Artykuły

KOPERTY FIRMOWE W BADANIACH NAD HISTORIĄ KRAKOWSKICH FIRM I ZAKŁADÓW RZEMIEŚLNICZYCH CZ. 5.

KOPERTY FIRMOWE W BADANIACH

NAD HISTORIĄ KRAKOWSKICH FIRM I ZAKŁADÓW RZEMIEŚLNICZYCH

CZ. 5.

            W poprzednich 4. odcinkach naszego cyklu prezentowaliśmy koperty firmowe różnych firm, „fabryk”, zakładów rzemieślniczych, wytwórni i firm handlowych z Krakowa. W trzeciej części książki Dawne Zakłady Rzemieślnicze i Przemysłowe Krakowa, autorzy zwrócili uwagę na ważniejsze kompleksy przemysłowe i komunalne Krakowa z zachowaną ich pierwotną funkcją. Do tych kompleksów zaliczono m. in. Zespół Zajezdni Tramwajowej, Zespół Elektrowni Miejskiej, Zespół Gazowni Miejskiej. W ostatnim czasie otrzymaliśmy od naszego Kolegi Klubowego zapytanie czy podczas opracowywania trzeciej części książki zespół autorski korzystał z informacji zawartych na kopertach firmowych i czy one były przedmiotem zainteresowania autorów. O ile dobrze pamiętam – jako współautor książki - w czasie jej opracowywania nie mieliśmy dostępu do kopert firmowych wspomnianych kompleksów komunalnych. Autorzy korzystali z wcześniejszych opracowań historycznych, technicznych dotyczących wspomnianych obiektów. Informacje uzupełniano o dane pozyskiwane np. z archiwów zakładowych w których nie napotykaliśmy kopert firmowych.

Koperty takie oczywiście istnieją o czym świadczą przykłady które prezentujemy poniżej. Na początek interesujący walor którego skan wraz z opisem otrzymaliśmy od Klubowego Kolegi Jacka Zająca.

Fot.1 Koperta firmowa z wydrukowaną nazwą firmy Krakowska Spółka Tramwayowa ale

         bez innych danych np. adresu siedziby, numeru telefonu czy innych informacji. Koperta

         o wymiarach 180 x 115 mm przesyłki listowej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci

         naklejki wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 6 (mieszczącego się na Krakowskim

         Kazimierzu) w październiku 1909 roku do Norymbergi. Przesyłka ofrankowana 5.

         znaczkami austriackimi o wartości 45 hal.

                        Historia krakowskiej komunikacji publicznej zaczyna się od pierwszych

         omnibusów konnych z 1867 roku wykorzystywanych na trasie z Krakowa do

         Swoszowic. Pierwsza koncesja na omnibusy konne kursujące po Krakowie została

         udzielona w 1875 roku na trasie od Mostu Podgórskiego do dworca kolei. Pierwsza

         linia tramwaju konnego, wąskotorowego została uruchomiona w 1882 roku na trasie

         Dworzec kolei- Rynek – Most Podgórski. W latach 1882 – 1888 zbudowano zajezdnię

         tramwajową przy ulicy św. Wawrzyńca, a w 1900 roku została utworzona Krakowska

       Spółka Tramwajowa, której zadaniem było wprowadzenie kolei miejskiej napędzanej

       elektrycznością . Prezentowana koperta jest jedną z pierwszych kopert firmowych

       wspomnianej Spółki.

 

Fot. 2 Koperta firmowa z wydrukowana nazwą firmy Miejska Kolej Elektryczna w podtytule

         Krakowska Spółka Tramwajowa Jest to kolejna nazwa firmy związanej z komunikacją

         tramwajową ale już elektryczną . Pierwszą linię tramwaju o napędzie elektrycznym

         uruchomiono 16 III 1901 roku. Rozbudowa kolei elektrycznej szła bardzo szybko. W

       1902 roku uruchomiono linię   Rynek Główny-Szewska – Podwale – Park Krakowski.

         Po zatargach pomiędzy Krakowską Spółka Tramwajowa a Zarządem Miasta ten ostatni

         powołał w 1928 roku nowa spółkę pod nazwa Krakowska Miejska Kolej Elektryczna.

         Pokazana koperta na fot. 2 jest jedna z pierwszych kopert firmowych nowej firmy

         powstałej z fuzji z Krakowską Spółką Tramwajową. Jest to koperta firmowa

         o   wymiarach 156 x 126 mm przesyłki zagranicznej, poleconej z erka w postaci odbitki

       pieczątki w kolorze czarnym z odręcznie wpisanym numerem wysłana z Urzędu

       Pocztowego Kraków 6 (Kazimierz) w dniu 31 V 1929 roku do Szwajcarii. Przesyłka

       była w Zurychu dnia 2 VI 1929 roku o czym świadczy stempel odbiorczy na rewersie

       koperty. Przesyłka jest ofrankowana 4. znaczkami w tym dwoma Fi. 238 na awersie i

       dwoma na rewersie Fi. 208. Łączna frankatura wynosi 1,10 zł zgodnie z taryfą.

 

Fot.3 Jeszcze jedna koperta firmowa używana przez firmę zajmującą się komunikacją

       tramwajową w Krakowie. Nadruk na kopercie odnosi się do Miejskiej Kolei

       Elektrycznej w Krakowie z podaną siedzibą; ul. św. Wawrzyńca 13 i numerem telefonu.

       Po II wojnie światowej w 1946 roku spółkę Krakowska Miejska Kolej Elektryczna

       przemianowano na Miejską Kolej Elektryczną w Krakowie. Prezentowana koperta

       firmowa pochodzi z 1950 i może być zaliczona do ostatnich kopert Miejskiej Kolei

       Elektrycznej w Krakowie bowiem w roku 1951 roku zostało utworzone   Miejskie

       Przedsiębiorstwo Komunikacyjne. Prezentowana koperta firmowa o standardowych

       wymiarach przesyłki listowej, krajowej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w

       kolorze czarnym z odręcznie wpisanym numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków

       6 (Kazimierz) w dniu 28 (?) 1950 roku do Warszawy. Przesyłka ofrankowana jest trzema

       znaczkami Fi. 448 i 524 o łącznej frankaturze 135 złotych.

 

Fot.4 Pokazana na fot. 4 koperta na pierwszy rzut oka nie robi wrażenia koperty firmowej.

           Jest to koperta standardowa pod względem wymiarów, a jedynie nadruk wykonany

           małymi literami bez szczególnego wyróżnienia w postaci np. podkreślenia, ramki,

           dodatkowych informacji świadczy o przynależności do kopert firmowych    

           Nadrukowany tekst „Elektrownia Miejska w Krakowie” w dolnej części opatrzony

         jest niewiele znaczącymi trzema kwadratami.

                   Jest to koperta przesyłki listowej zagranicznej wysłana z Urzędu Pocztowego

           Kraków 1 (Krakau 1) dni 3.III 1911 roku do Genewy. Przesyłka ofrankowana

           znaczkiem austriackim o nominale 25 hal. Kraków posiadał przed 1900 rokiem

           lokalne elektrownie, które działały np. na potrzeby Teatru im. Juliusza Słowackiego

           coraz znaczniejszych fabryk.. Dopiero w 1904 podjęto decyzje o budowie Miejskiej

           Elektrowni , Zlokalizowano ją na przy ulicy św. Wawrzyńca i oddano do użytku

           w 1905 roku. W latach 1906-1907 elektrownie rozbudowano, wprowadzono nowe

           maszyny Elektrownia zaprzestała działalności w latach 80. XX wieku.

Na zakończenie tej części naszego cyklu prezentujemy dwie koperty firmowe instytucji, które miały duże znaczenie gospodarcze dla Krakowa w zakresie transportu. Wprawdzie obie instytucje odbiegają tematycznie od naszego cyklu bo one nie są ani fabryką ani zakładem rzemieślniczym, ale łączą się z nimi w sposób pośredni. Są to: Koleje Państwowe z Dyrekcją w Krakowie i Kolej lokalna Kraków –Kocmyrzów.

 

Fot. 5 Koperta firmowa o charakterze urzędowym o wymiarach 192 x 125 austriackich Kolei

           Państwowych z C.k. Dyrekcją kolei państwowych w Krakowie. Koperta dwujęzyczna

           służąca do przesyłania pism urzędowych, dlatego przesyłka była wolna od opłaty,

           wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 1 (Krakau 1) 19.3.1916 roku do pracownika

           kolei. Zachował się dokument wysłany do pracownika w którym znalazło się

           drukowane postanowienie w sprawie wypłat emerytur i dodatków na zaopatrzenie

           osobom mieszkającym w kraju.

 

Fot. 6 Koperta firmowa standardowych wymiarów firmy Kolej Lokalna Kraków-

           Kocmyrzów. Koperta bez obiegu z naklejonym znaczkiem. O historii tej kolei pisał

           Roman Garbacik w książce „Dzieje Kolei Kocmyrzowskiej 1899- 2010” .

 Cdn.

Jerzy Duda

Administrator   Piotr