Artykuły

Koperty firmowe

Szczegóły

Kategoria: Aktualności

Opublikowano: poniedziałek, 18, styczeń 2021 09:46

Odsłony: 5461

Koperty firmowe

w badaniach nad historią krakowskich firm i zakładów rzemieślniczych.

            W 2000 roku Muzeum Inżynierii Miejskiej wraz z Krakowskim Towarzystwem Ochrony Zabytków Techniki opublikowało broszurę Dawne zakłady rzemieślnicze

i przemysłowe Krakowa (fot.1). Bogato ilustrowana praca zrealizowana pod redakcją Jerzego Dudy, Olgi Dyby i Stanisława Pochwały zawiera zarys dziejów techniki w Krakowie, wykaz zakładów rzemieślniczych i przemysłowych z lat 1860 – 1939 w układzie rodzajów przemysłu wraz z krótkimi dziejami wybranych zakładów oraz informacjami na temat ważniejszych kompleksów przemysłowych i komunikacyjnych. Podczas pracy nad broszurą korzystano m.in. ze „Skorowidzów Przemysłowo- Handlowych Królestwa Galicji” z 1906 i 1913 roku. Wykorzystano księgi adresowe Krakowa i województwa krakowskiego oraz księgi adresowe chrześcijańskiego rzemiosła, kupiectwa i wolnych zawodów miasta Krakowa. Niezastąpione były informacje oraz inseraty reklamowe znajdujące się w Kalendarzach Czecha z lat 1860 – 1914. Korzystano z literatury w tym z „Dziejów Krakowa” tom III i IV jak również z publikacji „Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918 – 1939” wydanej w ramach „Biblioteka Krakowska” nr 122, z 1981 roku. Szczególnie pomocne były materiały zawarte w opracowaniach „Penetracje zabytków techniki w Krakowie” zrealizowanych   przez Ośrodek Historii Techniki, Muzeum i Archiwum AGH” na zlecenie Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie. Wiele wniosły także materiały archiwalne zgromadzone w Archiwum Państwowym w Krakowie oraz gromadzone w Krakowskim Towarzystwie Ochrony Zabytków Techniki. W ramach opracowania sporządzono dokumentacje fotograficzną istniejących obiektów i wnętrz, a także wykorzystano materiały reklamowe

i różnego rodzaju dokumenty.

            Publikacja była jedną z pierwszych w Krakowie o takim profilu, przygotowaną z myślą o podejmowaniu ważnych decyzji dotyczących opracowania zasad ochrony zabytków techniki i utworzeniu w Krakowie atrakcji turystycznej w postaci „ Krakowskiego Szlaku Techniki”. Szlak ten, pierwszy tego typu w Polsce, zainaugurowano 6 kwietnia 2006 roku. Szlak połączył 16 obiektów, budowli i kompleksów, powstałych na przełomie XIX i XX wieku.

            Publikacja, pierwsza tego typu w Krakowie, miała inspirować do podejmowania dalszych prac opartych na penetracji i analizach różnego rodzaju materiałów dokumentacyjnych, na wywiadach z przedstawicielami rodzin dawnych właścicieli zakładów rzemieślniczych oraz innych działań. Celem było opisanie w przyszłości roli jaką to rzemiosło odgrywało w rozwoju techniki. Starano się nie ograniczać tylko do rzemiosła. Po   dyskusjach podczas spotkań Krakowskiego Towarzystwa Ochrony Zabytków Techniki w końcu lat dziewięćdziesiątych XX wieku zdecydowano poszerzyć krąg zainteresowań o firmy, spółki, sklepy, towarzystwa i przedstawicielstwa o profilu szeroko rozumianego   rzemiosła działające w Krakowie. Do wcześniej wykorzystywanych dróg pozyskiwania informacji dołączyliśmy poszukiwanie i analizowanie dokumentacji pocztowej, korespondencji i dokumentacji administracyjno - finansowej prowadzonych przez właścicieli, wspólników i inne osoby związane z działalnością danej firmy czy zakładu rzemieślniczego.

Z okresu zainteresowania tymi zagadnieniami pozostały interesujące walory w postaci kopert firmowych, czasem ilustrowanych, które służyły do korespondencji, lokalizowały firmę czy zakład, a nawet stanowiły formę reklamy.  

Klasyczny przykład koperty firmowej najsłynniejszej krakowskiej fabryki Ludwika Zieleniewskiego powstałej w 1853 roku pod nazwą C.K. Uprzywilejowana Fabryka Machin i Narzędzi Rolniczych Ludwika Zieleniewskiego mieszczącej się przy ul. Św. Krzyża 16 a.

Fot. 2, Prezentowana koperta z nadrukiem firmowym pochodzi z okresu po 1907, kiedy

           fabryka mieściła się przy ulicy Grzegórzeckiej 69. Koperta przesyłki listowej

           zagranicznej wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 14 (?), 29 III 1919 roku do

           firmy Roth A.G. w Wiedniu. Przesyłka ofrankowana znaczkiem Fi. 79 zgodnie

           z taryfą.

Fot. 3 Koperta z nadrukiem firmowym i adresem pracowni rzemieślniczej J. Najmark

           zlokalizowanej w Krakowie przy ulicy Berka Joselewicza 3. Na temat firmy nie

           posiadaliśmy żadnych informacji. Koperta z obiegu pocztowego przesyłki listowej

           wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 1 dnia 27 08 1924 do firmy w Berlinie.

           Przesyłka ofrankowana znaczkiem Fi.190 o nominale 30 groszy zgodnie z taryfą.

           Adresat otrzymał przesyłkę 28.8.1924 roku o czym świadczy odbitka datownika

           odbiorczego.

Fot.4 Koperta firmowa przedstawiciela fabryki maszyn rolniczych z nadrukiem

         informacyjnym urzędującego w Krakowie przy ul. Rękawka. Fabryka znajdowała

         się w Prościejowie, w Czechach na Morawach, a właścicielem był F. Wichterle.

         Przesyłka listowa wysłana przez Franciszka Albina przedstawiciela fabryki do jej

         właściciela z Urzędu Pocztowego Kraków 14 dniu 23. III.1920 roku. Przesyłka

         ofrankowana pięcioma znaczkami Fi. 74 o łącznej wartości 25 halerzy.

Fot 5a, b. Koperta firmowa ilustrowana z nadrukiem i adresem przedstawicielstwa firmy

             SRO z Zurychu „Autotechnika” w Krakowie. Przesyłka zawierała papiery handlowe

             i była wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 2 w dniu 19. I.1939 do fabryki dykty

             w Wołkowyskach. Przesyłka ofrankowana znaczkiem Fi.312 „ z mieczami”,

             a skasowanym frankaturą mechaniczną z nakładka FIS, reklamującą Narciarskie

           Mistrzostwa Świata w Zakopanem. Na awersie (fot.5a) znajdują się rysunki

           reklamowe, natomiast rewers koperty jest rysunkową reklamą firmy produkującej

           łożyska kulkowe firmy J. Schmid-Roost. A.G z Zurychu (fot.5b).

Fot. 6a,b. Koperta firmowa o wymiarach 170 x 133 mm sklepu S. Sattlera z towarami

             metalowymi mieszczącym się przy ulicy Stradom 18. Koperta jest ilustrowana,

             a ilustracje przedstawiają przedmioty oferowane przez sklep; na awersie rysunek

             młynka do kawy (fot.6a), a na rewersie na całej płaszczyźnie koperty rysunki;

             żelazka z duszą , termosu, puszki metalowej, wieszaka wielofunkcyjnego i inne

             (fot. 6b). O firmie brakuje informacji. Przesyłka listowa wysłana z Urzędu

               Pocztowego Kraków (?) w roku 1923 do Wiednia. Ofrankowana znaczkiem

               Fi.135 o nominale 25 groszy.

Fot.7a,b. Koperta firmowa o wymiarach 158 x 125, z informacją o sklepie Reimsa i Spółki na

              awersie (fot. 7a). Koperta ilustrowana jest na rewersie na całej płaszczyźnie koperty.

             Ilustracje prezentują urządzenia do ćwiczeń fizycznych i do rekreacji (fot. 7b).

             Pomimo lokalizacji sklepu na Rynku w Krakowie na „Linii A-B” w Krakowie nie

             posiadamy informacji na jego temat. Przesyłka adresowana do artysty malarza

             w Bochni była wysłana z Urzędu Pocztowego Krakau (Kraków) 2 w 1912 roku.

             Ofrankowana jest austriackim znaczkiem.

            Zwróciliśmy uwagę na walory związane z jednym rodzajem przemysłu, a mianowicie z przemysłem metalowym i maszynowym, ale on jest eksponowany w cytowanym opracowaniu i reprezentowany jest przez 88 różnych zakładów, firm, fabryk, warsztatów. W następnej części artykułu zaprezentujemy walory z innych dziedzin.

                                                                                                                   Jerzy Duda

                                                                                                        Administrator Piotr

• « poprz.
• nast. »