Całości i całostki pocztowe /koperty firmowe, karty pocztowe i poza pocztowe/
jako źródło wiedzy o krakowskich firmach i zakładach rzemieślniczych.
Przypominamy nasz cykl, który zrodził się w 2021 roku , zatytułowany Koperty firmowe w badaniach nad historią krakowskich firm i zakładów rzemieślniczych. W 13. częściach (pierwsza część ukazała się na klubowej stronie internetowej 18 stycznia 2021 roku, ostatnia 9 listopada 2021 roku) zaprezentowano ponad 50 walorów na które składały się całości i całostki pochodzące z krakowskich firm poświadczające o istnieniu i adresie oraz prowadzonej korespondencji. W końcowym fragmencie tekstu części trzynastej zrobiliśmy dopisek o, bezapelacyjnym zakończeniu naszego cyklu o kopertach firmowych, prezentując również ciekawostkę w postaci okolicznościowej widokówki „Kolektury Loterii Klasowej Dobrosławy Krzemińskiej”. Znalazły się na niej ,obrazek, okolicznościowe wierszyki , a co najważniejsze informacja dla adresata, że wygrał 10 000 zł ale na ¼ losu należy się 2000 zł (?). Mieliśmy nadzieję, że nasz cykl wzbudzi większe zainteresowanie tematyką i krakowska i gospodarczą i będzie zaczynem do uzupełnienia informacji zawartych w pracy Dawne zakłady rzemieślnicze i przemysłowe Krakowa .wydanej w 2000 roku. Praca przygotowana wspólnie przez byłe Muzeum Inżynierii Miejskiej wraz z Krakowskim Towarzystwem Ochrony Zabytków Techniki, zawiera zarys dziejów techniki
w Krakowie, wykaz zakładów rzemieślniczych i przemysłowych z lat 1860 – 1939 w układzie rodzajów przemysłu wraz z krótkimi dziejami wybranych zakładów oraz informacjami na temat ważniejszych kompleksów przemysłowych i komunikacyjnych. Publikacja była jedną z pierwszych w Krakowie o takim profilu, przygotowaną z myślą o pomocy przy podejmowaniu ważnych decyzji dotyczących opracowania zasad ochrony zabytków techniki i utworzeniu w Krakowie atrakcji turystycznej w postaci „ Krakowskiego Szlaku Techniki”. Szlak ten, pierwszy tego typu w Polsce, zainaugurowano 6 kwietnia 2006 roku. Szlak połączył 16 obiektów, budowli i kompleksów, powstałych na przełomie XIX i XX wieku.
Pomimo niezbyt dużego zainteresowania Internautów naszym cyklem, postanowiliśmy, po trzech latach przerwy, wznowić go i kontynuować. Liczymy na pozyskanie, z różnych źródeł, kolejnych walorów świadczących o bogatej i różnorodne ofercie krakowskich firm, zakładów rzemieślniczych i handlowych. Na kolejnych fotografiach 1-5 prezentujemy walory pozyskane w ostatnim czasie. Na fot.1 – 3 prezentujemy koperty firmowe o standardowych wymiarach 158 x 126 mm będących w użyciu do początku lat pięćdziesiątych XX wieku.
Fot 1. Koperta firmowa „Fabryki wyrobów metalowych Braci Thorn (Jakóba i
Isaka), która powstała ok. 1900 roku przy ul .Krasickiego 18 i produkowała
m. in. guziki metalowe, klamerki, metalowe zatrzaski. Po 1945 roku stała się \
przedsiębiorstwem państwowym i produkowała, w pierwszym okresie guziki
z godłem państwowym dla Wojska Polskiego. Koperta przesyłki, firmowej,
zagranicznej wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków, w dniu 10.12. 1920 roku do
Niemiec. Przesyłka jest ofrankowana trzema znaczkami w walucie markowej w tym
dwoma Fi. 92 oraz Fi. 91.
Fot.2 Koperta firmowa z okienkiem „Łuszczarnie i Młyny Krakowskie H. Wasserberger i
Ska, Spółka komandytowa w Krakowie” wysłana jako przesyłka listowa, polecona z
erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem z Urzędu Pocztowego
Kraków 1, w dniu 23.o1.1939 roku, do Warszawy. Przesyłka jest ofrankowana trzema
znaczkami naklejonymi na stronie verso, znaczki Fi.296, 298 i 286 o łącznym
nominale 85 groszy zgodnie z taryfa. Adresat otrzymał przesyłkę 24.01.1939 roku o
czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.
Fot. 3 Koperta firmowa znanej w Krakowie przez prawie 100 lat firmy ogrodniczej „Emil
Freege” zlokalizowanej przy ulicy Lubicz 36/38. Nieistniejącą dzisiaj firmę założył
Karol Freege, kupując w 1870 roku „dwie morgi ziemi przy ulicy Lubicz” Na parceli
wybudował szklarnie i dom i rozpoczął działalność ogrodniczą. Fachu uczył się w
Niemczech i Wielkiej Brytanii. Po śmierci Karola firmę prowadziła wdowa, a później
synowie Ludwik i Emil. Produkowano nasiona gospodarcze, roślin warzywnych,
kwiatów, a nawet nasiona palm. Sprzedawano je w dwóch kramach w Sukiennicach.
Życiorys Karola Freege znalazł się w Polskim Słowniku Biograficznym, a firma ma
dość obszerną literaturę.
Koperta przesyłki listowej wysłanej z czasie drugiej wojny światowej z
Urzędu Pocztowego Krakau (Kraków) w dniu 8.09.1940 roku do Przemyśla. Przesyłka
jest ofrankowana znaczkiem wydania przedrukowego o nominale 24 grosze
(Fi. t. II, 22).
Na kolejnych fotografiach prezentujemy dwie koperty firmowe,
zawierające treści reklamowe, z interesującymi ilustracjami, w tym także na stronie
verso, przypominające właścicieli o znanym nazwisku w Krakowie i firmie o bogatej
ofercie handlowej. Poszukujących informacji o firmie, jej właścicielach i działalności
odwołujemy do ciekawego artykułu zamieszczonego w „Krakowskim Roczniku
Archiwalnym” nr 25, 2019 r. Artykuł autorstwa Iwony Kawalla-Lulewicz pod
tytułem Wokół placu Szczepańskiego- przedsiębiorstwa handlowe na przełomie XIX
i XX wieku jest na stronach 45-49.
Fot. 4 Koperta firmowa, ilustrowana o wymiarach 176 x 137 mm, „Towarzystwa dla handlu
i przemysłu lekarskiego i pomocy szkolnej, Drobner”” z placu Szczepańskiego,
wykorzystana do przesyłki listowej, zagranicznej , wysłana z Urzędu Pocztowego
Kraków 1, w dniu 21 XI 1931 (?) roku do Niemiec. Przesyłka jest ofrankowana parka
pozioma znaczków Fi.244 oraz Fi.243 o łącznym nominale 60 groszy.
Fot. 5 a, b Koperta firmowa o wymiarach 176 x 137 jak w fot.4 z wykazem firm m. in.
zajmujących się dystrybucją aparatów medycznych, literatury medycznej i
sprzedażą minerałów mają zastępstwo w firmie Drobner, podanych na stronie
recto (a) oraz rysunek mikroskopu w przekroju, podany na stronie verso (b).
Koperta została wykorzystana do przesyłki zawierającej druki, wysłana z Urzędu
Pocztowego Kraków 2, w dniu 10 IV 1936 roku do Niemiec. Przesyłka jest
ofrankowana parką pozioma znaczków Fi.280 o łącznym nominale 10 groszy.
Czynimy starania o pozyskiwanie nowych, ciekawych walorów zarówno
w postaci całości pocztowych jak i kart pocztowych, korespondencyjnych czy druków firmowych, pochodzących z obiegu pocztowego i należących do krakowskich firm, zakładów rzemieślniczych, zakładów produkcyjnych i handlowych mających swe siedziby na terenie Krakowa. Liczymy na współpracę z kolekcjonerami i odwiedzającymi klubową stronę internetowa. Będziemy wdzięczni za udostępnienie nam walorów do pokazania ich na stronie internetowej.
Jerzy Duda
Administrator Piotr