pionowymi Fi.210 z tym, że jeden jest z marginesem

               prawym i liczbami rozrachunkowymi. Oba paski znajdują się na stronie verso (b).

               Łączna frankatura wynosi 90 groszy i jest zgodna z taryfą.

Fot. 7   Ilustrowana koperta firmowa, krakowskiej firmy „Multum” przesyłki listowej,

           zagranicznej wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 3 w dniu 8.6.1927 do Niemiec.

           Przesyłka jest ofrankowana dwoma parkami znaczków Fi.210 i Fi.207 o łącznej

           wartości 40 groszy.

           Zainteresowanym dziejami wybranych krakowskich firm i zakładów rzemieślniczych, szczególnie w okresie drugiej wojny światowej i okresie powojennym, proponujemy publikację autorstwa Anny Paciorek Uruchomienie i upaństwowienie przemysłu Krakowa oraz jego przeobrażenia w latach 1945-1949. „Prace monograficzne tom 130” Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Kraków 1991 rok.

                                                                                                                             Jerzy Duda

                                                                                                                Administrator Piotr

100. ROCZNICA WYDANIA PRZEZ POCZTĘ POLSKĄ PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: poniedziałek, 26, maj 2025 14:27

MAREK

Odsłony: 993

100. ROCZNICA WYDANIA PRZEZ POCZTĘ POLSKĄ

PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM

             5 maja 1925 roku, Poczta Niepodległej Polski wprowadziła do obiegu znaczek na którym znalazł się widok Wawelu. Wydany w kolorze czerwonymo nominale 15 groszy, jest pierwszym znaczkiem o motywie krakowskim wydanym przez Pocztę Polską (Fi.210).

           Znaczek (Fi.210)znalazł się w wydaniu zwyczajnym( różne rysunki), na które złożyło się pięć znaczków (w tym jeden z dwoma różnymi nominałami) , wprowadzone do obiegu Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 5.5.1925 oraz dnia 7.5. 1925 roku.

(Fi. 206, 207, 208, 209, 210) Są to znaczki z: widokiem pomnika króla Jana III Sobieskiego w Warszawie o nominale 2 grosze; widokiem Placu Zamkowego w Warszawie z kolumną Zygmunta III na pierwszym planie, w różnych kolorach i nominałach 3 i 10 groszy; widok Ratusza w Poznaniu o nominale 5 groszy oraz widok Wawelu o nominale 15 groszy.

           Wydanie to z roku 1925, kontynuowane w roku 1926 jest początkiem wydań Poczty Polskiej o tematyce „miejskiej” realizowane wzorem wielu krajów świata.

           Temat ujmowany jest w bardzo szerokim zakresie od prezentowania wedut, widoków fragmentów miasta, architektury cywilnej i militarnej, obiektów zabytkowych, także ich detali, do życia miejskiego w tym tradycyjnych obchodów i innych wydarzeń, a nawet pokazywania na znaczkach skutków wojen i kataklizmów. Na rozpowszechnienie miejskiej tematyki w wydaniach pocztowych miały niewątpliwie wyniki badań nad historią miast i znaczeniem ich w rozwoju cywilizacji. Podsumował je trafnie angielski filozof i historyk, Arnold J. Toynbee (1889-1975), który w pierwszej połowie XX wieku napisał, że cywilizacja europejska to „miasto plus demokracja”. Nie bez przyczyny słowo „cywilizacja   wywodzi się od „civitas” – co oznaczało dawniej właśnie miasto - i jest równoznaczne z miejskim sposobem życia. Miasto bowiem w swoich dziejach było zarówno miejscem ludzkiego bytowania jak i realizacji jego potrzeb społecznych , kulturowych, politycznych, a nawet metafizycznych. I to dzięki miastu życie człowieka wzniosło się na wysoki poziom bytowania, stając się miejscem zaspokojenia najbardziej wyrafinowanych potrzeb materialnych i duchowych w których   znacząca rolę odgrywa kultura.

               Przykładów wykorzystania tematyki miejskiej w emisjach Poczty Polskiej jest bardzo dużo z początkiem wyznaczonym wspomnianym wyżej wydaniem 1925 roku Różne rysunki (zabytki) i żaglowiec.. Kolejne emisje zawierające znaczki o tematyce miejskiej powstały w latach 1935 i 1936. Po II wojnie światowej Poczta Polska wprowadziła do obiegu w 1945 roku serię Zabytki Krakowa (Fi.362-366), Zabytki Gdańska (Fi..377-379) oraz Warszawa oskarża (Fi.380 – 385). Później pojawiają się kolejne znaczki z widokami obiektów zabytkowych w tym zamków oraz nowopowstałych rozwiązań komunikacyjnych np. trasa wschód –zachód w Warszawie (Fi.467) czy trasa W-Z (Fi. 495) i (Fi.592). Tematyka miejska pokazana jest na znaczkach wydanych na przesyłki lotnicze np. Fi.715-720 oraz na znaczkach wydanych z okazji 500 rocznicy powrotu Pomorza do Polski (Fi.732-736). W latach 1960/61 roku Poczta Polska wprowadził jedną z najciekawszych i - moim zdaniem - i jedyną wówczas   na świecie – o takim charakterze- serię znaczków pocztowych pt. Historyczne miasta polskie,  Fi 1044 – 1061 oraz 1084-1085). Rysunki 20 znaczków, wydanych w nakładzie ponad półtoramiliardowym, przedstawiają, w przeważającej większości, weduty słynnych polskich miast i wizerunki fragmentów miast utrwalonych w naszej historii, także najnowszej. W początkach lat siedemdziesiątych XX widoki miast znajdowały się na znaczkach wydawanych w serii turystyka np. Fi. 1769- 1776. Tematyka miejska była również na znaczkach przedstawiających widok zamków, zabytki architektury, a nawet z wykorzystaniem materiałów archiwalnych jak w przypadku serii Polskie miasta na starych rycinach z 1981 roku (Fi.2589 – 2591). Poczta Polska przypomniała ogólnopolską akcję odnowy zabytków Krakowa, prezentując na znaczkach widoki wybranych obiektów zabytkowych. W ramach jubileuszy miast polskich w tym Warszawy Gdańska, Poznania ukazywały się znaczki i bloki z najsłynniejszymi widokami tych miast. Co godne uwagi, w latach 2005 – 2010 pokazano na znaczkach stolice państw Unii Europejskiej. To tylko wybrane informacje o emisjach Poczty Polskiej o tematyce miejskiej.    

Poczta Polska wróciła do prezentacji wybranych fragmentów miast w 2002 roku serią Miasta polskie (Fi. 3805-3807), kontynuowanej do dzisiaj.

Tematyka miejska okazała się być na tyle integrująca w Unii Europejskiej, że od 1985 roku Komisja Europejska wybiera rok rocznie miasto lub miasta określane mianem Europejskiego Miasta Kultury, która to nazwa zmieniona została w 2005 roku, na Europejską Stolicę Kultury. Z okazji wyboru danego miasta czy miast poczty, emitowały interesujące walory dotyczące miasta, jego dziejów i dnia dzisiejszego. Tytuł, Europejska stolica Kultury, ma ogromne znaczenie prestiżowe, a wybrane miasto może w ciągu roku zaprezentować życie kulturalne miasta, regionu czy kraju. Inicjatorką i pomysłodawczynią organizowania konkursu i obchodów Europejskiego Miasta Kultury była grecka minister kultury, znana aktorka i piosenkarka, Melina Mercouri. (ur.1920 w Atenach – zm. w 1994 w Nowym Jorku) przy współpracy z Ministrem Kultury Francji, Jack Langiem. Pomysł okazał się znakomity i niezwykle atrakcyjny dla wielu państw, które czyniły wiele zabiegów w „walce” o status takiego miasta. Od 1985 roku do 2023 o ten zaszczytny tytuł ubiegało się setki miast z których ponad 60 stało się Europejskimi Stolicami Kultury. W ramach tej akcji status Europejskiej Stolicy Kultury otrzymały w Polsce dwa miasta, a mianowicie Kraków (2000) i Wrocław(2016).

O roli i znaczeniu znaczka pocztowego w reklamie miasta napisano szereg artykułów drukowanych w prasie filatelistycznej, regionalnej, a nawet w czasopiśmie Uniwersytetu Jagiellońskiego i na łamach czasopism kulturalnych. W czasopiśmie „Filatelista” drukowano m.in. artykuły o wydaniach zrealizowanych przez poczty państw w których miasto otrzymało tytuł Europejska stolica kultury czy Europejska stolica kultury.

Po dyskusji w gronie Kolegów Klubowych i kolekcjonerów autorzy strony internetowej postanowili w 2018 roku rozpocząć nowy, „krakowski cykl” dotyczący znaczka Fi.210. Polegał on na prezentacji walorów świadczących o pocztowym wykorzystaniu pierwszego znaczka o motywie krakowskim (Wawel) wraz ze stosownym opisem i niezbędnym komentarzem . Pomimo długiego czasu jaki upłynął od momentu wprowadzenia znaczka do obiegu pocztowego udało się pozyskiwać walory, i to coraz ciekawsze, zarówno w postaci całości pocztowych jak i znaczków zdjętych z przesyłek listowych z czytelnymi datownikami nadawczymi pozwalającymi zidentyfikować, zarówno urząd pocztowy jak i datę nadania przesyłki. Od czerwca 2018 roku do 2023 roku pozyskano ponad 100 walorów dotyczących także znaczka Fi.214 (Wawel w kolorze niebieskim) zaprezentowanych w 39 częściach cyklu. Cykl został zawieszony bezterminowo, a obecnie z racji setnej rocznicy wydania znaczka Fi.210, postaramy się kontynuować cykl, prezentując walory pozyskane w ciągu ostatnich dwóch lat. Rocznica przypomina również pierwsze pocztowe wykorzystanie tego znaczka.

Znaczek Fi.210 w kolorze czerwonym przedstawia widok Wawelu od północnego zachodu. Nakład znaczka wyniósł 257 020 420 sztuk, a wycofano go z obiegu pocztowego dnia 1.05.1933 roku, a więc był w obiegu osiem lat. Znaczek był zamawiany w drukarni 11 razy, a drukowano go w nakładach 20-30 milionów sztuk za każdym razem. Znaczek służył do frankowania krajowych przesyłek listowych i kartek pocztowych, a jego wielokrotność do frankowania przesyłek zagranicznych. Na kolejnych fotografiach 1- 6 przedstawiamy walory z wykorzystaniem znaczka Fi.210.

Fot.1 Koperta firmowa przesyłki listowej, zagranicznej, wysłanej z Urzędu Pocztowego

         Warszawa 2, w dniu 20 VI 1925 roku do Berlina. Przesyłka jest ofrankowana parką    

         pionową znaczka Fi.210, o łącznym nominale 30 groszy, zgodnie z taryfą.

Fot. 2 Karta pocztowa będąca zwrotnym poświadczeniem wypłaty z przekazu czekowego

           Banku Handlowego w Warszawie. Karta pocztowa jest ofrankowana dwoma

           pionowymi parkami znaczka Fi.210 skasowanymi datownikiem Urzędu Pocztowego

         Zadziele w dniu z.7.7.1925 roku. Zadziele to dawna wieś w powiecie żywieckim,

         prawie całkowicie zatopiona wodą Jeziora Żywieckiego.

Fot.3   Świąteczna kartka pocztowa (Wesołego Alleluja) wydana przez firmę Kartofot-Color ,

           wysłana z Urzędu Pocztowego Poznań 3, w dniu 5.4.1928 roku do Kielc. Kartka

           ofrankowana zgodnie z taryfą, znaczkiem o nominale 15 groszy (Fi.210).

Fot. 4 a,b Widokówka wydana przez Salon Malarzy Polskich w Krakowie przedstawiająca

               Kościół N. Panny Marii namalowany przez St. Tondosa i W. Kossaka (a) wysłana z

                 Urzędu Pocztowego Kraków 1, w dniu 14.1. 1928 roku do Szwecji. Widokówka

                 jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi.210 o łącznym nominale 30 groszy,

                 zgodnie z taryfą (b). Widokówki tego rodzaju przedstawiające miejsca

                 w Krakowie, za razem ofrankowane znaczkiem Fi.210 uznajemy za najcenniejsze.

Fot. 5 Widokówka wydana nakładem Polskiego Towarzystwa Księgarni Kolejowych

         „Ruch” Sp. akc. z widokiem ogólnym Bydgoszczy z wykorzystaniem fotografii

           Bułhaka, drukowana w drukarni św. Wojciecha, Fotograwiura w Poznaniu, została

           Wysłana z Urzędu Pocztowego Bydgoszcz 1, w dniu 21.6.1928 roku do Myślenic.

           Widokówka jest ofrankowana znaczkiem Fi.210, zgodnie z taryfą.      

Fot. 6   Koperta o wymiarach 174 x 113 mm przesyłki listowej, prywatnej, poleconej,

             zagranicznej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze czerwonym z odręcznie

             wpisanym numerem wysłanej z Urzędu Pocztowego Nisko, w dniu 28.3. 1926 roku,

           do USA. Przesyłka jest ofrankowana czteroznaczkowym paskiem poziomym Fi.219 o

             łącznym nominale 60 groszy, zgodnie z taryfą. Przesyłka dotarła do Banku 13.4. 1926

             roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.

                                                                                                                              Jerzy Duda

                                                                                                                     Administrator Piotr