Artykuły
PRZYKŁADY POCZTOWEGO WYKORZYSTANIA ZNACZKÓW Z MOTYWEM KRAKOWSKIM, WYDANYCH W LATACH 1944- 1945. CZEŚĆ I
- Szczegóły
- Kategoria: Aktualności
- Opublikowano: czwartek, 09, grudzień 2021 15:20
- Odsłony: 4466
PRZYKŁADY POCZTOWEGO WYKORZYSTANIA ZNACZKÓW
Z MOTYWEM KRAKOWSKIM, WYDANYCH W LATACH 1944- 1945.
CZEŚĆ I
13 września 1944 roku Kierownik Resortu Komunikacji Poczt i Telegrafów, inż. Jan Grubecki, wydał rozporządzenie o wprowadzeniu w obieg znaczków pocztowych wartości 25 i 50 groszy. Znaczek wartości 25 groszy o wymiarze 26x17 mm posiada rysunek Orła Białego na czerwonym tle, pod rysunkiem znajduje się napis dużymi literami „Poczta Polska”, w lewym górnym rogu napis „25 gr”, w prawym górnym rogu „gr 25”. Znaczek wartości 50 gr o wymiarze 26x37 mm przedstawia rysunek pomnika „Grunwald” w Krakowie, w kolorze ciemnozielonym. Pod rysunkiem znajduje się napis dużymi literami „Poczta Polska”, na rysunku u dołu napis białymi literami „Grunwald”, w lewym górnym rogu napis „50 gr”, w prawym górnym rogu „gr 50”.
Oba znaczki, oznaczone dzisiaj w katalogu Fischera numerami 342 i 343, zostały zamówione przez przedstawiciela PKWN w Moskwie w nakładzie po 25 mil. sztuk. Pierwsza partia znaczków drukowanych w Moskwie nadeszła do Lublina 13 września 1944 roku i zawierała po pół miliona sztuk każdego z nich.
Znaczek o nominale 50 groszy, drukowany w Moskwie w drukarni Goznak, dziewięcioma walcami w nakładzie 15 560 000 szt., przedstawia fragment nieistniejącego w 1944 roku pomnika grunwaldzkiego, burzonego przez Niemców od listopada 1939 roku do lutego 1940 roku. Fragment pomnika, pokazany na znaczku, to widok części cokołu z rzeźbą przedstawiającą postać księcia Witolda stojącego nad zwłokami wielkiego mistrza krzyżackiego Ulricha von Jungingena. Poniżej jest napis „Grunwald”. Projektantem znaczka był inż. Jan Grubecki. Znaczek wycofano dnia 31.05.1945 roku, a pozostałe zapasy znaczka wykorzystano do przedruków Fi. 375 i Fi. 441.
Znaczek Fi. 343 jest pierwszym znaczkiem z motywem krakowskim wydanym przez Pocztę Polską, jeszcze przed zakończeniem drugiej wojny światowej. Ma bogatą literaturę dotyczącą m.in. druku, koloru i usterek.
W okresie ważności znaczka taryfa za list zamiejscowy do 20gramów wynosiła 50 groszy, a od 1.1.1945 roku 1,00 zł ; za list o wadze od 20-250 gramów taryfa wynosiła
1,00 zł , a od 1.1.1945 roku 3,00 zł. Polecenie kosztowało 1, 00 zł, później 2,00 zł. Pospieszne doręczenie to wydatek 1,00 zł, a po 1.1.1945 już 5,00 zł.
W obrocie zagranicznym za list do 20 gramów płaciło się 1, 00 zł, później 2,00 zł, za każde 20 gramów trzeba było płacić 50 groszy, a później 1,50 zł. Polecenie kosztowało 1,00 zł, a po 1.01.1945 roku 2,00 zł. Jak taryfa miała się do ówczesnych cen produktów żywnościowych obrazuje następujące porównanie. W Krakowie w czerwcu 1944 roku chleb kosztował 4, 75 zł za kilogram, w grudniu 9,10 zł, a w pierwszym miesiącu 1945 roku już 23,30 zł. Jedno jajko kosztowało w czerwcu 1944 roku 3,56, a odpowiednio; w grudniu 20,20 zł i 13,50 zł. w styczniu 1945 roku. Kilogram cukru kosztował w czerwcu 121 zł, a w grudniu 189 zł.
Ze względu na trudne wojenne warunki, braki w zaopatrzeniu, urzędy pocztowe zobowiązywano do wykorzystywania poniemieckich zapasów druków i formularzy jednostronnie zużytych. Ponieważ brakowało druków, nalepek, blankietów, regułą było wykorzystywanie poniemieckich nalepek na listy polecone, na paczki, a jeśli brakowało i tego sporządzano je w przeróżny sposób we własnym zakresie. Przy braku polskich datowników, wypiłowywano z poniemieckich datowników napisy niemieckie. Datowniki wykonywano z gumy, drewna i linoleum. Przepisy dopuszczały również kasowanie znaczków poprzez przekreślanie ich piórem względnie ołówkiem najczęściej w kolorze czerwonym na krzyż.
Na kolejnych fotografiach pokażemy 4 koperty przesyłek listowych ofrankowanych znaczkami Fi. 343.
Fot. 1 Koperta wymiarów 145 x 100 mm przesyłki listowej, zagranicznej, poleconej z erką w
postaci nalepki niemieckiej ( lokalizacja miejscowości w języku niemieckim) wysłanej
z Urzędu Pocztowego Wawer k/ Warszawy w dniu 5.XII. 1944 roku (? Data wpisana
odręcznie) do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie. Przesyłka posiada
oklejkę Opened by Examiner ( otworzone przez kontrolera) czyli była przeprowadzona
kontrola przez cenzora z numerem służbowym 2128. Przesyłka jest ofrankowana
czeroznaczkowym paskiem pionowym Fi.343 o wartości 2,00 zł, ze znaczkami
skasowanymi przez przekreślenie każdego z nich ołówkiem. Przesyłka posiada na
rewersie odbitkę datownika odbiorczego z Urzędu Pocztowego Geneve 1 z dnia
17.VII.45. Przesyłka była zatem w drodze ponad 7 miesięcy co stawia pod znakiem
zapytania datę jej nadania wpisaną odręcznie, a także wysokość opłaty za przesyłkę.
Fot. 2 Koperta, uszkodzona, przesyłki listowej, krajowej wysłanej z Urzędu Pocztowego
w Opatowie powiat częstochowski (odręczny wpis pod znaczkami) w dniu 15.5. 1945
roku do Izby Skarbowej Wydział Emerytur i Rent mieszczącej się w Krakowie przy
ulicy Skarbowej 4. Przesyłka jest ofrankowana parką znaczków Fi.343 i skasowana
przez przekreślenie na krzyż ołówkiem na czerwono. Na rewersie jest odbitka
standardowej wówczas pieczątki „Sprawdzono przez cenzurę wojskową” z Orłem
nad napisem i numerem kontrolera pod napisem. W tym przypadku nr. 1720.
Kolejne przesyłki listowe pokazane przez nas są również adresowane do Izby Skarbowej Wydziału Emerytur i Rent w Krakowie. W marcu 1945 roku na podstawie okólnika Ministra Skarbu zorganizowano w izbach Wydziały VI-te zajmujące się sprawami emerytur i rent oraz innych świadczeń płatnych przez Skarb Państwa. Podstawą prawna działania Izby Skarbowej w Krakowie był dekret Rady Ministrów z dnia 1.04.1945 roku o ustroju władz administracji skarbowej oraz skarbowych organów wykonawczych.
Fot. 3 a,b Koperta o wymiarach 162x108 mm przesyłki listowej, krajowej, poleconej
wysłanej z Urzędu Pocztowego w Ryglicach powiat Tarnów do Izby Skarbowej
w Krakowie. Widoczna jest próba wykorzystania pieczątki jako erki, która się nie
powiodła i dlatego erka jest w postaci rysunkowej z podanym numerem i
dodatkowo podpisem „polecony”. Przesyłka jest ofrankowana sześcioma
znaczkami, w tym czteroznaczkowym blokiem na rewersie koperty, który został
przykryty klapą koperty. Łączna wartość ofrankowania wynosi 3,00 zł. Przesyłka
dotarła do Krakowa w dniu 25.5. 1945 roku, o czym świadczy odbitka datownika
odbiorczego, natomiast data wysłania nie jest do odczytana na datownikach.
Również i ta przesyłka przeszła przez cenzurę wojskową z numerem
Kontrolera ( cenzora) 559.
Fot. 4 a ,b Koperta o wymiarach 150x 95 przesyłki listowej, krajowej, poleconej z erką
w postaci odręcznego, niestarannego rysunku z nieczytelnym opisem i numerem
kolejnym przesyłki 7, wysłanej z Urzędu Pocztowego Osiek w powiecie Jasło.
Przesyłka jest ofrankowana sześcioma znaczkami w tym paskiem poziomym
z pięcioma znaczkami Fi.343 o łącznej wartości 3, 00 zł. Znaczki skasowane są
przekreśleniem na krzyż czerwonym ołówkiem. Przesyłka dotarła do Krakowa
dnia 15.5 1945 roku. Numer kontrolera 239.
Wykorzystano informacje zawarte m.in. w:
- Poczta Polska w 1944 roku pod red. Andrzeja Myślickiego, KAW 1981
- Polskie znaki pocztowe t. II, pod redakcją Antoniego Łaszkiewicza i Zbigniewa
Mikulskiego, Warszawa 1960 rok.
- „Pionier Filatelistyczny” R.1, nr. 2 z czerwca 1945 roku
- Andrzej Chwalba, Okupacyjny Kraków w latach 1939-1945, Wyd. Literackie, 2002 r.
- Adam Kielbasa-Schoeni, Stanisław Fołta, Taryfy i cenniki opłat Poczty Polskiej 1941-
2010, Basel-Gliwice 2011.
W następnej części pokażemy kolejne koperty przesyłek ofrankowanych znaczkami Fi. 343, pochodzące ze zbiorów Tadeusza Fischera udostępnione przez jego syna Andrzeja Fischera z Krakowa, któremu za udostępnienie walorów składamy serdeczne podziękowanie.
Jerzy Duda
Administrator Piotr