Artykuły

PROMOCJA MIASTA POPRZEZ EMISJE POCZTOWE I FILATELISTYKĘ /część 4./

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: poniedziałek, 02, wrzesień 2024 13:20

MAREK

Odsłony: 182

PROMOCJA MIASTA

POPRZEZ EMISJE POCZTOWE I FILATELISTYKĘ

 /część 4./

            W części trzeciej znalazł się opis intrygującej koperty, której pochodzenie jest nam nie znane. Przesyłkę opisaliśmy tak:

Wyjątkowa koperta z przeznaczeniem na FDC, ale z ilustrowanym dodrukiem „Zwiedzaj Kraków, miasto zabytków postępowej nauki, kultury i sztuki” wysłana z Urzędu Pocztowego Bukowina Tatrzańska, w dniu 15. 9. 1955 roku, do Krakowa. Przesyłka jest ofrankowana trzema znaczkami w tym Fi. 776 i 777 oraz 683 o łącznej wartości 1.20 zł (taryfa przewidywała 80 groszy z dopłata na odbudowę m. stoł. Warszawy). Do skasowania znaczków użyto także stempla FDC. Co ciekawe mieliśmy możliwość oglądania trzech przesyłek listowych   do USA z wykorzystaniem podobnych kopert z ilustrowanym dodrukiem. Nie znamy ich pochodzenia.

Wśród Internautów znalazł się „niedowiarek” –piszemy to z szacunkiem – który uważa, że opisana koperta nie była dostępna w obrocie pocztowym i że znalezienie jej to nadzwyczajny przypadek, a o innych przypadkach mowy byś nie może. Sugerował zatem, że nasze „widzenie” innych podobnych kopert z obrotu pocztowego jest niemożliwe. Okazuje się jednak, że cos niemożliwego staje się możliwe. Na fot. 1 pokazujemy kolejny przykład wykorzystania koperty, którą opisaliśmy wcześniej.

Fot. 1 Koperta z przeznaczeniem na FDC z ilustrowanym dodrukiem „Zwiedzaj Kraków,

           miasto zabytków, postępowej nauki, kultury i sztuki” wykorzystana do przesyłki

           listowej, przesłanej drogą powietrzna z Urzędu Pocztowego Kraków 2, w dniu (?),

           do USA. Przesyłka jest ofrankowana dwoma znaczkami, lotniczym, Fi.593 oraz 692

           o łącznej wartości 7,00 zł.

            Po tym krótkim wstępie, kontynuujemy nasz cykl, w którym zajmujemy się problemem promocji miasta przez emisje pocztowe i filatelistykę, wykorzystując informacje o wydawnictwach pocztowych z okazji „Dni Krakowa” organizowanych od 1936 roku. Rok 1955 był pierwszym, w którym Poczta Polska uhonorowała „Dni Krakowa, Festiwal Sztuki” serią znaczków, okolicznościowym stemplem, kopertą FDC, a poza tym wydany został karnet oraz zestaw kartek o motywach krakowskich. O pocztowym wykorzystaniu materiału filatelistycznego i kartek pisaliśmy w poprzedniej części. Wydawało się, że doświadczenia uzyskane w roku 1955 będą wykorzystane w kolejnych latach i kolekcjonerzy, a przede wszystkim użytkownicy poczty, będą mieli nowe możliwości promowania miasta rozsyłając po świecie okolicznościowe wyroby Poczty Polskiej emitowane z okazji Dni Krakowa. Czy tak się stało ?

            W 1956 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu dwie karty ilustrowane wydane z okazji „Festiwal Sztuki, Dni Krakowa” (fot.2a, b).

Fot.2a,b   Dwie Karty Pocztowe wydane przez Pocztę Polską w 1956 roku z okazji „Festiwal

Sztuki ,Dni Krakowa 1956”

Na znaku opłaty znalazła się gotycka litera „K”, motyw zaczerpnięty z drzwi wawelskich, z koroną umieszczoną nad literą. Obie karty mają nominał 40 groszy. Ilustracjami kart są rysunki głów wawelskich; głowa młodzieńca i głowa kobieca, z kasetonów stropu sali Poselskiej na Zamku Królewskim na Wawelu (Fi. t. II nr 143a,b). Rzeźby powstały w warsztacie Sebastiana i Hansa Snycerza ok. 1540 roku.

Kartki pocztowe, nawet na pierwszy rzut oka, wydają się być odmienne od wcześniej znanych. Uwagę zwracają; braki sygnatury, daty wydania, wysokości nakładu, nazwiska projektanta, do których to informacji dzisiejsi kolekcjonerzy są przyzwyczajeni. Dla uzyskania potrzebnych kolekcjonerowi i wiarygodnych informacji trzeba sięgnąć do literatury, głównie do wydania „Polskie znaki pocztowe” t. III, Warszawa 1962 rok. Nakład tej książki wynosił 5000 egzemplarzy i pozycja ta dzisiaj jest już rzadkością, a więc dla współczesnego kolekcjonera niełatwa do zdobycia. Dla porządku podajemy kilka informacji.   Kartki wprowadzono do obiegu pocztowego 27 czerwca, zarządzeniem publikowanym w Dzienniku Łączności z dnia 23.6.1956 roku. Format kart 145x104 mm, a wykonane są rotograwiurą w kolorze sepia, zaś podpisy pod ilustracjami w kolorze niebieskim – offsetem. Nakład łączny obu kart wyniósł 200 000. Znak opłaty projektował M. Wątorski, a ilustracje Henryk Starzyński.

            Rok później, w 1957 roku, Poczta Polska wprowadziła, zarządzeniem z dnia 20.5.1957 roku, kartę ilustrowaną z okazji „Festiwal Sztuki, Dni Krakowa”, drukowaną wielobarwnym offsetem w P.W.P.W w Warszawie w nakładzie 92 000 sztuk (Fi. t. II nr 145) Znak opłaty przedstawia stylizowany herb Krakowa z bramą i otwartymi wrotami, w której znajduje się rysunek Lajkonika z logo Dni Krakowa z 1936 roku. W części ilustracyjnej,

w dolnej lewej stronie, znajduje się wielobarwny rysunek Henryka Starzyńskiego przedstawiający Lajkonika z jego drużyną.(fot.3).

Fot. 3 Kartka pocztowa wydana przez Pocztę Polska z okazji „Festiwal Sztuki, Dni

Krakowa” w 1957 roku.

Kartka, podobnie jak dwie poprzednie z roku 1956, nie posiada sygnatury, daty wydania, nakładu i nazwiska projektanta.

            Czy w latach 1956 i 1957 świętowano „Dni Krakowa”, nie wiemy. Nie posiadamy drukowanych programów ani obszerniejszych informacji na temat przebiegu imprez i udziału Krakowian oraz zaproszonych gości.

Wiadomo natomiast, że rok 1956 zapisał się w Polsce pierwszym spontanicznym zrywem robotników przeciw systemowi. 28-29 czerwca 1956 roku robotnicy Zakładów im. Józefa Stalina, dawniej Zakłady im. Hipolita Cegielskiego ogłosili strajk generalny i wyszli na ulice. Polała się krew po brutalnej interwencja milicji i wojska na polecenie władz centralnych, które nakazały spacyfikowanie miasta. Wcześniej w Moskwie zmarł Bolesław Bierut – jak powszechnie mówiono – na chorobę moskiewską, a w październiku Polska otarła się o zbrojną interwencje wojskową ze strony ZSRR. Na domiar złego w październiku 1956 roku zaczęło się Powstanie w Budapeszcie i pierwsza rzeczywista interwencja zbrojna ZSRR. Po dramatycznych wydarzeniach w kraju, w tym m.in. zastrzeleniu w budynku poznańskiego Urzędu Bezpieczeństwa trzynastoletniego ucznia szkoły muzycznej Romka Strzałkowskiego oraz po uwolnieniu ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski i „Jasnogórskich ślubach Narodu Polskiego” w Częstochowie, nastąpiła oczekiwana „odwilż polityczna”. W grudniu 1956 roku zainaugurowała działalność „Piwnica pod Baranami” w Krakowie.

Rok 1957 to początek rządów Władysława Gomułki z jego programem walki z rewizjonizmem i dogmatyzmem. To również strajki i likwidacje niewygodnych dla władzy czasopism, w tym: dwumiesięcznika „Europa” oraz tygodnika „Po prostu”. Decyzja o likwidacji tygodnika wywołała kilkudniowe zamieszki w Warszawie. Wiele posunięć władzy świadczyło o powolnym odwrocie od idei Października. Rodzi się zatem pytanie, czy w latach 1956 i 1957 obchodzono „Dni Krakowa”?

Pytania pozostawimy bez odpowiedzi, do czasu zebrania dodatkowych wiadomości oraz pomocy uzyskanej od Internautów, zainteresowanych problemem.

Posiadamy natomiast poświadczenie pocztowego wykorzystaniu wspomnianych kartek i to zarówno z roku 1956 jak i z roku1957. Najciekawszymi przykładami są te,

z obrotu zagranicznego.(fot. 4, 5, 6 i 7).

Fot. 4 Kartka pocztowa Fi. 143 a z krajowego obiegu pocztowego wysłana z Urzędu

           Pocztowego Kraków 2, w dniu 9.08.1956, do Sopotu.

Fot. 5 Kartka pocztowa Fi.143 a z obrotu pocztowego zagranicznego, wysłana drogą

         powietrzną z Urzędu Pocztowego Tarnów, dnia 22.9.1956 roku do Chile (!). Opłata

         została uzupełniona poprzez doklejenie znaczka pocztowego Fi. 628. Opłata 1,00 zł

         zgodna z taryfą. Wyjątkowością tej kartki jest jej nadawca : Marian Haydzicki, jeden z

         najwybitniejszych polskich filatelistów. adresatem zaś jest Stowarzyszenie Filatelistów

         w Chile. Kartka dotarła do adresata 15.10.1956 roku o czym świadczy odbitka

         datownika odbiorczego.

Fot. 6 Kartka pocztowa Fi.145 z krajowego obiegu pocztowego, miejscowa wysłana z

           Urzędu Pocztowego Kraków 2, w dniu 5. 6. 1957 roku, do Krakowa. Znak opłaty jest

           skasowany datownikiem ręcznym o wymiarach 58x42 mm stosowanym w Urzędzie

           Pocztowym Kraków 2, z okazji 700- lecia lokacji miasta (kat. Myśl. nr 57 033)

           Datownik był odciskany w kolorach; czarnym i fioletowym.

Fot. 7 Kartka pocztowa Fi.145 z obrotu zagranicznego wysłana z Urzędu Pocztowego

           Kraków 1, w dniu 9.8.1957 do Włoch. Opłata kartki pocztowej uzupełniona

           znaczkiem pocztowym Fi. 838 o nominale 60 groszy. Opłata zgodna z taryfą.

            Dla ciekawych proponujemy interesujące podsumowanie obchodów i uroczystości związanych   z 700- leciem lokacji miasta Krakowa zamieszczone w artykule: Wacław Passowicz, Garść refleksji na temat obchodów 700. rocznicy lokacji na prawie magdeburskim w świetle, „Krzysztofory”nr 26/2008.

             Poszukiwanie materiałów, wydanych drukiem, dotyczących „Dni Krakowa”, przez dłuższy czas nie przynosiły efektów. Przypadek zrządził, że zainteresowaliśmy się książeczką niewielkich rozmiarów (12x16,5 cm), której kolorowa okładka, z rysunkiem stylizowanego Lajkonika, w nietypowej pozie, zachęcała do zakupu. Tytuł: „Informator krakowski” 1958 (fot. 8).

Fot. 8 a, b Okładka książeczki „Informator krakowski” 1958 (a) oraz czwarta strona okładki (b).

            Książeczka wydana przez Stowarzyszenie Festiwalu Sztuki „Dni Krakowa”, zawiera wiele danych liczbowych i opisowych dotyczących miasta, kilka okazjonalnych tekstów i ilustracji wykonanych przez B.W. Schonborna. Okładkę projektował L. Jesionkowski.

Autor tekstu wstępnego; Jedź bracie do Krakowa napisał m.in. Niestety po wojnie nie potrafiono, jak dotąd, nadać „Dniom Krakowa” dawnego rozmachu i rozgłosu. Trudne warunki powojennych lat odbudowy nakazywały na ważniejsze cele przeznaczać fundusze społeczne. Toteż organizowane corocznie od 1947 roku „Dni Krakowa” powoli zdobywają sobie rangę festiwalu sztuki. Wprawdzie nie brak zawsze w czasie ich trwania wybitnych imprez artystycznych, nie brak tradycyjnych obchodów ludowych, odświętnej oprawy plastycznej miasta i barwnego uroczystego otwarcia Festiwalu, ale zarówno społeczeństwo Krakowa jak organizatorzy zdają sobie sprawę z tego, że „Dni Krakowa” jeszcze nie mogą konkurować z tego typu imprezami w innych krajach...Przy Stowarzyszeniu Festiwalu Sztuki „Dni Krakowa” – jako komórce społecznej- powołano czynne przez cały rok biuro „Dni Krakowa” mające zająć się nie tylko opracowaniem koncepcji i przygotowaniem imprez festiwalowych - ale także zdobywaniem funduszy na ten cel.

W książeczce podano ważniejsze daty z dziejów Krakowa, znalazł się również rysunkowy plan Śródmieścia z zaznaczeniem ważniejszych zabytków z krótkim ich opisem,

a nawet „Alfabet krakowski”. Jednak najcenniejszym materiałem, okazał się być dołączony luzem i zachowany, czterostronicowy „Program Festiwalu Sztuki „Dni Krakowa 1958 rok”( fot. 9 a, b).

Fot.9 Program Festiwalu Sztuki „Dni Krakowa” 1958

            Festiwal Sztuki, „Dni Krakowa” miał trwać od 7 czerwca do 22 czerwca 1958 roku.

W programie, napisanym drobnym drukiem, przewidziano wiele interesujących imprez. Były to m.in. recital Artura Rubinsteina w Filharmonii, gościnny występ Piccolo Teatro di Milano, ze sztuką „Sługa dwóch panów” Goldoniego, Gościnny występ Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Filadelfijskiej, Międzynarodowy Turniej Tańca, Recital taneczny Ruth Sorel, występ Opery Bytomskiej. Planowano wystawy fotografii artystycznej, występy Teatru na Wozie. W programie zapisano przegląd powojennych filmów polskich w kinie Apollo. Dla miłośników książki przewidziano kiermasz książki w Rynku Głównym oraz aukcję bibliofilska książek, rycin i czasopism. Zaskoczeniem było wprowadzenie do programu występów „Piwnicy pod Baranami”. W „alfabecie krakowskim” na literę „P” podano hasło,„Piwnice krakowskie, które są w ogóle sławne, ale obecnie najsławniejsza jest ta, w której ( w Domu Kultury) mieści się klub młodzieży i kabaret „Piwnica”. Szeroko rozniosła się jego sława poza granice kraju.

            W programie znalazły się także „Tradycyjny Lajkonik” oraz „Tradycyjne wianki na Wiśle u stóp Wawelu”.

            W programie nie było informacji na temat udziału Poczty Polskiej w „Dniach Krakowa”. Poczta Polska nie wydała żadnego waloru ani nie stosowano okolicznościowego datownika.

            Rok później, w 1959 roku Poczta Polska emitowała kartkę pocztową z okazji „Festiwalu Sztuki, Dni Krakowa” w technice wielobarwnego offsetu drukowaną

w P.W.P.W. (fot. 10). Kartkę pocztową ( Fi.t.II nr 166) z sygnaturą P.P.T i T-III.59.150 000, wydano w nakładzie 169 700 sztuk. Znak opłaty zaprojektowany przez T. Stankiewicza przedstawia stylizowanego Lajkonika. W części ilustracyjnej znajduje się kompozycja rysunkowa z kogutem na wozie obrazująca trzy dziedziny sztuki; muzykę, literaturę i malarstwo. Znak opłaty jest skasowany okolicznościowym datownikiem ręcznym z wymienną datą (kat. Mysl. Nr 59 032)   stosowanym w Urzędzie Pocztowym Kraków 2 w dniach 3 – 20 czerwca 1959 roku.

Fot. 10 Kartka pocztowa wydana przez Pocztę Polską z okazji „Festiwalu Sztuki – Dni

           Krakowa w 1959 roku, z okolicznościowym datownikiem.

            W zbiorach posiadamy jeden przykład pocztowego wykorzystania kartki Fi.166) pokazany na fot.11.

Fot. 11 Kartka pocztowa Fi. 166, z obiegu pocztowego krajowego, wysłana z Urzędu

           Pocztowego Kraków 2 , w dniu 7. 4. 1964 roku do Warszawy.

            Na tej części przerywamy nasz cykl, do czasu pozyskania większej liczby walorów, drukowanych programów, a także dodatkowych informacji na temat organizacji „Dni Krakowa”.

                                                                                                                      Jerzy Duda

                                                                                                         Administrator Piotr  

• nast. »