O WYJĄTKOWYM ZBIORZE CAŁOŚCI
Część 5.
Polski Związek Filatelistów liczył w 1957 roku ponad 20 000 członków. Oczywiście zbieraczy znaczków wydawanych przez Pocztę Polską było znacznie więcej. Udostępnianie znaczków poprzez abonament, prowadzony wpierw przez Pocztę Polską , a następnie przejęty przez Centralny Zarząd Upowszechnienia Prasy i Książki „Ruch”, reklama oraz prowadzenie ożywionej działalności wydawniczej, wpływało na systematyczne zwiększanie liczby zbieraczy znaczków pocztowych. A takie okazje jak; obchody jubileuszu 400 lat Poczty w Polskiej w 1958 roku, czy światowa wystawa z okazji 100 rocznicy wydania pierwszego znaczka polskiego zorganizowana w 1960 roku, miały dodatkowy i znaczący wpływ na zwiększenie zainteresowania znaczkami. Wprawdzie z upływem lat, Poczta Polska wydawała coraz mniej znaczków produkowanych w technice stalorytu, takich małych dzieł sztuki, a coraz częściej w technice rotograwiury, i w offsecie, ale, jak się okazało, zainteresowanie znaczkami pocztowymi systematycznie rosło.
Koledzy Klubowi zwracali nam uwagę na dwie sprawy, a mianowicie na wykorzystywanie serii znaczków do wydawania tzw. folderów oraz - z nutą krytyki - na zbyt wyraźne akcentowanie całości pocztowych z lat 50. i 60. Padło nawet pytanie, czy w późniejszych latach było równie duże zainteresowanie wykorzystywaniem serii znaczków, do frankowania listowych przesyłek prywatnych.
Sprawa wykorzystywania serii znaczków do folderów może być tematem do następnego cyklu. Foldery były przygotowywane przez różne firmy, a nie tylko przez Pocztę Polską. Na fot. 1 i 2 prezentujemy dwa foldery z których jeden, VII Wyścig Kolarski dookoła Polski jest sygnowany firmą „Czytelnik”, a drugi firmą PPF „Ruch”.
W naszym obecnym cyklu ograniczamy się jednak do prezentowania przesyłek prywatnych, które przeszły drogę pocztową i są ofrankowane serią znaczków wydaną przez Pocztę Polską.
W odpowiedzi na krytyczną uwagę Kolegi Klubowego, prezentujemy całości ofrankowane serią znaczków pochodzące z końca lat pięćdziesiątych i późniejszych XX wieku. Rozpoczynamy od wydań jubileuszowych związanych z obchodami 400 lecia Poczty Polskiej. Z tej okazji , w lutym 1958 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu wydanie okolicznościowe, w postaci jednego znaczka (!) (Fi. 900). Znaczek wydany w technice offsetu nie zasłużył na najwyższą ocenę. Przyczyny, dlaczego tak się stało, są niezbyt jasne. Ale pod koniec roku, wydano pięcioznaczkową serię okolicznościowych (Fi. 918 – 922), także w offsecie w nakładach milionowych każdego znaczka. Co ciekawe, na pytania kolekcjonerów, jak traktować wydania Fi. 900 i Fi. 918 – 922, odpowiedziano: Tematycznie do serii Fi.918-922 należy wydany uprzednio znaczek Fi.900. Dlatego zdarzają się frankowania przesyłek serią Fi. 918-922, a także kompletem ze znaczkiem Fi.900. Na fot. 3,4 prezentujemy przykłady obu rozwiązań.
Fot.3 Koperta o wymiarach 228 x 165 mm przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej,
Poleconej, z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem,
przesłanej droga powietrzną z Urzędu Pocztowego, Warszawa Pałac Kultury i Sztuki w
dniu 4.11.1958 roku do USA. Przesyłka jest ocenzurowana, a adresat otrzymał ją
13.11.1958 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego. Ofrankowanie
przesyłki składa się z czwórek znaczków serii Fi.918-922 o łącznym nominale 29,80 zł.
Znaczki są skasowane ręcznym datownikiem okolicznościowym, stosowanym podczas
wystawy 400 lat Poczty Polskiej (kat. Myśl. nr 58 117). Zgodnie z taryfą z dnia 13 lutego
1957 roku, opłata za przesyłkę o wadze powyżej 20 gramów, powinna wynosić od
12,40 -15,40 zł.
Zarówno koperta jak i jej ofrankowanie wskazują na zainteresowanie, zarówno nadawcy jak i adresata, polskimi znaczkami. Zagospodarowanie pola koperty jest i staranne i świadczące o potrzebie zachowania estetyki przesyłki, a to sprawiło, że koperta stała się obiektem zainteresowania i przedmiotem wykorzystanym w kolekcji.
Fot. 4 Koperta o wymiarach 228 x 165 mm przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej,
przesłanej droga powietrzną, z Urzędu Pocztowego Poznań 1, w dniu 18.11. 1958
roku do USA .Przesyłka przeszła przez Urząd Celny. Ofrankowanie przesyłki składa
się z serii znaczków Fi.918-922, uzupełnionej trzyznaczkowym paskiem poziomym
znaczka Fi. 900 oraz, dodatkowo, dwoma znaczkami Fi.912. Łączna frankatura wynosi
22,45 zł. Znaczki są skasowane datownikami okolicznościowymi 400 lat Poczty
Polskiej (kat. Myśł. Nr.58 100) oraz okolicznościowym datownikiem z jubileuszowej
wystawy filatelistycznej (kat. Myśl. nr 58 122). Niepokój nasz wzbudza brak datownika
odbiorczego.
Koperty obu przesyłek są unikatami i stanowią cenny materiał kolekcjonerski dla niejednego zbioru. Są przykładami twórczego wykorzystania Poczty Polskiej, mogą zostać zaliczone do „sztuki poczty” i świadczą także o wielkim zaufaniu do instytucji jaką była poczta. Przesyłki przeszły drogę pocztową i zostały na ponad 65 lat zachowane w zbiorach, jeśli nie adresatów, to innych właścicieli. W tym dopatrujemy się uroku poczty i jej działalności.
Fot. 5 Koperta o wymiarach 176 x 125 mm, przesyłki listowej, zagranicznej, poleconej
z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, przesłanej drogą
powietrzną z Urzędu Pocztowego Łódź 1, w dniu 14.3.1960 roku, do Niemiec (RFN).
Adresat otrzymał przesyłkę 16.3.1960 roku o czym świadczy odbitka datownika
odbiorczego. Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków wydania zwyczajnego
„Wielcy uczeni” (Fi. 988-993) o łącznym nominale 6,75 zł.
Seria „Wielcy uczeni”, wprowadzona do obiegu pocztowego 10 grudnia 1959
roku drukowana w technice stalorytu zrobiła wrażenie „serii eksportowej”, zarówno ze
względu na tematykę znaczków, technikę produkcji, jak i autorów - projektanta i
sztycharzy oraz starannego wykonania. Na znaczkach zostali uwiecznieni: Karol
Darwin (1809-1882), brytyjski przyrodnik i geolog; Dmitrij Mendelejew (1834 –
1907), rosyjski chemik; Albert Einstein (1879-1955) urodzony w Niemczech,
obywatel Szwajcarii i USA , fizyk – teoretyk; Louis Pasteur (1822-1885) francuski
chemik; Isaac Newton ( 1643- 1727), angielski fizyk, astronom, matematyk; Mikołaj
Kopernik (1473 1543) polski astronom, matematyk, lekarz, prawnik. Nakłady
znaczków były wielomilionowe poza jednym, a mianowicie o nominale 2,50 zł z mało
znanym wizerunkiem Mikołaja Kopernika. Nakład tego znaczka wynosił 544 000
sztuk.
Opłata za przesyłkę według taryfy z 27 stycznia 1949 roku wynosiła 2,50 +
3,10 + lotniczy do 20 gramów 0,90 gr. Razem 6,40 zł.
Koperta, ofrankowana serią Fi.988-993, robiła duże wrażenie na
oglądających, w tym również na kolekcjonerach i filatelistach, podczas jej pokazu
z okazji Roku Kopernikańskiego. Można z tego wywnioskować, że jest wystarczająco
rzadka, aby można uznać ja za unikat.
Przejdźmy teraz, zgodnie zapowiedzią, do całości ofrankowanych seriami
znaczków wydawanych przez Pocztę Polska po roku sześćdziesiątym. Wybrane
całości prezentujemy na fot. 6 – 17.
Fot. 6 Koperta o wymiarach 160 x 90 mm przesyłki listowej, zagranicznej, przesłanej drogą
powietrzną z Urzędu Pocztowego Poznań 1, w dniu 14.7.1962 roku, do Szwajcarii.
Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków z wydania okolicznościowego „Wielcy
Polacy II” (Fi. 1164-1169). Nominały znaczków wynoszą 3,60 zł., a opłata za
przesyłkę według taryfy wynosiła 3,40 zł.
Fot. 7 Koperta standardowych wymiarów przesyłki listowej, prywatnej, zwykłej,
zagranicznej wysłanej z Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 20. 6. 1964 roku,
do Niemiec (RFN). Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków wydania
okolicznościowego z okazji 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego (Fi. 1337- 1341).
Znaczki były wydane w technice stalorytu w nakładach wielomilionowych. Łączny
nominał znaczków wynosi 4, 50 zł. Opłata za przesyłkę, według taryfy pocztowej
zagranicznej z okresu 1.1.1964 – 31.12.1966 roku, wynosiła 2,50 zł.
Fot. 8 Koperta lotnicza, przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erką
w postaci naklejki z kolejnym wydrukowanym numerem, przesłanej drogą powietrzną
z Urzędu Pocztowego Kraków 28, Nowa Huta (!), w dniu 4.3.1965 roku do USA.
Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków wydania okolicznościowego z okazji 600 lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego (Fi. 1337-1341). Nominał znaczków wynosi 4,50 zł. Opłata za przesyłkę według wspomnianej wcześniej taryfy wynosi 7,00 zł + przesyłka lotnicza 3,00 zł przy wadze przesyłki 10 gramów. Razem 10,0zł. Nadawca uzupełnił frankaturę dwoma znaczkami Fi. 1383 i 1414 naklejonymi na stronie verso. To jednak nie pokryło opłaty za list przesłany drogą powietrzną. Pomimo tego adresat otrzymał przesyłkę 9 marca 1965 roku o czym świadczą odbitki datowników odbiorczych.
Z okazji 600 lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego krakowscy filateliści zorganizowali ogólnopolską wystawę „Jagellonica 1964”, która cieszyła się powodzeniem; wśród z gości z całego świata zaproszonych na jubileusz, wśród uczestników jubileuszowych imprez oraz mieszkańców Krakowa i przyjezdnych z wielu stron Polski. Z okazji wystawy wydano kartki pocztowe (całostki), koperty ilustrowane, oraz stosowano okolicznościowe stemple i datowniki. Zainteresowanie filatelistycznymi pamiątkami było bardzo duże stąd liczba przesyłek listowych ofrankowanych serią Fi.1337-1341 była dużą, a pomimo tego całości takie rzadko są oferowane na portalach internetowych.
Fot. 9 Koperta standardowych wymiarów, przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci naklejki z wydrukowanym numerem, wysłana z Urzędu Pocztowego Damasławek,w dniu 8.11.1967 roku, do Francji. Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków wydania okolicznościowego „ Badanie kosmosu” (Fi. 1582 – 1589). Znaczki wydane w technice offsetu w nakładach milionowych. Nominał znaczków wynosi 21,05 zł. Adresat otrzymał przesyłkę 14 II 1967 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego. W taryfie przewidziano opłatę za przesyłkę 7,00 zł.
Fot.10 Koperta o wymiarach 182 x 105 mm przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erka w postaci naklejki z wydrukowanym numerem, wysłanej drogą powietrzną z Urzędu Pocztowego Lublin 1, w dniu 25.2.1977 roku do Belgii. Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków „Witraże polskie”(Fi. 1955- 1962). Nominał naklejonych znaczków wynosi 21,50 + 4,00 zł. Znaczki wydane w technice rotograwiury w nakładach wielomilionowych. Opłata za przesyłkę według taryfy wynosiła 16,90 zł.
Fot.11 Koperta standardowych wymiarów przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczatki z odręcznie wpisanym numerem, wysłanej z Urzędu Pocztowego Łódź 60, w dniu 26.6.1972 roku do b. ZSRR. Adresat otrzymał przesyłkę w dniu 2.7.1972 o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego. Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków wydanych z okazji XI Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Sapporo (Fi. 1996-1999). Nominał naklejonych znaczków wynosi 5,15 zł. Znaczki wydane w technice rotograwiury w nakładach wielomilionowych. Opłata za list według taryfy zagranicznej od 1.7.1971 do 30.9.1972 wynosiła 5,10 zł.
Fot.12 Koperta standardowych wymiarów przesyłki listowej, krajowej, zwykłej wysłanej z Urzędu Pocztowego Otmuchów, w dniu 18.7.1975 roku do Wrocławia. Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków „Kwiaty w twórczości Stanisława Wyspiańskiego” (Fi. 2148-2153) o łącznym nominale 14,50 zł. Znaczki są skasowane okolicznościowym datownikiem stosowanym na wystawie „Lato Kwiatów”. Według taryfy pocztowej, krajowej opłata za list zamiejscowy wynosiła 60 groszy.
Fot.13 Koperta standardowych wymiarów, przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci naklejki z wydrukowanym numerem, wysłanej droga powietrzną z Urzędu Pocztowego Częstochowa 1, w dniu 18.11.1976 roku, do Rumunii. Przesyłka jest ofrankowana seria znaczków wydanych z okazji Dnia Znaczka i 100 rocznicy urodzin Ksawerego Dunikowskiego (Fi. 2262-2265). Adresat otrzymał przesyłkę 22.11.1976 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego. Nominał znaczków wynosi 11,00 + 4,00 zł. Opłata według taryfy wynosiła 12,40 zł.
Fot.14 Koperta standardowych wymiarów, przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci naklejki z wydrukowanym numerem, wysłanej droga powietrzną z Urzędu Pocztowego Szczecin 30, w dniu 1.5. 1978 roku, do Niemiec (RFN). Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków wydanych z okazji Dnia Znaczka, „monety polskie” (Fi. 2378-2383). Nominał naklejonych znaczków wynosi 17,70 zł. Znaczki wydane w nakładach wielomilionowych.. Opłata za przesyłkę według taryfy wynosiła 16,90 zł.
Fot. 15 Koperta o wymiarach 205 x 120 mm przesyłki listowej, prywatnej, przesłanej drogą powietrzną z Urzędu Pocztowego Bydgoszcz 1, w dniu 8.12. 1983 roku (?), do Niemiec (RFN). Przesyła jest ofrankowana serią znaczków „Kobiece stroje ludowe” (Fi. 2743-2748), o łącznym nominale 87,00 zł. Opłata za przesyłkę wynosiła ok. 25,90 zł. Pomimo tego został doklejony znaczek Fi. 2728 o nominale 6,00 zł.
Fot.16 Koperta o wymiarach 180 x 105 mm przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej z erka w postaci naklejki z wydrukowanym numerem, wysłanej z Urzędu Pocztowego Łódź 42, w dniu 8.9. 1988 roku, do Wilna (Litwa ) b. ZSRR, Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków „Ważki polskie” (Fi.2986-2991) o łącznym nominale 140 zł. Adresat otrzymał przesyłkę w dniu 21.9.1988 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego. Opłata za przesyłkę wynosiła według taryfy 70, 00 złotych.
Fot. 17 Koperta o wymiarach 180 x 105 mm przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej, poleconej, z erką w postaci naklejki z wydrukowanym numerem, wysłanej z Urzędu Pocztowego Zabrze 19, w dniu 5.8.1989 roku, do Niemiec (RFN). Przesyłka jest ofrankowana serią znaczków „Konie” (Fi. 3042-3047) o łącznym nominale 170, 00 zł .Według taryfy pocztowej zagranicznej z okresu 1.12. 1989 – 31.7.1989 przesyłka kosztowała – 150 + polecenie 260 zł, razem 410 zł. Pomimo doklejenia znaczka o nominale 40 zł na verso koperty, przesyłka nie była właściwie opłacona.
Jak widać z wybranych przykładów, frankowanie przesyłek, głównie zagranicznych, seriami znaczków wydanymi przez Pocztę Polska, było stosowane przez korespondentów na przestrzeni ostatnich 70 lat. Nadawcy przesyłek, w niewielkim tylko stopniu, interesowali się wysokością opłat wynikających z obowiązujących taryf. Celem było zaopatrzenie koperty przesyłki w komplet znaczków, zaliczonych do danej serii. Mogły się one znaleźć na stronie recto, a w przypadku braku miejsca także na stronie verso. Możemy się domyślać, że dla jednych była to urocza zabawa, dla innych przemyślana forma urozmaicenia kontaktu listowego, ciekawa wymiana walorów filatelistycznych, jeszcze inni mieli, być może, podtekst handlowy. Dla wielu ludzi, pierwszy kontakt listowny, nadawał charakter późniejszej wymianie korespondencji. Zwracano uwagę na; specyficzne ofrankowanie koperty, wykorzystanie ciekawych znaczków, staranne i estetyczne zagospodarowanie. Te „drobiazgi” nadawały wymianie listowej bardzo intymnego charakteru i dawało poczucie zażyłości, nawet od pierwszego listu.
Z dotychczasowych prezentacji widać, że możemy dokonać pierwszej ogólnej klasyfikacji całości. Będą to więc całości:
1/ ofrankowane serią znaczków.
2/ ofrankowane wielokrotnością znaczków danej serii.
3/ ofrankowane dwoma różnymi seriami.
4/ ofrankowane serią znaczków z uzupełnieniem frankatury dodatkowymi znaczkami
pochodzącymi spoza serii.
W dalszy ciągu poszukujemy walorów, Kolegów, Internautów, chętnych do współpracy oraz korespondentów. Zapraszamy na kolejną część już niedługo.
Jerzy Duda
Administrator Piotr