Najbardziej kulturalne miasta Europy w znaczkowym zwierciadle (fragment artykułu J. Dudy – „Filatelista” nr 12/2010)

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 18, styczeń 2016 08:56

                A. Toynbee, angielski filozof i historyk, w pierwszej połowie XX wieku twierdził, że cywilizacja europejska to „miasto plus demokracja”. Nie bez przyczyny słowo „cywilizacja   wywodzi się od „civitas” – co oznaczało dawniej właśnie miasto - i jest równoznaczne z miejskim sposobem życia. Miasto bowiem w swoich dziejach było zarówno miejscem ludzkiego bytowania jak i realizacji jego potrzeb społecznych, kulturowych, politycznych, a nawet metafizycznych. I to dzięki miastu życie człowieka wzniosło się na wysoki poziom bytowania, stając się miejscem zaspokojenia najbardziej wyrafinowanych potrzeb materialnych i duchowych w których   znacząca rolę odgrywa kultura.

            Od 1985 roku Komisja Europejska wybierała rok rocznie miasto lub miasta określane mianem Europejskiego Miasta Kultury, która to nazwa zmieniona została w 2005 roku na Europejską Stolicę Kultury. Inicjatorką i pomysłodawczynią organizacji obchodów Europejskiego Miasta Kultury była grecka minister kultury, znana aktorka i piosenkarka, oraz polityk Melina Mercouri. (ur.1920 w Atenach – zm. w 1994 w Nowym Jorku) przy współpracy z Ministrem kultury Francji Jack Langiem.

Melina Mercouri, jako aktorka i piosenkarka wystąpiła w wielu filmach, a piosenka „Dzieci Pireusu” śpiewana przez nią w filmie „Nigdy w niedzielę” z 1960 roku, stała się, na długi czas, światowym przebojem. Jej podobiznę i aktorskie wcielenia znalazły się na znaczkach wydanych przez pocztę Grecji w 2005 roku. Pomysł obu ministrów okazał się znakomity i niezwykle atrakcyjny dla wielu miast. Od 1985 roku do 2010 o ten zaszczytny tytuł ubiegało się dziesiątki miast z których 39 stało się Europejskimi Stolicami Kultury.

Jedynym, jak dotychczas, polskim miastem, które otrzymało ten zaszczytny tytuł ,i to w roku jubileuszowym 2000, był Kraków. Był to chwalebny początek, który będzie miał swoją kontynuację, bowiem zgodnie w wcześniejszymi ustaleniami Komisji Europejskiej, w 2016 roku   Europejskimi Stolicami Kultury wybrane zostaną miasta z Polski i Hiszpanii.

            Rok 2010 jest ważnym z tego powodu, że podejmowane są pierwsze decyzje w sprawie wyboru takich właśnie miast spośród zgłoszonych i zakwalifikowanych w kolejnych odsłonach konkursu. Procedura wyboru miast jest długa i dość złożona bowiem jest to procedurą konkursową o określonych warunkach zawierających m. innymi opis miasta, strategię rozwoju społecznego, a przede wszystkim wstępny program kulturalny na 2016 rok. Do konkursu, ze strony polskiej zgłosiło się 11 miast w tym; Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Łódź, Lublin, Poznań, Szczecin, Toruń i Wrocław. W najbliższym czasie odbędą się prezentacje miast przed zespołem niezależnych, międzynarodowych ekspertów, którzy będą oceniali przygotowane przez miasta programy i projekty ich rozwoju kulturalnego i społecznego w kontekście różnorodności i bogactwa kultur europejskich.

            Dotychczas każde miasto, które dostąpiło zaszczytu bycia Europejskim Miastem Kultury czy Europejską Stolicą Kultury było traktowane w sposób szczególny przez narodowe poczty z których zdecydowana większość emitowała z tej okazji różnego rodzaju walory filatelistyczne. W ciągu ćwierćwiecza nazbierało się już tego sporo i może, według mnie, stanowić początek ciekawego zbioru filatelistycznego, którego tematem wiodącym może być „miasta w filatelistyce”...

Pierwszym miastem, któremu przyznano tytuł Europejskie Miasto Kultury, były Ateny. Stało się zapewne tak, ze względu na osobowość i zasługi Meliny Mercouri. Poczta Grecji wydała 7 października 1985 roku czteroznaczkową serię (Mi. 1594 – 1597) oraz FDC. Na znaczkach zaprezentowano reprodukcję reliefu z kolumny znajdującej się na Agorze, fragment mozaiki podłogowej z łaźni w Isthmii, fragment fresku przedstawiającego anioła z kościoła w Pentelikonie, miejscowości znanej w starożytności z kamieniołomów i wydobywanego z nich marmuru, oraz widok budynku uniwersytetu Capodistriana w Atenach fundowanego w 1837 roku.

W kolejnych dwóch latach to znaczy w roku 1986 i 1987 Europejskimi Miastami Kultury były odpowiedni Florencja i Amsterdam. W obu przypadkach, katalogi znaczków, nie rejestrują znaczków pocztowych wydanych przez poczty Włoch i Holandii, upamiętniających te nominacje. Jak sądzę, nie było jeszcze określonych procedur konkursowych opracowanych przez Komisję Europejską co do wyboru miast z odpowiednio długim wyprzedzeniem i stąd brak możliwości włączenia sprawy do cyklu emisyjnego znaczków. Procedura przyznawania tytułu Europejskiego Miasta Kultury, określająca 6 letni cykl prac powstała w 2006 roku (decyzja 1622/2006/WE).

W 1988 roku miastem kultury był Berlin , jeszcze wtedy Zachodni. Na znaczku wydanym już 14 stycznia pojawił się symbol miasta , którym jest niedźwiedź... Wizerunek niedźwiedzia znajduje się w herbie miasta, na różnych pamiątkach. O popularności niedźwiedzia świadczy fakt, że ma kilka pomników, a w berlińskim zoo jest najczęściej odwiedzanym zwierzakiem.

W następnym roku 1989, roku wielkich przemian politycznych w Europie, bezkrwawych rewolucji zapoczątkowanych w Polsce przypieczętowanych zburzeniem muru berlińskiego, Europejskim Miastem Kultury wybrany został Paryż. Francuzi obchodzili w tym roku również 200 lecie Rewolucji Francuskiej i wiele wydań poczty odnosiło się do tego wydarzenia. Natomiast i w tym przypadku, podobnie jak w latach 1986, 1987, katalogi znaczków nie rejestrują specjalnej emisji znaczków przez Pocztę Francji dotyczącej przyznania Paryżowi tytułu EMK. Sądzę jednak, że wydana 21 kwietnia seria znaczków przedstawiająca najbardziej znane budowle Paryża (Mi. 2710 – 2714) znakomicie spełniała role promocyjną chociaż nie odnotowano jej wydania z okazji przyznania Paryżowi tego tytułu.

Kolejnym „miastem kulturalnym” stał się Glasgow. Poczta Wielkiej Brytanii wydała 6 marca dwa znaczki przedstawiające widoki; budynku Szkoły Artystycznej utworzonej przez Charlesa Rennie Mackintosha ( 1868 – 1928) oraz budynku fabryki tkaniny artystycznej Wiliama Leipera (1839 – 1916) z dopiskiem, że wydane są z okazji przyznania miastu tytułu EMK.(Mi. 1263 – 1264). Równocześnie, w tym samym dniu, wydano dwa inne znaczki z serii Europa, na których pokazano frontony obiektów związanych z filatelistyką w Londynie i Edynburgu. Wydane FDC zawiera oba zestawy znaczków.

W 1991 roku świętowanie z okazji bycia Europejskim Miastem Kultury przypadło Dublinowi. Z tej okazji Poczta Irlandii wydała czteroznaczkowa serię wprowadzoną do obiegu dnia 11 kwietnia (Mi. 755- 758). Dosyć tradycyjnie pokazano na znaczkach widoki słynnych budowli to znaczy ratusz, katedrę św. Patryka i budynek celny oraz nietypowo scena z opery Traviatta w wykonaniu aktorów dublińskiego stowarzyszenia operowego. Napis na znaczku wyjaśnia iż jest on wydany z okazji 50 rocznicy działalności tej sceny.

Jerzy DUDA