O LAJKONIKU, ZWANYM KONIKIEM ZWIERZYNIECKIM
I ZAPOMNIANYM TOWARZYSTWIE.
/część 4./
W trzeciej części naszego cyklu zaprezentowano dwie karty pocztowe podpisane – tajemniczym – jak napisano -inicjałem A.Gr.O. Wyjaśniamy, że takim inicjałem posługiwała się malarka, graficzka, znakomita artystka, ceniona nie tylko w Polsce ale także we Francji, Anna Gramatyka –Ostrowska (1882- Kraków- 1958 Zakopane). Malowała olejno i akwarelą, posługiwała się różnymi technikami graficznymi, litografią, linorytem, drzeworytem, wykonywała studia portretowe, pejzaże, rysunki architektoniczne, ilustrowała książki dla dzieci różnych autorów i wydawców, projektowała witraże, afisze, znaki drukarskie, kartki pocztowe, winiety, kalendarze, dyplomy oraz oprawy graficzne. Część swojego talentu oddała także Towarzystwu Szkoły Ludowej o czym będzie poniżej.
Talent odziedziczyła zapewne po swoim ojcu Antonim Gramatyka urodzony w 1841 roku w Kalwarii Zebrzydowskiej. Do szkoły chodził w Wadowicach, a po ukończeniu dwóch klas szkoły realnej wyjechał do Krakowa. W latach 1858-1870 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u W. Łuszczkiewicza i J. Matejki. W 1870 uzyskał stypendium, które pozwoliło mu kontynuować studia w Akademii Wiedeńskiej. Po przeniesieniu się do Krakowa współpracował z J. Matejką przy wykonaniu polichromii w kościele Mariackim. Był malarzem dość wszechstronnym. Malował pejzaże, obrazy o tematyce religijnej i historycznej, portrety, sceny rodzajowe. Wystawiał od 1866 roku w Krakowie i Warszawie. Więcej informacji można znaleźć w „Słowniku Artystów Polskich” tom II, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1975, s. 455-458.
Anna Gramatyka Ostrowska była autorką:
okładki „Kalendarza Towarzystwa Szkoły Ludowej” na rok 1911 (il. 1),
konterfektu dwójki dzieci z książką (rys. o wymiarach 6 x 6 cm) zamieszczony w Sprawozdaniu Zarządu Koła 1, Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie za rok 1930 i 1931 (il.2),
również projektantką pocztówek wydawanych przez Wydawnictwo Zarządu Głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie ( il. 3- 8).
il .3 Pocztówka wzorcowa TSL z obiegu pocztowego wysłana ze Lwowa do Bochni w 1911 roku
il.4a,b Dwie pocztówki przedstawiające kobietę z pochodniami, bez obiegu, wykonane
w różnych drukarniach, na kartonie w sepii oraz na kartonie ze złoceniami.
il.5 Pocztówka patriotyczna 3 Maja, z obiegu pocztowego, wysłana ze Lwowa do Pragi
Czeskiej w 1913 roku
il.6 Pocztówka niesygnowana ( domniemane autorstwo Anny Gramatyki Ostrowskiej), z
obiegu pocztowego, wysłana z Wadowic do Lwowa w 1907 roku.
il.7 Pocztówka z Lajkonikiem, wykonana w Zakładach Graficznych „Ryngraf”
w Krakowie, z obiegu pocztowego, wysłana z Krakowa do Dobczyc
w 1935 roku.
il. 8 Pocztówka świąteczna na Święta Wielkiej Nocy, wykonana w Zakładach Graficznych
„Ryngraf” w Krakowie, bez obiegu pocztowego.
Zaprezentowane walory, świadczące o współpracy artystki z Zarządem Głównym Towarzystwa Szkoły Ludowej, to jedynie fragment jej bogatej twórczości na rzecz towarzystwa. Są to walory udostępnione przez kolekcjonera. Prosimy Członków Klubu Cracoviana oraz Internautów o informacje na temat innych walorów, a w przypadku ich posiadania, także o udostępnienie w celu pokazania na stronie internetowej.
Towarzystwo Szkoły Ludowej prowadziło szeroką akcję wydawniczą i reklamową. Przede wszystkim wydawano drukiem sprawozdania z działalności poszczególnych kół, również sprawozdania z działalności towarzystwa, w okresach rocznych, a także przy okazji jubileuszów. Przykładem są: Sprawozdanie 1 Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie za okres 1930 i 1931 ( il. 9)
oraz sprawozdanie z okresu lat 1891-1931 drukowane z okazji 40 lecia pracy TSL (il.10).
Na szczególną uwagę zasługują wydawnictwa, w postaci katalogów ofertowych, księgarni Towarzystwa Szkoły Ludowej znajdującej się przy ulicy św. Anny 6 w Krakowie. Kuriozalnym wydawnictwem jest katalog z 1936 roku o wymiarach 33 x 46 cm czyli w formie gazety, ośmiostronicowy drukowany dużą czcionką z podziałem na działy książek. Na il. 11 znajduje się fragment pierwszej strony katalogu.
Jak widać, z treści katalogu, księgarnia była bogato wyposażona zarówno w książki naukowe, beletrystykę jak i książki dla dzieci. Na wyróżnienie zasługuje dział książek dla dzieci, w tym dział książek obrazkowych, których ilustrowany katalog jest wysyłany na żądanie – jak napisano w opublikowanym katalogu. Fragmenty katalogu pokazujemy na il. 12 i 13.
Na tym kończymy nasz czteroodcinkowy cykl zatytułowany „O lajkoniku, zwanym konikiem zwierzynieckim i zapomnianym towarzystwie”. Zapraszamy do uzupełniania dziejów TSL-u, do prezentowania walorów sygnowanych skrótem TSL oraz ciekawostek kolekcjonerskich z towarzystwem związanych.
Jerzy Duda
Administrator Piotr