Artykuły

Krakowskie Copernicana (2a)

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: poniedziałek, 13, marzec 2023 16:42

MAREK

Odsłony: 2722

Krakowskie Copernicana (2a)

               Kilka dni po ukazaniu się na stronie klubowej informacji „Krakowskie Copernicana (1)” otrzymaliśmy od jednego z członków Klubu zapytanie czy nie zapomnieliśmy o znaczkach przedstawiających dziedziniec Collegium Maius z pomnikiem Mikołaja Kopernika wydanych cztery lata wcześniej niż znaczek projektowany przez Józefa Wilczyka. Odpowiadamy. Nie zapomnieliśmy. Chcieliśmy jednak rozpocząć nasz cykl informacją o znaczku wydanym przez Pocztę Polską.

               Pierwsze znaczki pocztowe z widokiem dziedzińca Collegium Maius z pomnikiem Mikołaja Kopernika wprowadzono do obiegu podczas drugiej wojny światowej na części terytorium Polski okupowanej przez nazistowskie Niemcy nazwanej „General Gouvernement”. Ten twór polityczny powstał w listopadzie 1939 roku. W jego skład wchodziły części województwa warszawskiego oraz krakowskiego, lubelskiego i kieleckiego. Pełna jego nazwa to„ General – Gouvernement fur die besezten polnischen Gebiete” i dzielił się na cztery dystrykty: krakowski, warszawski, radomski i lubelski. Po napaści na Związek Radziecki w 1941 roku, Generalna Gubernia zwiększyła powierzchnie bowiem została powiększona o „dystrykt” Galicję.

           W Generalnej Guberni utworzono pocztę, która nazywała się Deutsche Post Osten (Niemiecka Poczta Wschód), a nominały znaczków opłat były w walucie złotówkowej (grosze i złoty).

Pierwsze znaczki z napisem General Gouvernement wydano 5 sierpnia 1940 roku.

Jest to seria z widokami zabytków budownictwa z Krakowa, Lublina i Warszawy. Wśród 12. znaczków jest jeden z widokiem dziedzińca Collegium Maius i pomnikiem Mikołaja Kopernika (w opisie znaczka jest również tekst; Podwórze Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie). Znaczek ma nominał 12 groszy i jest w kolorze ciemnozielonym. Znaczki serii Fi. t.II, nr 40-51, w tym znaczek Fi. 43, projektowali prof. Puchinger i prof. Gessner w oparciu o przedwojenną fotografię. Wydane były w technice heliograwiury na papierze białym. Arkusze sprzedażne liczyły 50 znaczków. Na arkuszach wydania pierwszego,
w górnym prawym roku jest napis: „Staatsdruckerei Wien” a na dolnym napis „Entw.: Erwin Puchinger.

We wrześniu 1940 roku z Drukarni Państwowej w Wiedniu wyszła całostka .na kartonie w kolorze piaskowym z wydrukowanym znaczkiem w kolorze ciemnozielonym na którym jest pokazany dziedziniec Collegium Maius   Fi. t. II, Cp7.

Na fotografii 1 prezentujemy znaczek Fi. 43 oraz dwa typy całostki Cp.7.I i Cp.7.II.

17 sierpnia 1940 roku ukazało się wydanie okolicznościowe z dopłatą na Niemiecki Czerwony Krzyż. Są to znaczki z serii widoków zabytków budownictwa, a w tym także widok dziedzińca Collegium Maius z pomnikiem Mikołaja Kopernika (Fi. t.II.nr 52-55). Na znaczku w kolorze oliwkowym jest czerwony nadruk w postaci krzyża i cyfry oznaczającej wysokość dodatkowej dopłaty (Fi. t. II. nr 52). Znaczki miały wartość obiegową tylko na terenie Guberni, na przesyłkach do Rzeszy i Protektoratu. Wycofano je z obiegu 30 XI 1941.

Równocześnie wydano 4 całostki skasowane stemplami okolicznościowymi z datą 17/18 VIII 1940. Znaczek oraz całostka pokazane są na fot.2.

             Kolejną serię znaczków zawierającą widok dziedzińca Collegium Maius z pomnikiem Mikołaja Kopernika wprowadzono do obiegu pocztowego 8 września 1941. Były to cztery znaczki wybrane z serii zabytków budownictwa w zmienionych kolorach z uzupełnieniem serii o widok Ratusza w Sandomierzu. Znaczki z widokiem dziedzińca Collegium Maius (Fi .t. II .nr 67) w kolorze fioletowym wydano w technice rotograwiury w Państwowej Drukarni w Wiedniu.

Na fot. 3 prezentujemy parkę znaczków z górnym marginesem oraz całostki Cp.9b na kartonie białym z sygnaturą III 42 oraz Cp.9c na kartonie piaskowym z sygnaturą I.44.

           Znaczki z widokiem dziedzińca Collegium Maius i pomnikiem Mikołaja Kopernika wydane w 1945 roku przez Pocztę Polską różnią się dość istotnie od tych wydanych w Generalnej Guberni. Widać, że projektanci znaczków; Józef Wilczyk i prof. Erwin Puchinger wykorzystali do swoich projektów inne widokówki. Pomnik Kopernika jest sfotografowany na innym tle, a obraz dziedzińca zawężony do granic łuku, na znaczku projektowanym przez Wilczyka, a rozszerzony o widok kolumny arkad zdobionej ornamentem krystalicznym. Widoczna jest także różnica w ujęciu fotograficznym wnętrza. W przypadku znaczka z Generalnej Guberni, pomnik jest ujęty symetrycznie w stosunku do łuku arkady oraz „nieco z góry” czyli inaczej niż ma to miejsce w projekcie J. Wilczyka.

             Znaczki o których piszemy były w obiegu pocztowym do końca 1941 roku. Trudność sprawia taryfa, która była zmienna i charakteryzowała się dualizmem. W II. tomie „Katalogu polskich znaków pocztowych ( i z Polska związanych)” Fischera jest następujący zapis (s.212):W okresie od 21.11.1939 roku wykonywano w GG nieliczne usługi pocztowe za wykonanie których inne opłaty pobierano od A-władz niemieckich i ich pracowników, inne zaś od B- pozostałych klientów poczty. Był to dualizm taryfowy, Od 7.2.1940 inne opłaty pobierane od A i od B zachowano tylko w stosunku do kartek i listów zwykłych .Od 1.4.1940 zniesiono dualizm i wszyscy klienci płacili identyczne opłatę za te same usługi pocztowe.  

             Na kolejnych fotografiach 4- 8 prezentujemy przykłady pocztowego wykorzystania znaczka Fi.43 i całostki Cp.7.

Fot. 4 Całostka Cp.7 I z obiegu pocztowego wysłana z Nowego Sącza (Neu Sandec) dnia

           5 IV 1941 do Krakowa.

Fot. 5 Koperta o wymiarach 11,5x 7,1 cm przesyłki listowej wysłanej z Urzędu Pocztowego

         Warszawa 1 (Warschau) w dniu 14 V 1940 roku do Warszawy (list miejscowy).

Fot. 6 Koperta o wymiarach 14,0 x 11,2 cm przesyłki listowej prywatnej wysłanej z Urzędu

           Pocztowego Kraków 1 w dniu 25 IX 1941 do Bielska (Bielitz). Przesyłka ofrankowana

           dwoma znaczkami Fi.43 zgodnie z taryfą.

Fot. 7 Koperta standardowych wymiarów przesyłki listowej, prywatnej, do Rzeszy ,wysłanej

         z Warszawy (Warschau) do Hamburga. Przesyłka ofrankowana dwoma znaczkami Fi.43.

Fot. 8 Koperta firmowa o wymiarach 19,2 x 12,5 cm przesyłki urzędowej wysłanej przez

           Starostę powiatu Sokołów- Węgrów (Sokolow-Wengrow) w dniu 18 X 1940 (?) do

           Warszawy (Warschau). Przesyłka ofrankowana jest poziomą parką znaczków Fi.43.

                                                                                                                       c.d.n.

            W następnej części pokażemy kolejne przykłady pocztowego wykorzystania znaczków z widokiem Collegium Maius i pomnika Mikołaja Kopernika oraz inne wydania poczty GG związane z Mikołajem Kopernikiem.

                                                                                                                        Jerzy Duda

                                                                                                               Administrator Piotr        

• « poprz.
• nast. »