Artykuły
KOPERTY FIRMOWE W BADANIACH NAD HISTORIĄ KRAKOWSKICH FIRM I ZAKŁADÓW RZEMIEŚLNICZYCH CZ. 5.
- Szczegóły
- Kategoria: Aktualności
- Opublikowano: piątek, 19, luty 2021 13:25
- Odsłony: 5135
KOPERTY FIRMOWE W BADANIACH
NAD HISTORIĄ KRAKOWSKICH FIRM I ZAKŁADÓW RZEMIEŚLNICZYCH
CZ. 5.
W poprzednich 4. odcinkach naszego cyklu prezentowaliśmy koperty firmowe różnych firm, „fabryk”, zakładów rzemieślniczych, wytwórni i firm handlowych z Krakowa. W trzeciej części książki Dawne Zakłady Rzemieślnicze i Przemysłowe Krakowa, autorzy zwrócili uwagę na ważniejsze kompleksy przemysłowe i komunalne Krakowa z zachowaną ich pierwotną funkcją. Do tych kompleksów zaliczono m. in. Zespół Zajezdni Tramwajowej, Zespół Elektrowni Miejskiej, Zespół Gazowni Miejskiej. W ostatnim czasie otrzymaliśmy od naszego Kolegi Klubowego zapytanie czy podczas opracowywania trzeciej części książki zespół autorski korzystał z informacji zawartych na kopertach firmowych i czy one były przedmiotem zainteresowania autorów. O ile dobrze pamiętam – jako współautor książki - w czasie jej opracowywania nie mieliśmy dostępu do kopert firmowych wspomnianych kompleksów komunalnych. Autorzy korzystali z wcześniejszych opracowań historycznych, technicznych dotyczących wspomnianych obiektów. Informacje uzupełniano o dane pozyskiwane np. z archiwów zakładowych w których nie napotykaliśmy kopert firmowych.
Koperty takie oczywiście istnieją o czym świadczą przykłady które prezentujemy poniżej. Na początek interesujący walor którego skan wraz z opisem otrzymaliśmy od Klubowego Kolegi Jacka Zająca.
Fot.1 Koperta firmowa z wydrukowaną nazwą firmy Krakowska Spółka Tramwayowa ale
bez innych danych np. adresu siedziby, numeru telefonu czy innych informacji. Koperta
o wymiarach 180 x 115 mm przesyłki listowej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci
naklejki wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 6 (mieszczącego się na Krakowskim
Kazimierzu) w październiku 1909 roku do Norymbergi. Przesyłka ofrankowana 5.
znaczkami austriackimi o wartości 45 hal.
Historia krakowskiej komunikacji publicznej zaczyna się od pierwszych
omnibusów konnych z 1867 roku wykorzystywanych na trasie z Krakowa do
Swoszowic. Pierwsza koncesja na omnibusy konne kursujące po Krakowie została
udzielona w 1875 roku na trasie od Mostu Podgórskiego do dworca kolei. Pierwsza
linia tramwaju konnego, wąskotorowego została uruchomiona w 1882 roku na trasie
Dworzec kolei- Rynek – Most Podgórski. W latach 1882 – 1888 zbudowano zajezdnię
tramwajową przy ulicy św. Wawrzyńca, a w 1900 roku została utworzona Krakowska
Spółka Tramwajowa, której zadaniem było wprowadzenie kolei miejskiej napędzanej
elektrycznością . Prezentowana koperta jest jedną z pierwszych kopert firmowych
wspomnianej Spółki.
Fot. 2 Koperta firmowa z wydrukowana nazwą firmy Miejska Kolej Elektryczna w podtytule
Krakowska Spółka Tramwajowa Jest to kolejna nazwa firmy związanej z komunikacją
tramwajową ale już elektryczną . Pierwszą linię tramwaju o napędzie elektrycznym
uruchomiono 16 III 1901 roku. Rozbudowa kolei elektrycznej szła bardzo szybko. W
1902 roku uruchomiono linię Rynek Główny-Szewska – Podwale – Park Krakowski.
Po zatargach pomiędzy Krakowską Spółka Tramwajowa a Zarządem Miasta ten ostatni
powołał w 1928 roku nowa spółkę pod nazwa Krakowska Miejska Kolej Elektryczna.
Pokazana koperta na fot. 2 jest jedna z pierwszych kopert firmowych nowej firmy
powstałej z fuzji z Krakowską Spółką Tramwajową. Jest to koperta firmowa
o wymiarach 156 x 126 mm przesyłki zagranicznej, poleconej z erka w postaci odbitki
pieczątki w kolorze czarnym z odręcznie wpisanym numerem wysłana z Urzędu
Pocztowego Kraków 6 (Kazimierz) w dniu 31 V 1929 roku do Szwajcarii. Przesyłka
była w Zurychu dnia 2 VI 1929 roku o czym świadczy stempel odbiorczy na rewersie
koperty. Przesyłka jest ofrankowana 4. znaczkami w tym dwoma Fi. 238 na awersie i
dwoma na rewersie Fi. 208. Łączna frankatura wynosi 1,10 zł zgodnie z taryfą.
Fot.3 Jeszcze jedna koperta firmowa używana przez firmę zajmującą się komunikacją
tramwajową w Krakowie. Nadruk na kopercie odnosi się do Miejskiej Kolei
Elektrycznej w Krakowie z podaną siedzibą; ul. św. Wawrzyńca 13 i numerem telefonu.
Po II wojnie światowej w 1946 roku spółkę Krakowska Miejska Kolej Elektryczna
przemianowano na Miejską Kolej Elektryczną w Krakowie. Prezentowana koperta
firmowa pochodzi z 1950 i może być zaliczona do ostatnich kopert Miejskiej Kolei
Elektrycznej w Krakowie bowiem w roku 1951 roku zostało utworzone Miejskie
Przedsiębiorstwo Komunikacyjne. Prezentowana koperta firmowa o standardowych
wymiarach przesyłki listowej, krajowej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w
kolorze czarnym z odręcznie wpisanym numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków
6 (Kazimierz) w dniu 28 (?) 1950 roku do Warszawy. Przesyłka ofrankowana jest trzema
znaczkami Fi. 448 i 524 o łącznej frankaturze 135 złotych.
Fot.4 Pokazana na fot. 4 koperta na pierwszy rzut oka nie robi wrażenia koperty firmowej.
Jest to koperta standardowa pod względem wymiarów, a jedynie nadruk wykonany
małymi literami bez szczególnego wyróżnienia w postaci np. podkreślenia, ramki,
dodatkowych informacji świadczy o przynależności do kopert firmowych
Nadrukowany tekst „Elektrownia Miejska w Krakowie” w dolnej części opatrzony
jest niewiele znaczącymi trzema kwadratami.
Jest to koperta przesyłki listowej zagranicznej wysłana z Urzędu Pocztowego
Kraków 1 (Krakau 1) dni 3.III 1911 roku do Genewy. Przesyłka ofrankowana
znaczkiem austriackim o nominale 25 hal. Kraków posiadał przed 1900 rokiem
lokalne elektrownie, które działały np. na potrzeby Teatru im. Juliusza Słowackiego
coraz znaczniejszych fabryk.. Dopiero w 1904 podjęto decyzje o budowie Miejskiej
Elektrowni , Zlokalizowano ją na przy ulicy św. Wawrzyńca i oddano do użytku
w 1905 roku. W latach 1906-1907 elektrownie rozbudowano, wprowadzono nowe
maszyny Elektrownia zaprzestała działalności w latach 80. XX wieku.
Na zakończenie tej części naszego cyklu prezentujemy dwie koperty firmowe instytucji, które miały duże znaczenie gospodarcze dla Krakowa w zakresie transportu. Wprawdzie obie instytucje odbiegają tematycznie od naszego cyklu bo one nie są ani fabryką ani zakładem rzemieślniczym, ale łączą się z nimi w sposób pośredni. Są to: Koleje Państwowe z Dyrekcją w Krakowie i Kolej lokalna Kraków –Kocmyrzów.
Fot. 5 Koperta firmowa o charakterze urzędowym o wymiarach 192 x 125 austriackich Kolei
Państwowych z C.k. Dyrekcją kolei państwowych w Krakowie. Koperta dwujęzyczna
służąca do przesyłania pism urzędowych, dlatego przesyłka była wolna od opłaty,
wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 1 (Krakau 1) 19.3.1916 roku do pracownika
kolei. Zachował się dokument wysłany do pracownika w którym znalazło się
drukowane postanowienie w sprawie wypłat emerytur i dodatków na zaopatrzenie
osobom mieszkającym w kraju.
Fot. 6 Koperta firmowa standardowych wymiarów firmy Kolej Lokalna Kraków-
Kocmyrzów. Koperta bez obiegu z naklejonym znaczkiem. O historii tej kolei pisał
Roman Garbacik w książce „Dzieje Kolei Kocmyrzowskiej 1899- 2010” .
Cdn.
Jerzy Duda
Administrator Piotr