INSPIRACYJNA ROLA NOWOHUCKIEGO NEONU „FILATELISTYKA”
(część 8).
Widoczna z daleka konstrukcja, na której jeszcze dzisiaj można odczytać wyraz „FILATELISTYKA”, informowała o istnieniu sklepu, w którym można było zaopatrzyć się we wszystko co potrzebował kolekcjoner znaczków pocztowych, a do tego była nowoczesną, na owe czasy, reklamą kolekcjonerstwa którym pasjonowało się kilkadziesiąt milionów ludzi we wszystkich zakątkach świata. Szaleństwo rozpoczęło się wraz z ukazaniem się pierwszego znaczka pocztowego w 1840 roku i w krótkim czasie stało się wiodącym kolekcjonerstwem na świecie. Przechodziło różne koleje losu stając się nawet dziedziną wiedzy z tworzeniem ośrodków badawczych w postaci Europejskiej Akademii Filatelistyki ( w Polsce jest Polska Akademia Filatelistyki, działająca od 1993 roku), wydającej naukowe czasopismo „Opus”. W Polsce filatelistyka rodziła się powoli od końca XIX wieku (Kraków 6 stycznia 1893 pierwszy Polski Klub Filatelistów), a w latach 20 i 30 XX wieku nastąpił rozkwit badań nad znakami pocztowymi, ze znaczącym wkładem polskich badaczy. Po drugiej wojnie światowej wzrosła liczba zbieraczy znaków pocztowych i zwiększyło się zainteresowanie filatelistyką, którą encyklopedycznie zdefiniowano jako; „ znawstwo, znaków pocztowych, ogół wiadomości o nich, w powiązaniu z historią poczty”.
Nie ma bowiem filatelistyki bez poczty, która jest upoważniona do emitowania znaków opłaty, tak jak nie ma filatelistyki bez listowego kontaktu międzyludzkiego. Obie sprawy ewoluują i to w sposób i szybki i nieuchronny. Szybki, bo rewolucyjne wręcz zmiany trwają niecałe 50 lat, a nieuchronny, bo niczego innego na horyzoncie nie widać. Rewolucyjne zmiany rozpoczęły się 3 kwietnia 1973 roku w którym wprowadzono w użycie telefon komórkowy, w miarę łatwy w użyciu. Ważył 0.,8 kg i miał wymiary cegły. W roku 1979 wprowadzono pierwszą sieć telefonii komórkowej w Japonii, w Polsce w 1992 roku. W tym samym roku nadano pierwszy w historii SMS (Short Message Servis).W latach dziewięćdziesiątych XX wieku stworzono sieć komputerową www (World Wide Web)i usługę internetową. Były to pierwsze symptomy powolnego upadku poczty w jej klasycznym rozumieniu. Odbywało się to w jednych krajach wolniej w innych szybciej, ale nieuchronnie. Przykład Polskiej Poczty jest nam najbliższy.
Neon „FILATELISTYKA” staje się symbolem minionego czasu i dlatego jest taki ważny i inspirujący. Bo dzisiaj wszystko co związane z pocztą i filatelistyką musi być na nowo zdefiniowane. Wydawanie znaczków ( co to jest znaczek?), co to kolekcjonowanie, w odniesieniu np. do kryptoznaczków, czym ma być filatelistyka jeśli już hasło „filatelistyka uczy, bawi, wychowuje” od lat nie mieści się nawet w lamusie. Co to znaczy, „znawstwo znaków pocztowych” i ich badanie?. Pytań można mnożyć w nieskończoność.
W sytuacji jakiej się znajdujemy ważne jest zachowanie tego wszystkiego co związane było z główną funkcją poczty, a więc przyjmowaniem, transportem i dostarczaniem przesyłek, przede wszystkim listowych, bowiem to miało podstawowe znaczenie w procesie nawiązywania i podtrzymywania kontaktów międzyludzkich. Gromadzenie, przechowywanie i badanie tego rodzaju dokumentów jest ważne z punktu widzenia i historycznego bo są to dokumenty historyczne ale również z wielu innych powodów.
Staraliśmy się realizować ten nasz cel prezentując dokumenty historyczne, w postaci całości pocztowych, dotyczące zarówno kombinatu jak i Nowej Huty, tworów zaledwie osiemdziesięcioletnich.
Zanim zakończymy nasz cykl, pokażemy jeszcze walory od niedawna znajdujące się w kolekcji. W czasie naszej akcji powiększyła się ona o 8 całości pocztowych z których 4 to przesyłki listowe z obrotu krajowego, a 4 z obrotu zagranicznego. Pozyskane walory prezentujemy na fot. 1-8.
Przesyłki z obrotu krajowego:
Fot.1 Koperta o wymiarach 155 x 90 mm przesyłki listowej, krajowej, zwykłej wysłanej z
Urzędu Pocztowego Długopole Zdrój, w dniu 15.10. 1954 roku do Krakowa.
Przesyłka jest ofrankowana znaczkiem Fi. 552, o nominale 60 groszy, zgodnie z taryfą.
Fot. 2 Koperta standardowych wymiarów z nadrukiem firmowym przesyłki listowej, zwykłej
wysłanej z Urzędu Pocztowego Wrocław 1, w dniu 8.9.1952 roku do Krakowa.
Przesyłka jest ofrankowana trzema znaczkami w tym Fi.551 i trzema znaczkami Fi.533
(widoczny na kopercie ślad po jednym znaczku). Opłata wyniosła 60 groszy, zgodnie
z taryfą.
Fot. 3 Koperta lotnicza przesyłki listowej, zwykłej, krajowej wysłanej z Urzędu Pocztowego
Wisła 1, w dniu 22.11.1954 roku do Warszawy. Przesyłka jest ofrankowana znaczkiem
Fi. 552 o nominale 60 groszy zgodnie z taryfą.
Fot. 4 a,b Dwie koperty z okienkiem (koperty takie były popularne w latach pięćdziesiątych
w Polsce i wykorzystywane głównie jako koperty firmowe). Koperta (a) firmowa z
nadrukiem, przesyłki listowej, krajowej, zwykłej wysłana z Urzędu Pocztowego
Warszawa 2, w dniu 23.9.1954 roku do (?). Przesyłka jest ofrankowana znaczkiem
Fi.552 o nominale 60 groszy, zgodnie z taryfą. Koperta (b) firmowa z pieczątką
firmy, przesyłki listowej, krajowej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki
z odręcznie wpisanym numerem, wysłana z Urzędu Pocztowego Bydgoszcz 6, w
dniu 24.11.1954 roku do Jeleniej Góry. Przesyłka jest ofrankowana trzema
znaczkami w tym dwoma Fi.552 i Fi.579 o łącznej wartości 1,50 zł, zgodnie z
taryfą. Przesyłka dotarła do adresata w Jeleniej Górze dnia 25.11,1954 roku o czym
świadczy odbitka datownika odbiorczego.
Przesyłki z obrotu zagranicznego:
Fot. 5 Koperta przesyłki listowej, prywatnej, zwykłej przesłanej z Urzędu Pocztowego
Warszawa 2, w dniu 31.3.1952 roku do b. Czechosłowacji. Przesyłka jest ofrankowana
znaczkiem Fi.552 o nominale 60 groszy zgodnie z taryfą.
Fot.6 Koperta przesyłki listowej, prywatnej, zwykłej przesłanej z Urzędu Pocztowego
Międzyzdroje, w dniu 18.12. 1952(?) roku do byłego NRD. Przesyłka jest ofrankowana
znaczkiem Fi. 551 o nominale 45 groszy, zgodnie z taryfą.
Fot.7 Koperta przesyłki listowej, prywatnej, zwykłej wysłanej z Urzędu Pocztowego
Chorzów 6, w dniu 20.5.1954 do Wiednia. Przesyłka jest ofrankowana znaczkiem Fi.
551 o nominale 45 groszy z godnie z taryfą.
Fot. 8 Koperta przesyłki listowej, prywatnej, przesłanej drogą powietrzną z Urzędu
Pocztowego Sopot, w dniu 22.6.1954 roku do USA. Przesyłka jest ofrankowana trzema
znaczkami w tym dwoma Fi. 552 i 683 o łącznej wartości 1,40 zł, zgodnie z taryfą
Mamy nadzieję że pozyskamy kolejne walory i powiększymy naszą kolekcję całości pocztowych i znaczków stemplowanych o tematyce związanej z Nową Hutą. Tym bardziej, że na 1954 roku nie kończą się wydania Poczty Polskiej o tej tematyce.
W bogatym, w wydarzenia roku 1964, m.in. Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Innsbrucku, 600-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego, XVIII Igrzyska Olimpijskie w Tokio, znalazły się także obchody XX lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Poczta Polska wprowadziła do obiegu dnia 21 lipca 1964 roku „wydanie okolicznościowe z okazji XX-lecia PRL” składające się z 10 znaczków – 5 w układzie pionowym i 5 w układzie poziomym. Jeden ze znaczków z układu poziomego przedstawia widok „fragmentu Huty im. Lenina” (fot. 9). Poczta emitowała również pięć kopert FDC, na jednej z nich są dwa znaczki, oprócz Fi.1360 jest Fi.1364 z widokiem fragmentu cementowni w Chełmie (fot.10).
Fot. 9 Znaczek (Fi.1360) o wymiarach 54,5 x 27,2 mm i wielkości rysunku 49 x 22 mm
zaprojektowany i rytowany przez Stanisława Małeckiego przedstawia widok
fragmentu kombinatu z rysunkiem wielkich pieców, dźwigu i dymiących kominów.
Znaczek drukowano na maszynie do wklęsłego druku kreskowego, a ramka była
odbijana z walca rotograwiurowego. Po lewej stronie znaczka jest napis w układzie
pionowym „XX PRL”, a nad rysunkiem napis „Huta im. Lenina w Nowej Hucie” .
Znaczek wydrukowano na papierze bezdrzewnym, białym gumowanym przed drukiem
w nakładzie 6 065 000 sztuk.
Fot.10 Jedna z kopert FDC serii Fi.1355- 1364, ze znaczkiem Fi.1360 z widokiem Huty im.
Lenina oraz znaczkiem Fi.1364 na którym jest rysunek fragmentu cementowni
w Chełmie..
Na kolejny walor Poczty Polskiej z widokiem Nowej Huty trzeba było czekać do roku 1989, pamiętnego roku, w którym zakończyła swoje istnienie Polska Rzeczpospolita Ludowa. W tym to roku wydano zestaw czterech kartek pocztowych Cp.1002-1005 z okazji obchodów 45 lecia PRL-u. Kartkę pocztową Cp.1004 (fot. 11) projektował A. Szczepaniak, a wydano ją w lipcu 1989 roku w nakładzie 200 000 sztuk
Fot. 11 Kartka pocztowa Cp.1004. Na znaku opłaty znajduje się panorama huty, z napisem
w górnej części znaczka opłaty, „kombinat Nowa Huta”. Sądzimy, że inspiracją
autora panoramy na znaczku, była fotografia zamieszczona w „Przewodniku i
informatorze Nowa Huta” wydanym w 1959 roku pod redakcją Lucjana Piekarza. Na
fot. 31 zamieszczonej w przewodniku pokazano „panoramę Huty im. Lenina od
strony południowej” Na rysunku zamieszczonym na znaczku, autor dodał, widoczne
na pierwszym planie, dymiące kominy kombinatu.
Czy pokazany znaczek Fi.1360 i kartka pocztowa Cp.1004 znalazły się w obiegu pocztowym nie wiemy. Pomimo usilnych starań udało nam się pozyskać tylko jeden walor przedstawiony na fot.12,
Fot.12 Koperta FDC jako przesyłka listowa, zagraniczna, polecona z erką w postaci naklejki
z wydrukowanym numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 78, w dniu
1.12.1965 roku na Węgry. Przesyłka jest ofrankowana znaczkiem Fi.1383 o nominale
2,50 zł naklejonym na rewersie koperty. Taryfa przewidywała opłatę 2,10 zł.
W prezentowanym cyklu zwróciliśmy uwagę jedynie na fragment wybrany materiału filatelistycznego o tematyce związanej z Nową Hutą. Nie pisaliśmy o kartkach pocztowych wydanych na okoliczność „10 Lat Nowej Huty”, o kartkach pocztowych ze znakiem opłaty o wartości 40 groszy i 60 groszy z rysunkiem „Budujemy Nową Hutę” wydanych w 1953 roku i ich pocztowym wykorzystaniu jak np. na fot.13.
Nie pisaliśmy również o datownikach mechanicznych (wirnikach) stosowanych w Urzędach Pocztowych np. Kraków 28 oraz erkach w postaci naklejek (Fot.14).
Jesteśmy przekonani, że wśród krakowskich i nowohuckich kolekcjonerów jest wielu, posiadających znakomite zbiory, znajdą się kontynuatorzy cyklu na klubowej stronie internetowej, a profesjonalny zbiór tego materiału znajdzie się w przyszłości w Muzeum Nowej Huty.
Jerzy Duda
Administrator Piotr