CZY KRAKÓW MA POŻYTEK Z KLUBU FILATELISTYCZNEGO „CRACOVIANA”? Cz.1

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 31, październik 2020 11:04

JERZY DUDA

Prezes OKF „Cracoviana”

CZY KRAKÓW MA POŻYTEK

Z KLUBU FILATELISTYCZNEGO „CRACOVIANA”?

Cz.1

Pod pojęciem cracoviana rozumie się;„dokumenty, rękopisy, druki itp. o Krakowie, dotyczące Krakowa”. Dla kolekcjonerów czyli bibliofilów, numizmatyków, kartofilów,

były to wydawnictwa, w tym książki, przewodniki, czasopisma, plany, druki ulotne, również archiwalia, ale także monety i medale oraz widokówki. Temat „Kraków” i „cracoviana”

nie mógł ujść uwadze filatelistów, dlatego na początku 1969 roku powstała inicjatywa utworzenia Klubu Zainteresowań „Cracoviana”, a wraz z nim zainteresowanie członków znakami pocztowymi i współpocztowymi w tym także całostkami i „całościami pocztowymi”.

Za datę powstania przyjęto dzień zatwierdzenia regulaminu Klubu przez Zarząd Okręgu Krakowskiego Polskiego Związku Filatelistów. Inicjatorem powołania klubu był Andrzej Lipski. Zebranie konstytucyjne odbyło się dnia 16 czerwca 1969 roku na którym wybrano zarząd Klubu. Członkami zarządu zostali znani krakowscy filateliści, wspomniany już Andrzej Lipski, Janusz Adamczyk i Tadeusz Broda. Klub powstał w okresie wzrostu zainteresowania kolekcjonerów znaczków filatelistyką tematyczną, a także zbiorami regionalnymi. Zbiór regionalny miał z definicji „przedstawiać całą działalność poczty danego regionu, która to działalność znajdowała swe odbicie w filatelistyce”. Widziano w tych zbiorach społeczną misję „umożliwiającą lepsze poznania regionu od strony zachodzących przemian społeczno-politycznych, historii, geografii i zabytków”. Klub przez wiele lat wydawał Biuletyn odbijany na dostępnym wówczas powielaczu.

Jednym z pierwszych, który opracował zbiór regionalny dotyczący Krakowa był założyciel klubu „Cracoviana” Andrzej Lipski. Jego zbiór przygotowany w końcu lat sześćdziesiątych XX wieku składał się ze 147 znaczków pocztowych, 11 całostek pocztowych, 75 kart pocztowych, 336 krakowskich ostemplowań pocztowych (z szeregiem odmian). Szczegółowy wykaz walorów z opisami ukazał się w odcinkach w Biuletynie Klubu Cracoviana, a następnie drukiem w książce Krakowski ruch filatelistyczny 1893 – 1968 wydanej w 1968 roku. W tym samym opracowaniu znalazły się również artykuły; Henryka Brancewicza Kraków na znaczkach pocztowych oraz Józefa Machowskiego Poczta

w podwawelskim grodzie.

Idea zbioru regionalnego opartego na kolekcjonowaniu znaczków i znaków pocztowych ujętych i opisanych w dostępnych katalogach była do przyjęcia jedynie przez niektórych członków Klubu. Przez innych była krytykowana uznawana za mało interesującą, gubiącą przewodnią myśl zbioru regionalnego i dająca w efekcie zbiory mało ciekawe. Sprawy „zawartości” zbioru i formy jego prezentacji na pokazach i wystawach stały się przedmiotem dyskusji wewnątrz klubowej. Dyskusje zapoczątkował jeden ze współorganizatorów Klubu, Janusz Adamczyk, wieloletni sekretarz, później prezes Klubu, obecnie jego Honorowy Prezes.

W Biuletynie Klubu Cracoviana w 1970 roku opublikował artykuł Co mieści się

w temacie „ Kraków”? Autor przewrotnie rozpoczął artykuł od odpowiedzi na pytanie Co znajduje się poza tematem ”Kraków ”. Stwierdził, że miejsce projektowania, produkcji oraz osoba projektanta znaczka względnie całostki nie mogą stanowić o przynależności do zbioru. A zatem wyłączył ze zbioru o tematyce krakowskiej tzw. Wydanie Krakowskie

i „prowizoria groszowe”. Dyskusyjne dla autora były sprawy związane z zaliczeniem znaczków na których przedstawiano portrety osób i rocznice ich dotyczące, które w Krakowie były; urodzone, przebywające czasowo, pracujące i działające. Wątpliwości autora budziło zaliczanie do zbioru „Kraków” znaczków, kartek, stempli pocztowych na których przedstawiano place, ulice, budowle noszące od naszego miasta nazwę „krakowskie”. Wyjaśnienia wymagały, według autora, sprawy „erek” oraz cenzur wojskowych, a także listów ze zwykłymi datownikami Krakowa, których daty nawiązują do ważnych wydarzeń historycznych. Autor, zajmujący się już wówczas opracowaniem historii poczty w Krakowie proponował natomiast rozszerzenie zbioru „Kraków” o m.in. Pocztę peronową, zeszyciki ze znaczkami wydane przez Okręgową Dyrekcję Krakowską, listy ambulansowe z Krakowa i do Krakowa, frankatury mechaniczne, listy przedfilatelistyczne. W zakończeniu artykułu autor, stwierdził, że jest pożądane rozszerzenie zbioru „Kraków” przez specjalizowanie znaczków, kart i kopert należących do tematu. W tym sensie wskazane jest włączenie do zbiorów prób, odmian, błędów i makulatury. Do zbioru należy włączać poza tym karty pocztowe i listy, które różnią się od siebie datą sygnatury oraz ilością druku.

Miłośnicy Krakowa, a zarazem kolekcjonerzy znaków pocztowych należący do Klubu Zainteresowań „Cracoviana” podejmowali różne inicjatywy propagujące filatelistykę, budowali zbiory zgodnie ze swoimi zainteresowaniami oraz możliwościami. Do końca lat osiemdziesiątych XX wieku, pomimo problemów organizacyjnych i niewielkiej liczby członków Klubu potwierdzono w sprawozdaniach z działalności istnienie 19 zbiorów,

z których część była gotowa do ekspozycji na pokazach i wystawach, a część była w trakcie opracowywania. Do zbiorów tematycznych związanych z Krakowem zaliczono:

Historia poczty w Krakowie – 2 zbiory

Pocztowe znaki polecenia w Krakowie

Stemple pocztowe Krakowa do 1945 roku

Stemple z motywami krakowskimi

Frankatury mechaniczne Krakowa

Kraków w filatelistyce polskiej

Wydanie z okazji wyzwolenia Krakowa 1945 rok

Kraków światowe dziedzictwo kultury

Kraków kolebka kultury

Malarstwo i sztuka w zbiorach Krakowa

Architektura, sztuka i ludzie związani z Krakowem

Architektura Krakowa

Wawel – Zamek Królewski

Wawelskie wzgórze

Ołtarz Wita Stwosza.

Autorami zbiorów eksponowanych na wystawach w kraju i za granicą byli m. in. Andrzej Lipski, Janusz Adamczyk, Edward Knapczyk, Jan Malik. Zainteresowanie kolekcjonerów znaczków tematyką związaną z Krakowem wzrosło od 1983 roku, po zawieszeniu w dniu 31grudnia 1982 roku stanu wojennego w Polsce. Na wzrost zainteresowania filatelistów tematem „Kraków” wpłynęła głównie decyzja UNESCO

o wpisaniu w 1978 roku zabytkowego zespołu architektonicznego – historycznego Krakowa na listę najcenniejszych obiektów świata stanowiących dziedzictwo ludzkości. Skutkowało to powołaniem w Krakowie szeregu organizacji w tym Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa oraz włączeniem się Ministerstwa Łączności do popularyzacji idei odnowy Krakowa. Podjęte zostały decyzje o wydawaniu corocznie od 1983 roku do 1990 roku dwóch znaczków i dwóch kartek pocztowych oraz co trzy lata koperty

z wydrukowanym znakiem opłaty. Wydawnictwa te opracowane zostały przez Lucjana Piekarza według planu tematycznego po konsultacji z prof. Wiktorem Zinem. Przewidziano pokazywanie na znaczkach głównych zabytków starej architektury Krakowa, a na kartkach fragmentów i detali zabytkowych kamienic miasta. Na ilustracjach kartek i kopert przewidziano prezentację rysunków zabytkowych i innych cennych elementów architektury

i sztuki. Natomiast na stemplach pierwszego dnia obiegu – herby Krakowa z różnych epok historycznych.

Kraków będąc miejscem szczególnie doniosłych wydarzeń historycznych dla Polski

i Polaków był wykorzystywany jako miejsce organizowania imprez mających na celu przypominania tych wydarzeń. Obchody rocznicowe i jubileuszowe zyskiwały często oprawę filatelistyczną poprzez organizowanie pokazów i wystaw filatelistycznych o różnym stopniu od lokalnych do ogólnopolskich. Zbiory dotyczące Krakowa pojawiały się często na wystawach filatelistycznych organizowanych z różnych okazji i w różnych miejscach.

Do najważniejszych, organizowanych czy współorganizowanych przez Klub „Cracoviana” , zaliczają się wystawy m.in.: w 1989 roku z okazji 75. rocznicy wymarszu

z Krakowa Drużyn Strzelca; w 1991 roku „Dzieje poczty w Krakowie” zorganizowana

w 1991 roku w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa w ramach imprez towarzyszących sympozjum KBWE (Komisja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskie);w 1994 roku

z okazji 80 rocznicy Wymarszu z Krakowa I. Kadrowej Kompanii Strzelca; w tym samym roku „Kraków 94” z okazji 200 rocznicy Insurekcji Kościuszkowskiej; w 1995 roku „Nauka, kultura, sztuka” w ramach Festiwalu „Dni Krakowa”; w 1998 roku Salon Filatelistyczny

w ramach obchodów 80. rocznicy pierwszej na świecie regularnej poczty lotniczej Wiedeń-Kraków-Lwów-Kijów; w tym samym roku Krajową Wystawę Filatelistyczną z okazji 20 rocznicy pontyfikatu papieża Jana Pawła II i 440 rocznicy Poczty Polskiej;, w 1999 roku wystawę „Kraków 99” –Jan Paweł II w Krakowie. Podkreślić należy owocną współpracę Klubu Zainteresowń „Cracoviana” z Okręgiem Poczty w Krakowie, a także Muzeum Historycznym miasta Krakowa.

Trzeba pamiętać, że Klub Zainteresowań „Cracoviana” powstał w okresie nadzwyczaj korzystnym dla filatelistyki krakowskiej. Kraków w latach 1967 – 1969 nosił nazwę „filatelistycznej stolicy Polski”. Kraków jest kolebką filatelistyki polskiej i z racji tego

w mieście odbyły się ogólnopolskie obchody 75. rocznicy polskiego ruchu filatelistycznego.

Z roku na rok rosła liczba zbieraczy abonamentowych oraz kolekcjonerów znaczków pocztowych, a także różnego rodzaju imprez z udziałem filatelistów. Zarząd Okręgu Krakowskiego Polskiego Związku Filatelistów dysponował, jako pierwszy w kraju, własnym Domem Filatelisty zlokalizowanym w kultowym miejscu Krakowa czyli przy ulicy Floriańskiej.

Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku sytuacja krakowskiej filatelistyki zaczęła się zmieniać na gorsze. Okręg Krakowski PZF utracił w 1992 roku swoją siedzibę, a liczba członków związku gwałtownie malała. Klub „Cracoviana” stał się jedynym miejscem spotkań krakowskich filatelistów, dzięki pozyskaniu za sprawą prezesa Janusza Adamczyka, lokalu zarówno na klubowe spotkania jak i spotkania wymienne. Członkowie Klubu reprezentowali krakowską filatelistykę na wielu światowych i międzynarodowych wystawach filatelistycznych uzyskując wysokie miejsca. W 1999 roku Klub obchodził jubileusz 30- lecia upamiętniony wydaniem broszury „Jubileuszowy album Klubu Cracoviana 1969 – 1999”

Z końcem wieku XX Kraków znalazł się wśród miast, którym Komisja Europejska nadała miano „Europejskiego Miasta Kultury 2000”. Było to wydarzenie na skalę europejską,

a zarazem wielkie święto promocyjne miasta. Obchody tego święta wymagały specjalnej oprawy kulturalnej. Janusz Adamczyk, prezes Klubu, podjął starania na rzecz wydania przez Pocztę Polską czegoś rzeczywiście unikatowego. Zaproponował wydanie bloczka przedstawiającego panoramę Krakowa zamieszczoną w dziele „Liber cronicarum”, znanym

u nas jako „Kronika Świata” autorstwa Hartmana Schedla, wydanym w Norymberdze

w 1493 roku. Wykonania rytu bloczka podjął się najbardziej utytułowany rytownik Polski, światowej sławy grawer Czesłąw Słania. 26 kwietnia 2000 roku odbyła się w Urzędzie Miasta Krakowa uroczysta promocja bloczka z udziałem Prezydenta Miasta Krakowa i Dyrektora Generalnego Poczty Polskiej. Kraków zyskał w 2000 roku walor (blok cięty i ząbkowany) o wybitnej wartości artystycznej, który z powodzeniem został włączony do grupy tzw. „ambasadorów miasta Krakowa”. Był to spektakularny sukces Klubu Zainteresowań „Cracoviana” u progu XXI wieku.

Koniec części 1.

c.d.n