Artykuły

PROMOCJA MIASTA POPRZEZ EMISJE POCZTOWE I FILATELISTYKĘ

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: poniedziałek, 08, lipiec 2024 12:50

MAREK

Odsłony: 1483

PROMOCJA MIASTA

POPRZEZ EMISJE POCZTOWE I FILATELISTYKĘ

             Od uzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku, Kraków i motywy krakowskie, są częstymi tematami znaczków i kartek pocztowych emitowanymi przez Pocztę Polską. Przypomnieć należy znaczki z widokiem Wawelu, które ukazały się w 1925 roku. Taka forma promocji miasta, a także ludzi którzy rozsławiali miasto, realizowana poprzez znaki pocztowe, ma już długą tradycję. W ostatnich latach przypomniano o niej w czasopiśmie Uniwersytetu Jagiellońskiego „Alma Mater” w cyklu artykułów „Jak markami i znakami Kraków promowano”. Natomiast o pokazach i wystawach filatelistycznych o tematyce krakowskiej informowano w czasopismach filatelistycznych „Filatelista” i „Filatelista Małopolski”, a od 2012 roku także, na stronie internetowej Klubu Cracoviana.   Na wystawach krajowych i zagranicznych krakowscy kolekcjonerzy prezentowali ciekawe zbiory tematyczne zaliczane do zw.„krakowskich ” np. „Droga królewska na Wawel”; „Mieszkańcy Wawelu”, „Sport i turystyka w Krakowie” „Sztuka Krakowa”, „Widoki Krakowa”; „Wit Stwosz”; „ Kraków światowe dziedzictwo kultury”; „Uniwersytet Jagielloński”. W zbiorach wykorzystywano bogaty materiał filatelistyczny, w postaci znaczków, stempli, datowników, kartek pocztowych, druków pocztowych oraz materiały kolekcjonerskie uzupełniające dany temat. Wykorzystywano również walory filatelistyczne wydawane z okazji np. obchodów patriotycznych z okresu II Rzeczypospolitej, niezwykle udanych imprez promujących Kraków jakim były „Dni Krakowa” organizowane od 1936 roku, także po wojnie od 1948 roku, oraz z okazji świąt i obchodów rocznicowych w dziejach najnowszych. Tematyka krakowska jest tak bogata, że każdy może znaleźć swój odrębny, unikatowy temat do opracowania, przy użyciu materiału filatelistycznego.

            Imprezami o szczególnym, międzynarodowym, znaczeniu promocyjnym dla miasta były „Dni Krakowa”. O pierwszych, tych przedwojennych, napisano pracę magisterską, przygotowano wystawę z katalogiem, napisano szereg artykułów, sprawozdań z obchodów i tp. Nie napotkaliśmy, natomiast, informacji na temat walorów filatelistycznych i pocztowych związanych z Dniami Krakowa, nie posiadamy informacji o zbiorze filatelistycznym obejmującym historię „Dni Krakowa”. Brak jest informacji na temat pocztowego wykorzystania walorów w obrocie krajowym i zagranicznym.

               Temat jest interesujący, bardzo krakowski, i dlatego podejmujemy próbę zestawienia podstawowych informacji o walorach i pocztowym ich wykorzystaniu.

     „DNI   KRAKOWA” NA WALORACH POCZTOWYCH I KOLEKCJONERSKICH.  

            Pomysł zorganizowania święta miasta Krakowa zrodził się 1934 roku, a inicjatorami byli Jerzy   Dobrzycki, Adam Polewka, Antoni Wasilewski i skupieni wokół nich miłośnicy Krakowa z Komitetu Obywatelskiego. Zakładano, że pierwsze Dni Krakowa odbędą się już w 1935 roku, jednakże po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego i ogłoszonej żałoby narodowej, zdecydowano uroczystość otwarcia Dni Krakowa przenieść na 1936 rok. I tak się stało.

Jerzy Dobrzycki, w programie pierwszych Dni Krakowa, wydanym drukiem, napisał: Usilnem staraniem przygotowującego „Dni Krakowa” Komitetu Obywatelskiego i Polskiego Związku Turystycznego jest uczynić z nich odtąd stałe doroczne święto jagiellońskiego grodu, obchodzone w najpiękniejszej wiosennej porze roku, przy tłumnym udziale swoich i obcych...Niechaj zatem stare mury Krakowa przemówią legendą, pieśnią i muzyką! Niechaj te dni staną się jaśniejsze i milsze nad powszednich, a z niemi wraz niech rozsłonecznią się serca tych wszystkich, którzy zechcą Kraków odwiedzić! Anonimowy poeta XVII.w, taką kiedyś płomienną apostrofę Krakowowi poświęcił:

                                                    Krakowie sławny...stolico,

                                                 Którego sława idzie pod obłoki

                                                           Jak świat szeroki.

                                                Śliczne twe gmachy, śliczne i pokoje

                                               Śliczne świątynie i ogrody twoje

                                               Gdzie skoro wnijdzie, aż melankolija

                                                          Człowieka mija !

Zbywszy się zatem owej „melankolii”, owej codziennej szarzyzny i troski, z słońcem i pogodą na czołach, zechciejcie Wy wszyscy którzy uczestniczyć będziecie w „Dniach Krakowa”, odczuć to hasło serdeczne, które przenika dziś wszystkich Krakowian: WITAJCIE.

           Dni Krakowa trwały od 10 – 24 czerwca 1936 roku, Wydano sześćdziesięcioośmio stronicowy program z informatorem, w formacie 12x23 cm, wydrukowany w Zakładach Graficznych „Styl” (fot.1).

Na stronie tytułowej, uwagę zwraca, zarówno liternictwo jak i interesujące logo, dzieło krakowskich grafików i introligatorów, Zygmunta Kinastowskiego i Henryka Starzyńskiego, które stało się symbolem Dni Krakowa. (fot.2).

             Program zawiera; wykaz imprez z krótkim ich opisem, harmonogram z miejscem lokalizacji oraz ponad setkę inseratów reklamowych. Zapowiedziano w nim m.in. Wielki koncert Jana Kiepury i wiele imprez muzycznych w tym . koncert spacerowy na Plantach, występ słynnego chóru Dana, Wielki festiwal śpiewaczy, wystawiono operę Cyrulik Sewilski, koncert poświęcony twórczości młodych muzyków krakowskich. Oprócz tego programie przewidziano wielkie widowiska np. „Kopernik” , „Pieśń świętojańska o sobótce”,, „Akademia Orkanowska”. Nie zapomniano o imprezach sportowych takich jak mecz piłkarski „Kraków - Hungaria”, a także; „reprezentacja Krakowa, reprezentacja Belgradu”; zawody wioślarskie, konne, lekkoatletyczne, łucznicze, turnieje rycerskie ,promowano zabawy taneczne na świeżym powietrzu i wiele innych imprez. W ramach Dni Krakowa odbyć się miały obchody tradycyjne „Lajkonik”, „Wianki”. Większość imprez odbywała się blisko śródmieścia ale także w Parku Jordana, w Podgórzu na Krzemionkach. A to wszystko przy wspaniałej iluminacji miasta i specjalnej iluminacji Plant. W okresie trwania Dni Krakowa, obchodzone było święto Boże Ciało z procesją i świętowaniem w kolejnych dniach.

            Kolekcjonerzy mieli powód do radości bowiem w czasie pierwszych Dni Krakowa uruchomiona została poczta balonowa. Zaplanowano trzy loty „Balonu Kraków”; 17, 21 i 29 VI 1936 roku. Istniała możliwość nadania balonem „Kraków” listów i kartek pocztowych, ostemplowanych datownikiem okolicznościowym stosowanym w Urzędzie Pocztowym Kraków 2, i stemplem z napisem „Balon Kraków”. Część poczty wysłano w specjalnych kopertach dla poczty balonowej przygotowanych przez organizatora, a część na kartkach wydanych nakładem Aeroklubu Krakowskiego z widokiem balonu.(fot.3, a b)

Fot.3a,b, kartka pocztowa z obiegu, wydana nakładem Aeroklubu Krakowskiego (a), na stronie adresowej są znaczki opłaty pocztowej, skasowane ręcznym stemplem okolicznościowym przesyłki balonowej (kat. Myśl. Nr.36 013). Jest także stempel „Poczta Balonowa” w kolorze zielonym, naklejki „Expres” i L.O.P.P za 10 groszy, również datownik odbiorczy z Alwernii oraz stempel w kolorze czerwonym „III Lot” , a także numer kolejny przesyłki.

            Informację o pierwszych „Dniach Krakowa” zamieszczono w, wydanym drukiem, Sprawozdaniu z działalności Polskiego Związku Turystycznego w Krakowie za okres od czerwca 1935 r. do września 1936 roku. Podano m.in. liczbę osób przybyłych do Krakowa z kraju i zagranicy, liczby osób które wzięły udział w imprezach, liczbę osób zakwaterowanych i inne dane. Podano także informację o wydawnictwach w tym o plakatach (afiszach) i innych materiałach reklamowych, na projekty których ogłaszano konkursy. W jednym z konkursów na plakat, pierwsza nagrodę zdobył prof. Witold Chomicz (fot.4).

Autorzy sprawozdania nie odnieśli się natomiast do współpracy Komitetu Obywatelskiego i Polskiego Związku Turystycznego z   Pocztą Polską w sprawie emitowania znaków, stosowania datowników czy uruchamiania stoisk pocztowych,

w miejscach gdzie odbywały się   imprezy masowe w okresie Dni Krakowa. Wprawdzie Poczta Polska od 1935 roku przechodziła fazę głębokiej reorganizacji, ale udało się stworzyć na czas trwania Dni Krakowa, „Pocztę balonowa” i „Pocztę Ruchomą”. Świadectwem jej istnienia i działania jest stempel dodatkowy, nie służący do kasowania znaczków. Jest to trójkątny stempel z napisem, na ramionach trójkąta; „Poczta Ruchoma, Dni Krakowa, od 10 VI do 24 VI 1936 „ i herbem Krakowa w części środkowej (fot.5).

Fot. 5 Kartka pocztowa Cp.70 z ilustracją 30, z obiegu pocztowego z odciśniętym

           stemplem „Poczty Ruchomej”. Stempel jest odnotowany w „Katalogu polskich

           stempli okolicznościowych” Andrzeja Myślickiego, z.1, nr 36 223.

            Poczta Polska w 1936 roku nie wydała znaczka z okazji Dni Krakowa, a wykorzystanie okolicznościowych stempli i datowników na przesyłkach krajowych czy zagranicznych miało charakter raczej incydentalny. Walory są unikatowe, trudne do zdobycia i bardzo rzadko oferowane na portalach sprzedażowych czy portalach aukcyjnych. Zachowało się tych walorów bardzo mało pomimo tego, że „Dni Krakowa” w 1936 roku przyciągnęły   ponad 100 tyś. osób z Polski, które wzięły udział w imprezach oraz ponad 4000 osób z zagranicy. Nieco częściej można spotkać materiały kolekcjonerskie takie jak; drukowane programy, plakaty, materiały reklamowe. Równie rzadko pojawiają się walory pocztowo – filatelistyczne oraz materiały kolekcjonerskie z   kolejnych Dni Krakowa to jest z roku 1937 roku, i później z 1938 i 1939 roku nazwane „ Festiwalem Sztuki Polskiej. Dni Krakowa”.

               Kolejne „Dni Krakowa” obchodzono w dniach 27 maja do 20 czerwca 1937 roku. Wykorzystano doświadczenia z 1936 roku, ale rozszerzono program o „Festiwal Sztuki Polskiej”, a także wprowadzono szereg nowych elementów. Przede wszystkim w dniu otwarcia Dni Krakowa, czyli 26 maja 1937 roku, odbyły się obchody „Dnia Harcerstwa Polskiego”, a także nastąpiło otwarcie „Wesołego Miasteczka” na terenach przed Parkiem Jordana . Do programu wprowadzono dodatkowo obchody „Tygodnia propagandy młodzieży przemysłowej i rękodzielniczej”. Nastąpiło rozbudowanie programu artystycznego, teatralnego, literackiego i muzycznego. Pozostawiono w ramach „Dni Krakowa’ obchody tradycyjne ; Bożego Ciała, Lajkonika, „Abdykacji Króla Kurkowego” oraz Wianki. Wprowadzono kiermasze obrazów. Zachowano iluminację zabytków Krakowa, imprezy sportowe, zabawy na świeżym powietrzu. Polski Związek Turystyczny mający siedzibę w „pałacu Wołodkiewiczów naprzeciw Dworca Kolei” wydał, wzorem ubiegłego roku, Informator zawierający szczegółowe informacje o wydarzeniach odbywających się w czasie „Dni Krakowa”. Informator zawierał także ponad 150 reklam.    

            Poczta Polska, w 1937 roku, nie emitowała żadnego waloru z okazji „Dni Krakowa”. Natomiast logo, ze stylizowanym rysunkiem Lajkonika, wykorzystano w pracy nad wykonaniem datownika okolicznościowego. Jest to stempel ręczny z wymienną datą ( kalendarzem pocztowym)   stosowanym w Urzędzie Pocztowym Kraków 1, w maju i czerwcu 1937 roku (fot. 6).

Fot. 6 Wzór stempla ręcznego z wymienną datą, stosowanego w Urzędzie Pocztowym

         Kraków 1, w czasie obchodów „Dni Krakowa” to jest od 27 V – 20 VI 1937.

         (kat Myśl. 37 005).

            Pomimo długich poszukiwań, nie udało się nam znaleźć przesyłki listowej ofrankowanej zgodnie z taryfą, na której znaczki byłyby skasowane stemplem, o którym wcześniej.

            P o raz trzeci gród podwawelski urządził „Dni Krakowa” w 1938 roku. Była to największa impreza turystyczna roku, bowiem po raz drugi połączono „Festiwal Sztuki Polskiej” z „Dniami Krakowa”. Dzięki temu. program obchodów wzbogacono o wielkie koncerty orkiestr, chórów, przestawienia teatralne , wieczory literackie i inne imprezy artystyczne. „Festiwal Sztuki Polskiej i Dni Krakowa” odbyły się w dniach 4- 23 VI 1938 roku. Staraniem Polskiego Związku Turystycznego wydano „Program – Przewodnik Dni Krakowa” rozprowadzany, za okazaniem karty uczestnictwa, bezpłatnie. Przewodnik o wymiarach 12 x 22,5 cm ma 56 stron i okładkę z ilustracją autorstwa prof. Witolda Chomicza (fot. 7).

Fot. 7 Strona tytułowa „Programu –przewodnika Dni Krakowa” z 1938 z ilustracją wykonaną

         przez prof. Witolda Chomicza.

             Na wstępie znajdują się nazwiska protektorów, członków prezydium honorowego, komitetu honorowego oraz członków prezydium Komitetu Obywatelskiego Festiwalu Sztuki i „Dni Krakowa”. Dalej jest harmonogram dzienny imprez z ich krótkim opisem, wykonawcami oraz miejscem występów. Jest także część bytowa dla przyjezdnych z wykazem hoteli, restauracji. kawiarni i cukierni oraz obiektów godnych zwiedzania w tym zabytków, muzeów, wystaw, a także Kopca Józefa Piłsudskiego na Sowińcu. Książeczka wypełniona jest ponad dwustoma inseratami reklamowymi o różnej wielkości, w tym kilkoma całostronicowymi.

Uwagę zwracają informacje o imprezach muzycznych, teatralnych z udziałem znakomitych wykonawców spoza Krakowa, ale także występy krakowskich muzyków i teatru Cricot. W trakcie Dni Krakowa odbyło się odsłonięcie pomnika Józefa Dietla, dłuta Xawerego Dunikowskiego, oraz uroczystości kościelne, w tym; Boże Ciało oraz święto związane ze sprowadzeniem relikwi św. Andrzeja Boboli z Rzymu do Polski. W ramach „Dni Krakowa” znalazły się imprezy tradycyjne takie jak Lajkonik, Wianki, Abdykacja Króla Kurkowego. Nie zapomniano o imprezach sportowych , zawodach kolarskich, szermierczych, piłkarskich, a przede wszystkim o automobilowym wyścigu górskim na serpentynach w Ojcowie.

             Uczestników „Dni Krakowa” zapraszano na „imprezy codzienne” jak koncerty orkiestr na Plantach, Średniowieczny teatr wędrowny komediantów, kiermasze, Wesołe Miasteczko. W programie zapisano miejsca i godziny iluminacji obiektów, zabytków i Plant.

            Równocześnie z „Programem – przewodnikiem” wydany został folder w formacie 20 x 21 cm z atrakcyjnymi czarno-białymi fotografiami, planem śródmieścia Krakowa i mapką Polski na której naniesiono trasy połączeń Krakowa ze stolicami państw europejskich. (fot.8 a, b)

Folder został wydany przez Polski Związek Turystyczny w Krakowie, który był organem wykonawczym Komitetu Obywatelskiego, przy poparciu Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji , Liga Popierania Turystyki w Warszawie, a drukowany w Drukarni Narodowej w Krakowie.. Na 26 stronach zaprezentowano zdjęcia Krakowa również z obchodów i uroczystości, ze sztuk teatralnych i widowisk, koncertów z portretami wybitnych twórców, z wystaw i imprez sportowych, a także zabaw i rozrywki.

            Podobnie jak w latach poprzednich Poczta Polska nie wydała znaczka z okazji “Dni Krakowa”. W użyciu był stempel ręczny z 1937 roku „ Dni Krakowa” ze stylizowanym rysunkiem Lajkonika, stosowany w Urzędzie Pocztowym Kraków 1. Pomimo intensywnych poszukiwań nie udało się nam pozyskać całości pocztowej ze znaczkami skasowanymi tym stemplem i datą z okresu trwania „Dni Krakowa „ w 1938 roku.

            Czwarte, ostatnie przed wojną, święto Krakowa „ Festiwal Sztuki, Dni Krakowa” odbyło się w dniach 3 – 24 czerwca 1939 roku pod protektoratem ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, dr. Wojciecha Świętosławskiego, ministra Komunikacji, pułkownika Juliusza Ulrycha i generała broni, Kazimierza Sosnkowskiego. Na program składały się obchody tradycyjne, pokazy regionalne, imprezy artystyczne oraz imprezy sportowe, także zabawy i widowiska, które sprawdziły się w poprzednich „Dniach Krakowa”. W pierwszych dniach obyły się koncerty chórów, które uczestniczyły w ogólnopolskim zjeździe związków śpiewaczych, także koncerty orkiestry Polskiego Radia. Zaplanowano Wieczory Literackie i widowiska organizowane na Dziedzińcu Collegium Nowodworskiego, w tym spektakl „Kawaler Księżycowy”. Dla szerszej publiczności dostępne były „Igrce w Barbakanie”(„Sowizdrzał” , „Marchołt” i „Wagancka Kołysanka”). Zachowano obchody tradycyjne czyli święto Bożego Ciała, Lajkonik, Abdykacja Króla Kurkowego i Wianki. W ramach imprez sportowych odbył się mecz piłkarski Bułgaria – Polska, i „Garbarnia – Polonia”, mistrzostwa kolarskie, wyścig motocyklowy pod Ojcowem Organizowano tradycyjnie zabawy ludowe, kiermasze w parku Bednarskiego i parku Jordana. Atrakcją była zawsze iluminacja miasta.

            Program „Dni Krakowa” przygotowano w formie folderu dwunastostronicowego, ilustrowanego czarno-białymi fotografiami z planem śródmieścia Krakowa oraz mapką, jak w folderze z 1938 roku. (fot. 9)

                 I tym razem Poczta Polska nie emitowała żadnego waloru z okazji „Dni Krakowa”. W Urzędzie Pocztowym Kraków 1, stosowany był, tradycyjnie, stempel ręczny ze zmienną datą, ze stylizowanym rysunkiem Lajkonika. Na fot.9 i 10 pokazujemy dwie widokówki z obiegu pocztowego ofrankowane znaczkami Fi.310 i 311 skasowane stemplem z „Dni Krakowa”.

Fot. 10a, b, Widokówka wydana przez firmę „Sztuka Kraków” w 1939 roku (a), wysłana z

                 Urzędu Pocztowego Kraków 1, w dniu (?) VI 1939 roku do Lwowa. Widokówka

                 ofrankowana dwoma znaczkami Fi.310 i 311 o łącznej wartości 15 groszy (b).

                 Znaczki są skasowane datownikiem okolicznościowym (kat. Myśl. 37 005).

Fot. 11 Widokówka fotograficzna, wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 1,

             w dniu 22 VI 1939 roku do Krakowa ofrankowana znaczkiem Fi.310 skasowanym

             datownikiem okolicznościowym (kat. Myśl. 37 005).

            Poczta Polska, w latach 1936 – 1939, nie wydała żadnego waloru upamiętniającego „Dni Krakowa”, a przecież były to wielodniowe imprezy odnotowywane przez prasę europejską i cieszące się dużą popularnością w Polsce. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że w tamtych latach, zwiększało się społeczne zainteresowanie filatelistyką, o której dyskutowano na kolejnych Zjazdach Związku Stowarzyszeń Filatelistycznych (w latach 1937, 1938, 1939). Szerokim echem odbiła się zorganizowana w Warszawie w 1938 roku,

V. Ogólnopolska Wystawa Filatelistyczna, w której uczestniczyli i zdobywali najwyższe trofea krakowscy filateliści. Dzisiejszym kolekcjonerom zajmującym się tematyką krakowską, w tym dotyczącą promowania miasta poprzez walory filatelistyczne, pozostaje poszukiwanie całości pocztowych ze stemplami z „Dni Krakowa”.

            Jak zawsze, prosimy Członków Klubu i Internautów, o komentarze, o uzupełnienia wiadomości, o krytyczną ocenę i pomoc w redagowaniu klubowej strony internetowej. Temat „:Dni Krakowa” po 1945 roku będzie zaprezentowany w kolejnym odcinku.

                                                                                                                               Jerzy Duda

                                                                                                                  Administrator Piotr            

.    

• « poprz.
• nast. »